Ο μύθος του Κάτω Κόσμου, ο μύθος χαμένου παραδείσου αλλά και ενός κατακλυσμού έχουν παγκόσμιες διαστάσεις. Πολιτισμοί από ολόκληρο τον κόσμο, που μπορεί να μην είχαν καμία ιστορική επαφή, πίστευαν σε αυτό το μυστηριώδες βασίλειο στο οποίο πήγαιναν τα πνεύματα των νεκρών μετά τον θάνατο τους.
Η κόλαση, η χριστιανική εκδοχή του μύθου και του Σεόλ, δηλαδή της εβραϊκής εκδοχής της κόλασης, είναι πολύ οικεία στη δυτική κοινωνία. Και οι Έλληνες, οι Αιγύπτιοι και οι Μάγια πίστευαν στην δική τους εκδοχή αυτού του μύθου.
Στο βιβλίο του με τίτλο Atlantis: The Antediluvian World, ο βουλευτής των ΗΠΑ και συγγραφέας, Ignatius Donnelly υποστήριξε ότι ο παγκόσμιος μύθος του χαμένου παραδείσου αναφερόταν σε ένα πραγματικό μέρος στην Γη και δεν αναφερόταν στο Κάτω Κόσμο.
Τώρα ο δημοσιογράφος, Brad Yoon της ιστοσελίδας ancient-origins.net υποστηρίζει ότι ο Κάτω Κόσμος θα μπορούσε να είναι ένας πραγματικός τόπος στην Γη, που ενέπνευσε τους μύθους.
Το βασίλειο των πνευμάτων
Οι Έλληνες πίστευαν ότι ο Κάτω Κόσμος ήταν σε μεγάλο βαθμό ένα πραγματικό μέρος στο οποίο οι λίγοι τυχεροί, ευλογημένοι από τους θεούς, μπορούσαν να εξερευνήσουν. Για παράδειγμα, ο Οδυσσέας, στην προσπάθειά του να επιστρέψει στη σύζυγό του και την οικογένειά του στο νησί της Ιθάκης μετά τον Τρωικό πόλεμο, επισκέφτηκε τον Κάτω Κόσμο, συναντώντας τα πνεύματα του πατέρα του και του νεκρού Αχιλλέα.
Επιπλέον, πίστευαν ότι ο Κάτω Κόσμος βρισκόταν στα δυτικά, πέρα από τις Στήλες του Ηρακλή, κάπου όπου ο ήλιος συνέχιζε να λάμπει αφού είχε ήδη δύσει πάνω από την Ελλάδα. Ο Ησίοδος τοποθέτησε τον Κάτω Κόσμο στον Ωκεανό, τη δυτική θάλασσα ή τον Ατλαντικό Ωκεανό και τον ονόμασε «Άδη».
Η τοποθεσία του Άδη
Ο Άδης έχει ερμηνευτεί από τους σύγχρονους μελετητές και τους ίδιους τους Αρχαίους Έλληνες ως ένας υπόγειος κόσμος. Θα μπορούσαν να είχαν κάνει λάθος; Θα μπορούσε ο Κάτω Κόσμος, στην πραγματικότητα, να μην ήταν κυριολεκτικά υπόγειος. Θα μπορούσε να είναι μία τοποθεσία στην Γη που ήταν πιο χαμηλά από την στάθμη των υπόλοιπων εδαφών και γι’ αυτό έμοιαζε υπόγεια;
Αν και υπάρχουν ένα εκατομμύριο λέξεις στην αγγλική γλώσσα, δεν υπάρχουν λέξεις που να περιγράφουν την ιδέα των εδαφών που βρίσκονται σε στάθμη κάτω από την στάθμη της θάλασσας. Ο Μαρκ Τουέιν, γνωστός για τα μυθιστορήματά του, ήταν από τους πιο αξιόλογους συγγραφείς της εποχής του. Ανάμεσα στα αξιομνημόνευτα αποφθέγματά του είναι ένα που μπορεί να είναι ιδιαίτερα σχετικό με την αποκάλυψη της αληθινής φύσης του Κάτω Κόσμου. «Η διαφορά μεταξύ της σχεδόν σωστής λέξης και της σωστής λέξης είναι πραγματικά μεγάλη υπόθεση, γιατί είναι η διαφορά μεταξύ της πυγολαμπίδας (σ.σ. lighting bug) και του κεραυνού (lighting)», ανέφερε ο συγγραφέας.
Μήπως, λοιπόν, η λέξη «Κάτω Κόσμος» σημαίνει κυριολεκτικά ακριβώς αυτό: μία γη που βρίσκεται κάτω από το επίπεδο της στάθμης της θάλασσας; Υπάρχουν πολλά πλεονεκτήματα σε αυτή την ερμηνεία για τον Κάτω Κόσμο. Πρώτον, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις που υποδηλώνουν ότι μια ξηρή και κατοικήσιμη λεκάνη κάτω από το επίπεδο της στάθμης της θάλασσας λεκάνη υπήρχε ταυτόχρονα με τον σύγχρονο άνθρωπο, στην Καραϊβική.
Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο, η Καραϊβική είναι ακριβώς εκεί που οι Αρχαίοι Έλληνες τοποθέτησαν τον Κάτω Κόσμο, δηλαδή κάπου στην απομακρυσμένη Δύση, πέρα από τον Ατλαντικό Ωκεανό. Για παράδειγμα ο Οδυσσέας λέγεται ότι «έφθασε στα μακρινά όρια του Ωκεανού», ή στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού Ωκεανού, στο ταξίδι του στον Κάτω Κόσμο.
Τρίτον ο δημοσιογράφος υποστηρίζει ότι Κάτω Κόσμος είναι μια λεκάνη κάτω από το επίπεδο της στάθμης θάλασσας και όχι ένα υπόγειο βασίλειο με τα πνεύματα των νεκρών. Τέλος, η λεκάνη της Καραϊβικής περιέχει μέσα της μια τάφρο που μοιάζει έντονα με την άβυσσο που περιγράφεται σε πολλούς ελληνικούς μύθους.
Μια χώρα ζωής και θανάτου
Στην Οδύσσεια ο Όμηρος απεικονίζει τον Κάτω Κόσμο ως ένα ζοφερό βασίλειο των νεκρών πνευμάτων. Ωστόσο, σε μύθους που απεικονίζουν γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στο μακρινό παρελθόν, ο Άδης περιγράφεται ως κατοικία των ζωντανών.
Για παράδειγμα, στον μύθο της Τιτανομαχίας ο Δίας, γιος του Κρόνου, επαναστάτησε εναντίον του πατέρα του και των Τιτάνων, της μεγαλύτερης φυλής των Θεών, και βγήκε νικητής σε έναν πόλεμο που διήρκησε 10 χρόνια.
Μετά τη νίκη του, ο Δίας φυλάκισε τους ηττημένους Τιτάνες στα Τάρταρα. Δεν γίνεται αναφορά σε πνεύματα, σκιές και φαντάσματα σε αυτή την εκδοχή του Άδη. Επιπλέον ο Ησίοδος είχε άλλο όνομα για τον Άδη και άλλο για τον Τάρταρο. Δύσκολα, λοιπόν, μπορεί να φανταστεί κανείς ότι το σκηνικό αυτού του πολέμου μεταξύ των Τιτάνων και των Ολύμπιων θεών διαδραματίστηκε σε κάποιο πνευματικό υπόγειο βασίλειο.
Σε έναν άλλο μύθο, η Περσεφόνη, η κόρη του Δία και της Δήμητρας, μάζευε λουλούδια όταν ο Άδης, ο άρχοντας του Κάτω Κόσμου, ανέβηκε στη Γη την άρπαξε, την μετέφερε στο βασίλειο του και την έκανε βασίλισσά του. Η Δήμητρα, μέσα στη θλίψη της που έχασε την κόρη της, έστειλε λιμό σε όλη τη Γη.
Σε αυτό το σημείο, επενέβη ο Δίας και έστειλε τον Ερμή, τον αγγελιοφόρο θεό στον Κάτω Κόσμο για να εξασφαλίσει την απελευθέρωση της Περσεφόνης. Αργότερα, δήλωσε ότι η Περσεφόνη θα περνούσε μέρος του χρόνου με τον Άδη στον Κάτω Κόσμο και τον υπόλοιπο χρόνο με τη μητέρα της Δήμητρα στον Όλυμπο. Σαφώς σε αυτόν τον μύθο ο Άδης απεικονίζεται ως πραγματικό έδαφος κατάλληλο να κατοικηθεί και όχι μία χώρα των νεκρών. Ωστόσο, στην Οδύσσεια, όπως ειπώθηκε προηγουμένως, ο Άδης απεικονίζεται ως χώρα των νεκρών.
Μήπως αυτή η μεταμόρφωση του Άδη από το βασίλειο των ζωντανών στο βασίλειο των νεκρών στη μυθολογία και τη λογοτεχνία αντιστοιχεί σε μια πολύ πραγματική αλλαγή στο φυσικό βασίλειο;
Αν ο Άδης ή ο ελληνικός κόσμος ήταν το ίδιο πράγμα τότε ίσως να έγινε μία δραματική αλλαγή. Ίσως ο Άδης να ήταν μια χώρα των ζωντανών πριν από τον κατακλυσμό που σχημάτισε την Καραϊβική Θάλασσα και έγινε στη συνέχεια η Γη των νεκρών.
Εάν δώσουμε στον Άδη αυτή την ερμηνεία τότε πρόκειται για ένα φυσικό μέρος που καταστράφηκε από κατακλυσμό και αναρίθμητες ψυχές γνώρισαν πραγματικά τον θάνατο τους. Με την πάροδο του χρόνου, με το πέρασμα των γενεών, η αληθινή φύση του Άδη ως τόπος ανάπαυσης των ψυχών που χάθηκαν σε εκείνον τον κατακλυσμό ξεχάστηκε και έμεινε να αντιπροσωπεύει τον τόπο για την τελική ανάπαυση όλων των ψυχών.
Η Μεγάλη Άβυσσος στη Γη
Αλλά ακόμα κι αν δεχτούμε ότι ο Άδης ήταν πράγματι μια λεκάνη κάτω από το επίπεδο της στάθμης της θάλασσας, πώς μπορεί κανείς να αποδείξει οριστικά ότι ο Ησίοδος αναφερόταν συγκεκριμένα στη λεκάνη της Καραϊβικής και όχι σε άλλες λεκάνες που μπορεί να υπήρχαν στο μακρινό παρελθόν;
Ο Ησίοδος παρέχει μια ενδιαφέρουσα περιγραφή αυτού του μυστηριώδους βασιλείου του Άδη. Δηλαδή, τοποθέτησε τον Τάρταρο, την αρχέγονη άβυσσο ή χάσμα στο οποίο ο Δίας φυλάκισε τους ηττημένους Τιτάνες, μέσα στον Άδη, και είπε ότι ένα αμόνι που πέφτει από τη Γη θα χρειαζόταν εννέα ημέρες για να πέσει στον Άδη και άλλες εννέα για να φτάσει τελικά στον Τάρταρο. Επίσης, στην Ιλιάδα, ο Δίας ισχυρίζεται ότι ο Τάρταρος είναι τόσο πιο μακριά κάτω από τον Άδη όσο ο ουρανός είναι πάνω από τη Γη.
Αν θεωρήσουμε ότι ο Άδης ήταν στην λεκάνη της Καραϊβικής αυτό σημαίνει ότι ο Τάρταρος θα μπορούσε να είναι ένα ιδιαίτερα χαμηλό μέρος κάτω από το επίπεδο της θάλασσας. Το ερώτημα που φυσικά ακολουθεί είναι αν αυτή η λεκάνη περιέχει μέσα της μια θέση ιδιαίτερα χαμηλή.
Πράγματι η λεκάνη της Καραϊβικής έχει μέσα της μία τάφρο που είναι χιλιάδες μέτρα βαθύτερη από το μέσο βάθος της λεκάνης, την Τάφρο Κέιμαν. Αυτή η τάφρος φτάνει σε μέγιστο βάθος πάνω από 7.620 μέτρα, ενώ το μέσο βάθος της λεκάνης της Καραϊβικής είναι λίγο πάνω από 2.134 μέτρα. Έτσι ο Τάρταρτος θα μπορούσε να είναι στην πραγματικότητα η Τάφρο του Κέιμαν. Μάλιστα αυτή την άβυσσο περιγράφει και ο Πλάτων στον Φαίδωνα.
Ο Άδης ήταν παράδεισος;
Θα μπορούσε ο Άδης να έχει μεταμορφωθεί από μία κατοικία των ζωντανών στο βασίλειο των νεκρών από έναν κατακλυσμό. Ωστόσο θα μπορούσε πριν την καταστροφή του να είναι ένας επίγειος παράδεισος;
Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Φοίνικες πίστευαν ότι οι Κήποι των Εσπερίδων, όπως και ο Άδης, βρίσκονταν επίσης στην απομακρυσμένη Δύση. Παραδόξως, ο κήπος μοιάζει επίσης πολύ με τη γεωγραφία της λεκάνης της Καραϊβικής.
«Σύμφωνα με τις παραδόσεις των Φοινίκων, οι Κήποι των Εσπερίδων βρίσκονταν στην απομακρυσμένη δύση. Η ελληνική μυθολογία, μιλώντας για τον κήπο των Εσπερίδων, μας λέει ότι εξωτερική άκρη του κήπου ήταν ελαφρώς ανυψωμένη, έτσι ώστε το νερό να μην μπορεί να τρέξει και να ξεχειλίσει τη γη», ανέφερε στο βιβλίο του ο Ignatius Donnelly.
Επιπλέον τόσο οι Κήποι των Εσπερίδων όσο και η λεκάνη της Καραϊβικής είχαν ένα υπερυψωμένο όριο που λειτουργούσε ως «εξωτερική άκρη του κήπου» και φράγμα για να μην κατακλύσει το νερό το έδαφος.
Θα μπορούσε μια τόσο μεγάλη ομοιότητα μεταξύ της λεκάνης της Καραϊβικής και των Κήπων των Εσπερίδων να απορριφθεί ως απλή σύμπτωση; Όταν ο Χριστόφορος Κολόμβος πάτησε το πόδι του στην ηπειρωτική χώρα της Νότιας Αμερικής στο τρίτο του ταξίδι κοντά στις εκβολές του ποταμού Ορινόκο, πίστεψε ότι είχε βρει τον Κήπο της Εδέμ, τον χαμένο παράδεισο. Ίσως τελικά ο Κολόμβος να μην βρήκε μόνο τον Κήπο της Εδέμ, αλλά και τον ίδιο τον Άδη.