Νομίζω ότι ο καθένας από εμάς συμφωνεί με το αξίωμα ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στη ζωή. Όλοι ανεξαρτήτως καταγωγής, φύλου ή ηλικίας. Τι ισχύει όμως κατά την ενδομήτρια ζωή μας; Το έμβρυο είναι ζωντανό; Είναι άνθρωπος; Είναι ξεχωριστός οργανισμός ή ανήκει στον οργανισμό της μητέρας του; Έχει δικαίωμα να ζήσει το έμβρυο; Tι ορίζουν οι ανθρώπινοι νόμοι και υπό ποιες προϋποθέσεις;
Σύμφωνα με τη βιολογία, η ανθρώπινη ζωή αρχίσει αμέσως μετά από τη γονιμοποίηση, με το σχηματισμό του πρώτου κυττάρου που ονομάζεται ζυγωτό. Το ζυγωτό διαιρείται συνεχώς περνώντας από διαδοχικά στάδια εξέλιξης. Όταν γίνει βλαστοκύστη, την 5η ημέρα φτάνει από τη σάλπιγγα στο εσωτερικό της μήτρας και αρχίζει η εμφύτευση που θα ολοκληρωθεί τη 12η ημέρα. Η καρδιά του εμβρύου αρχίζει να χτυπά στις 3 εβδομάδες και 1 μέρα μετά τη γονιμοποίηση και το εμβρυικό αίμα κυκλοφορεί σε όλο του το σώμα. Μπορούμε να δούμε το έμβρυο στον υπέρηχο, να ακούσουμε την καρδιά του και να διαπιστώσουμε ιδίοις όμμασι ότι είναι ζωντανό.
Το έμβρυο, ήδη από τη φάση του ζυγωτού, έχει πανομοιότυπο γενετικό υλικό με έναν ενήλικα άνθρωπο, που περικλείεται σε 23 ζεύγη χρωμοσωμάτων. Έχει επίσης τη δυνατότητα αναπτυσσόμενο και διαφοροποιούμενο να δώσει ένα πλήρη ανθρώπινο οργανισμό και αυτό το διακρίνει από οποιοδήποτε άλλο κύτταρο του σώματός μας που επίσης έχει 46 χρωμοσώματα. Η ταυτοποίηση του DΝΑ κατατάσσει το έμβρυο στο είδος Homo Sapiens Sapiens, δηλαδή στο γένος των σύγχρονων ανθρώπων. Και αν στα πρώτα στάδια ανάπτυξής του μοιάζει με «φασολάκι» και μας μπερδεύει, το έμβρυο σύντομα αναδεικνύει τις δυνατότητες του γένους του και από τη 10η εβδομάδα της ζωής του έχει τελειοποιήσει το σώμα του λαμβάνοντας τη μορφή καλοσχηματισμένου ανθρώπινου μωρού.
Κατά την ενδομήτρια ζωή του ο άνθρωπος εξαρτάται πλήρως από τη μητέρα του. Μέσω του πλακούντα λαμβάνει οξυγόνο, θρεπτικές ουσίες και ορμόνες από το μητρικό οργανισμό. Όμως ανήκει στον οργανισμό της μητέρας του; Η καρδιά του εμβρύου χτυπάει με το δικό της ρυθμό. Κοιμάται, ξυπνάει, κινείται, χασμουριέται ανεξάρτητα από το πρόγραμμα που ακολουθεί η μητέρα του. Έχει μοναδικό DNA, διαφορετικό από όλους τους ανθρώπους στη γη. Είναι ξεκάθαρο ότι το έμβρυο είναι ένας άνθρωπος ξεχωριστός από τη μητέρα του, που φιλοξενείται στο σώμα της μέχρις ότου γεννηθεί.
Από τα παραπάνω εύκολα εξάγεται το αυτονόητο συμπέρασμα ότι το έμβρυο είναι άνθρωπος ζωντανός και ξεχωριστός και ως εκ τούτου έχει δικαίωμα στη ζωή, όπως όλοι οι άνθρωποι. Συμφωνούν όμως με αυτό οι ανθρώπινοι νόμοι; Μήπως βάσει νόμου δικαίωμα στη ζωή έχουν μόνο κάποια έμβρυα, ενώ κάποια άλλα καταδικάζονται σε θάνατο πριν ακόμα δουν το φως του ήλιου;
Οι ανθρώπινοι νόμοι διαφέρουν από χώρα σε χώρα και από εποχή σε εποχή. Για παράδειγμα ένα έμβρυο στη Μάλτα προστατεύεται από το νόμο σε κάθε περίπτωση. Αν όμως η μητέρα του μεταβεί στην Ελλάδα μπορεί να διακόψει την κύησή της μέχρι τη 12η εβδομάδα, χωρίς ειδικές διατυπώσεις. Παρατηρούμε, δηλαδή, ότι ένα έμβρυο στη Μάλτα, στην Πολωνία ή στη Χιλή έχει δικαίωμα στη ζωή, ενώ ένα έμβρυο στην Ελλάδα, στη Γερμανία ή στην Αμερική δεν έχει κανένα δικαίωμα. Αλλά και στην Ελλάδα τα κυοφορούμενα μωρά προστατεύονταν από το νόμο μέχρι το 1986, ενώ αμέσως μετά χάνοντας το δικαίωμα στη ζωή, θα λέγαμε σε ελεύθερη μετάφραση ότι υποβαθμίστηκε βάσει νόμου η αξία τους. Βεβαίως το τελευταίο ισχύει μόνο αν η μητέρα τους δεν τα επιθυμεί. Έτσι ένα «επιθυμητό έμβρυο» φαίνεται να έχει μεγαλύτερη αξία από ένα «μη επιθυμητό και εκτός οικογενειακού προγραμματισμού έμβρυο», ίδιας καταγωγής, φύλου και ηλικίας. Και αν η μητέρα του τελευταίου αλλάξει γνώμη και αποφασίσει να το γεννήσει, τότε σε κλάσματα του δευτερολέπτου, όσο κάνει μια σκέψη να αναδυθεί, το έμβρυο ξαναποκτά τα δικαιώματα και την αξία του, ως ένας εν δυνάμει ενήλικας άνθρωπος.
Τα παραπάνω έρχονται σε αντίθεση με τη διαχρονική και πανανθρώπινη αξία του δικαιώματος στη ζωή. Διότι, σύμφωνα με την κοινή λογική, το δικαίωμα ενός ανθρώπου να ζήσει δε γίνεται να εξαρτάται από γεωγραφικές ή χρονικές παραμέτρους, πόσο μάλλον από την επιθυμία και τον προγραμματισμό άλλων ανθρώπων. Μία τέτοια παραδοχή θέτει σε κίνδυνο το οικοδόμημα του συγχρόνου πολιτισμού και απειλεί να μας γυρίσει πολλά χρόνια πίσω, σε εποχές που ίσχυε ο νόμος του δυνατοτέρου – εκτός και αν αυτό είναι το ζητούμενο. Ως σκεπτόμενοι και πολιτισμένοι σύγχρονοι άνθρωποι οφείλουμε να προστατεύσουμε την κοινωνία μας από την παγίδα που έχει πέσει και να υπερασπιστούμε το δικαίωμα για ζωή όλων των ανθρώπων, από το πρώτο κιόλας κύτταρο της ενδομήτριας παρουσίας τους.
Ζωή Δ. Σιάσου
Μαιευτήρας – Χειρουργός Γυναικολόγος
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
website: www.siasou.gr