Οι Έλληνες εξεγέρθηκαν, πολέμησαν λυσσαλέα και κατάφεραν το ακατόρθωτο: να κερδίσουν την πολυπόθητη λευτεριά τους.
Το υπόδουλο έθνος νίκησε τις στρατιές που έστειλε εναντίον του ο σουλτάνος, οργανώθηκε πολιτικά και έπνιξε τελικά τα μίση των δύο εμφυλίων πολέμων για χάρη της εθνικής ενότητας.
Μετά ήρθε ο Ιμπραήμ με τις στρατιές του και περιόρισε τη φλόγα του αγώνα, την παρτίδα έσωσαν ωστόσο οι Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες με την πολιτική και στρατιωτική πίεσή τους ανάγκασαν την Υψηλή Πύλη να αποσύρει τις δυνάμεις της από την Πελοπόννησο και τη Στερεά Ελλάδα.
Παρά τη δυσχερή θέση που βρέθηκαν οι επαναστατημένοι, η λύση ήρθε με την Ιουλιανή Συμφωνία του 1827, όταν Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία αποφάσισαν να παρέμβουν ενεργά. Η κατοπινή Ναυμαχία του Ναυαρίνου άνοιξε ουσιαστικά τον δρόμο για τη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.
Οι αγώνες των Ελλήνων δεν θα σταματούσαν βέβαια εδώ και θα είχαν ουσιαστικά μπροστά τους δεκαετίες ακόμα πολέμου. Παρά το γεγονός ότι το 1827 άλλαξε το κλίμα για την αυτοδιάθεση των Ελλήνων, η ελληνική ανεξαρτησία αναγνωρίστηκε επισήμως το 1830 με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου.
Οι οπλαρχηγοί και οι καπεταναίοι είδαν έναν βαυαρό πρίγκιπα να καταφτάνει το 1833 ως βασιλιάς των Ελλήνων και έπρεπε τώρα να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες του νεοελληνικού κράτους. Κάποιοι δεν θα παρατούσαν τα όπλα, κάποιοι άλλοι είχαν ήδη δώσει τη ζωή τους για τον αγώνα της λευτεριάς και υπήρξαν βέβαια κι αυτοί που πρόλαβαν να γευτούν την ανεξαρτησία.
Ο μπαρουτοκαπνισμένος οπλαρχηγός Αναγνωσταράς, για παράδειγμα, είχε σκοτωθεί το 1825 υπερασπιζόμενος τη Σφακτηρία. Ο ξακουστός Οδυσσέας Ανδρούτσος φυλακίστηκε το 1825 στην Ακρόπολη των Αθηνών κατηγορούμενος για συνεργασία με τους Τούρκους, όπου και δολοφονήθηκε από τα τσιράκια του παλιού πρωτοπαλίκαρού του Γιάννη Γκούρα πριν προλάβει να περάσει από δίκη.
Ο αρχιστράτηγος Γεώργιος Καραϊσκάκης λαβώθηκε από βόλι το απόγευμα της 22ας Απριλίου 1927 στην καταστροφική για το έθνος Μάχη του Αναλάτου και πέθανε την επομένη στο στρατόπεδό του στο Κερατσίνι, κάνοντας τον Κολοκοτρώνη να κλάψει σαν παιδί. Ο Παπαφλέσσας σκοτώθηκε στο Μανιάκι τον Μάιο του 1825 και η Λασκαρίνα «Μπουμπουλίνα» Πινότση βρήκε τραγικό θάνατο στις Σπέτσες από χέρι Έλληνα και όχι Τούρκου: ο μικρότερος γιος της είχε κλεφτεί με μια αρχοντοπούλα του νησιού και οι εξαγριωμένοι συγγενείς της πυροβόλησαν τη μάνα του «δράστη» στο κεφάλι.
Ο πρωτεργάτης του εθνικού μας ξεσηκωμού Αθανάσιος Διάκος έφυγε νωρίς νωρίς και μαρτυρικά τον Απρίλιο του 1821 και ο Μάρκος Μπότσαρης σκοτώθηκε στη Μάχη του Κεφαλόβρυσου το 1823.
Τι απέγιναν όμως οι υπόλοιποι λεβέντες του εθνικοαπελευθερωτικού μας αγώνα, αυτές οι εξέχουσες φυσιογνωμίες από τα καπετανάτα, τα βιλαέτια και τα αρματολίκια που ζώστηκαν τα όπλα και ύψωσαν τα λάβαρα του πολέμου ως οπλαρχηγοί της Ελληνικής Επανάστασης;
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
Ο «Γέρος του Μοριά» συνέχισε να διαδραματίζει ενεργό ρόλο στα στρατιωτικά και πολιτικά πράγματα της εποχής. Ένθερμος οπαδός της πολιτικής του Ιωάννη Καποδίστρια, διαφώνησε με τη βαυαρική αντιβασιλεία και ρίχτηκε ξανά στη φυλακή με κατηγορίες εσχάτης προδοσίας! Παρά το γεγονός ότι το 1834 καταδικάστηκε σε θάνατο, πλάι στον Πλαπούτα, την επόμενη χρονιά έλαβε βασιλική χάρη, τιμήθηκε με τον βαθμό του στρατηγού αλλά και με το αξίωμα του συμβούλου της επικρατείας.
Έτσι πέρασε τα στερνά του ο αρχιστράτηγος άλλοτε του αγώνα, ως υπασπιστής του Όθωνα, πριν φύγει από τον κόσμο τον Φεβρουάριο του 1843 χτυπημένος από εγκεφαλικό επεισόδιο. Είχε γυρίσει μόλις από γλεντοκόπι στα Ανάκτορα…
Κωνσταντίνος Κανάρης
Ο μπουρλοτιέρης από τα Ψαρά που ανατίναξε τη ναυαρχίδα του Καρά Αλή το 1822 και έγινε θρύλος τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδας ακολούθησε μετά ζηλευτή πολιτική καριέρα και διετέλεσε μάλιστα πέντε φορές πρωθυπουργός του νεοσύστατου κράτους (1844, 1848-49, 1864, 1864-65 και 1877). Μετά την απελευθέρωση και τις πολιτικές περιπέτειες με τη δολοφονία του Καποδίστρια, αποσύρθηκε για ένα διάστημα στη Σύρο, επανήλθε όμως στο προσκήνιο με την έλευση του Όθωνα και χρημάτισε υπουργός Ναυτικών στην κυβέρνηση Μεταξά και την κυβέρνηση Κωλέττη αργότερα.
Σφόδρα αντιμοναρχικός, πέρασε στην αντιπολίτευση, αναμείχθηκε ενεργά στον πολιτικό βίο, κυβέρνησε για λίγα διάσπαρτα χρόνια και αποσύρθηκε τελικά στο σπίτι του στην Κυψέλη, όντας ένας ζωντανός θρύλος της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας, μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1877 όλα αυτά που έφυγε από τον κόσμο…
Αλέξανδρος Υψηλάντης
Ο πρίγκιπας και αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας που ύψωσε τη σημαία της επανάστασης στις παραδουνάβιες ηγεμονίες τον Φεβρουάριο του 1821 πολέμησε με νύχια και με δόντια στο Δραγατσάνι τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς, αναγκάστηκε ωστόσο να αποσυρθεί προς τα αυστριακά σύνορα. Ο πρωτεργάτης της εθνεγερσίας παραδόθηκε στους Αυστριακούς, φυλακίστηκε και δεν απελευθερώθηκε παρά τον Νοέμβριο του 1827.
Η υγεία του ήταν πια βαρύτατα κλονισμένη και δεν μπόρεσε να συνδράμει περαιτέρω τον αγώνα. Πέθανε στη Βιέννη τον Ιανουάριο του 1828 πάμφτωχος και πικραμένος, έστειλε ωστόσο την καρδιά του εκεί όπου πραγματικά ανήκε: στην ελεύθερη Ελλάδα…
Δημήτριος Υψηλάντης
Ο αδελφός του Αλέξανδρου Υψηλάντη που ανέλαβε τον Ιούνιο του 1821 την αρχιστρατηγία των επαναστατών πολέμησε σε πλήθος μαχών και πολιορκιών. Όταν ήρθε ο Καποδίστριας, διορίστηκε στρατάρχης του τακτικού στρατού και ανέλαβε την οργάνωσή του στα ευρωπαϊκά πρότυπα του καιρού.
Ο μετεπαναστατικός του βίος χαρακτηρίστηκε από τον έρωτά του για τη Μαντώ Μαυρογένους, η σχέση δεν θα κατέληγε όμως σε γάμο λόγω της κατασυκοφάντησης της αντάρτισσας από τον Κωλέττη. Ο Υψηλάντης πέθανε στο Ναύπλιο τον Αύγουστο του 1832…
Ανδρέας Μιαούλης
Ο καραβοκύρης που έγινε ναύαρχος του ελληνικού στόλου και διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στην Επανάσταση του 1821 μπλέχτηκε στη δίνη της πολιτικής αντιπαράθεσης και έφτασε μέχρι και να πυρπολήσει τον ελληνικό στόλο στον Πόρο! Ο Καποδίστριας του είχε εμπιστευτεί το έργο να πατάξει την πειρατεία, κάτι που έκανε αποτελεσματικά, τον Αύγουστο του 1831 ανατίναξε όμως τη φρεγάτα «Ελλάς» και την κορβέτα «Ύδρα» προκαλώντας τη γενική κατακραυγή όλων.
Με την έλευση του Όθωνα, έλαβε τιμητική σύνταξη και ένα κομμάτι γης, προβιβάστηκε σε αντιναύαρχο και απόλαυσε προνόμια και τιμές ως ήρωας της Επανάστασης. Πέθανε το 1835 ως ζωντανός θρύλος του 1821…
Μαντώ Μαυρογένους
Η παθιασμένη επαναστάτισσα που έδωσε ό,τι είχε και δεν είχε για τον αγώνα του έθνους έζησε κι αυτή τις ίντριγκες του μικροπολιτικού κλίματος του καιρού, όταν την απέκλεισαν δηλαδή από τη δημόσια ζωή του νεοσύστατου κράτους. Ο Καποδίστριας την είχε κάνει επίτιμο αντιστράτηγο και της είχε δώσει ένα σπίτι να μένει στο Ναύπλιο, καθώς η Μαντώ τα είχε ξοδέψει όλα για την Επανάσταση.
Διωκόμενη ανοιχτά πια από διάφορα κέντρα επιρροής μετά τη δολοφονία του κυβερνήτη, έβαλαν λόγια στον στρατηγό Υψηλάντη για τη «φραγκοντυμένη Μυκονιάτισσα» και η θυελλώδης σχέση τους γνωρίζει άδοξο τέλος. Κι έτσι επιστρέφει στη γενέτειρά της τη Μύκονο, όπου αποτραβήχτηκε οριστικά από τη δημόσια ζωή και πέθανε στην Πάρο το 1848 πάμφτωχη, ρακένδυτη και ξεχασμένη από όλους. Ήταν οι γείτονες αυτοί που της έφερναν ένα πιάτο φαΐ στα τελευταία 15 χρόνια της ζωής της, καθώς η λαμπρή αρχοντοπούλα που με την αυταπάρνησή της συγκλόνιζε άλλοτε όλο τον γνωστό κόσμο ήταν πια σκιά του ένδοξου εαυτού της…
Δημήτριος Παπανικολής
Ένας από τους πρωτεργάτες του αγώνα στη θάλασσα και περιβόητος πυρπολητής αποσύρθηκε από τον δημόσιο βίο το 1829, αγοράζοντας μερίδιο από ένα πλοίο και επιστρέφοντας στο εμπόριο. Ο Όθωνας αγόρασε το καράβι και ενέταξε τον κυβερνήτη του στον βασιλικό στόλο του Βασιλείου της Ελλάδος, όπου θα παραμείνει για ένα διάστημα ο περιβόητος ναυμάχος πριν τεθεί τελικά σε διαθεσιμότητα το 1836.
Στην ενεργό υπηρεσία ανακλήθηκε το 1841 ως κυβερνήτης της κορβέτας «Αμαλία» και τιμήθηκε μετά με θέσεις ευθύνης (πληρεξούσιος των Ψαρών). Όταν αποσύρθηκε από την ενεργό δράση, χρημάτισε πρόεδρος του Ναυτοδικείου, ένα αξίωμα που διατήρησε ως τον θάνατό του το 1855.
Αντώνιος Κριεζής
Ο παθιασμένος αγωνιστής από την Ύδρα συμμετείχε σε όλες τις μεγάλες ναυμαχίες του έθνους και έζησε την απελευθέρωση. Ο Καποδίστριας του εμπιστεύτηκε το αξίωμα του μοίραρχου του στόλου το 1828 και επί Όθωνος προβιβάστηκε σε αντιναύαρχο. Αργότερα αναμείχθηκε με την πολιτική και διετέλεσε υπουργός Ναυτικών σε δύο κυβερνητικά σχήματα, πριν διαδεχθεί τον Κανάρη στην πρωθυπουργία (1849-1854) του έθνους.
Ο πρώτος ποτέ υποναύαρχος του νεοσύστατου κράτους πέθανε τον Απρίλιο του 1865 ως επίτιμος υπασπιστής του βασιλιά Γεωργίου Α’…
Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης
Ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ο μεγάλος οπλαρχηγός του 1821, σήκωσε το λάβαρο το πολέμου στη Μάνη και μετατράπηκε σε έναν από τους ηγέτες της Ελληνικής Επανάστασης, διατηρώντας εξέχουσες θέσεις στις εθνοσυνελεύσεις και τα όργανά της. Μετά την απελευθέρωση όμως τα έβαλε με τον Καποδίστρια, εγκαινιάζοντας την κόντρα κυβερνήτη και Μαυρομιχαλαίων που θα κατέληγε στη δολοφονία του Καποδίστρια από τον γιο και τον αδελφό του Πετρόμπεη.
Παρά το γεγονός ότι φυλακίστηκε, όταν ήρθε ο Όθωνας απελευθερώθηκε και γνώρισε τιμές και προνόμια. Ονομάστηκε αντιστράτηγος, διετέλεσε αντιπρόεδρος του νεοσύστατου Συμβουλίου της Επικρατείας και έλαβε εθνική γη στο πλαίσιο της ευγνωμοσύνης του έθνους. Έφυγε από τον κόσμο τον Ιανουάριο του 1848 στην Αθήνα…
Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος
Η πιο αμφιλεγόμενη ενδεχομένως μορφή της Ελληνικής Επανάστασης ήταν ταυτοχρόνως και μια από τις πλέον εξέχουσες προσωπικότητες του αγώνα. Ο Μαυροκορδάτος ανήλθε ταχύτατα τα σκαλιά της επαναστατικής ιεραρχίας, διατήρησε θέσεις-κλειδιά στην εκστρατεία του 1821 και στις μετεπαναστατικές δεκαετίες ηγήθηκε του πολιτικού σκηνικού ως φλογερός αντίπαλος του Καποδίστρια.
Ο Μαυροκορδάτος διετέλεσε πολλές φορές υπουργός και τέσσερις φορές πρωθυπουργός του κράτους, πυροδότησε την πυρπόληση του ελληνικού στόλου στον ναύσταθμο του Πόρου και μετατράπηκε σε πρωταγωνιστή των δρώμενων του τόπου. Αποσύρθηκε από τον δημόσιο βίο το 1863 και πέθανε δυο χρόνια αργότερα στην Αίγινα έχοντας χάσει το φως του και τα τελευταία του χρήματα…
Ιωάννης Μακρυγιάννης
Ο μεγάλος αγωνιστής του έθνους έζησε πάμπολλες τραγικές περιπέτειες στα μετεπαναστατικά χρόνια, μια περίοδος που χαρακτηρίστηκε αρχικά από τη σταδιακή ρήξη του με τον Καποδίστρια. Μέσα στο ζοφερό κλίμα της εποχής, του απονέμεται τελικά ο βαθμός του χιλίαρχου, η αντικυβερνητική του ρητορεία θα τον φέρει όμως εκτός κρατικού μηχανισμού.
Μόνο όταν ήρθε ο Όθωνας καταλάγιασε ο Μακρυγιάννης από τις μεθοδεύσεις που εξύφαινε. Ο βασιλιάς τον έκανε ταγματάρχη, σύντομα όμως ο οπλαρχηγός θα εναντιωθεί και κατά της μοναρχίας, προσχωρώντας στις τάξεις των αντιφρονούντων. Όταν απέτυχε να εκλεγεί στην πρώτη Βουλή το 1844, μετατράπηκε σε επίκεντρο μιας συνωμοσίας για την ανατροπή του Όθωνα και το 1853 πέρασε από στρατοδικείο.
Καταδικάστηκε σε θάνατο, η ποινή του μετατράπηκε κατόπιν σε ισόβια και αποφυλακίστηκε τελικά τον επόμενο χρόνο. Τα στερνά του θα τα περάσει ήρεμα, καθώς το 1862 η προσωρινή κυβέρνηση αποκατέστησε το όνομά του και τον προβίβασε σε υποστράτηγο και αντιστράτηγο κατόπιν. Έτσι πέθανε τον Απρίλιο του 1864, ως προβεβλημένο μέλος του αγώνα της ανεξαρτησίας…
Νικηταράς
Ο φοβερός οπλαρχηγός Νικήτας Σταματελόπουλος που πολεμούσε από τα 16 του τους Τούρκους πέρασε στα μετεπαναστατικά χρόνια στο κόμμα των ρωσόφιλων, κάτι που θα προσυπέγραφε τις περιπέτειές του. Το 1839 φυλακίζεται εντελώς άδικα από την ελληνική κυβέρνηση για μια φανταστική συνωμοσία κατά του βαυαρού μονάρχη και περνά 1,5 χρόνο στη φυλακή, από την οποία βγαίνει ράκος λόγω των βασανιστηρίων.
Έχοντας χάσει μερικώς την όρασή του και πικραμένος από την αγνωμοσύνη του κράτους, έλαβε όχι μια τιμητική σύνταξη για τους άθλους του αλλά μια κατάπτυστη άδεια επαιτείας! Ένα πενιχρό βοήθημα θα πάρει το 1843, όταν ο Όθωνας αναγκάστηκε να του απονείμει τον βαθμό του υποστράτηγου. Έτσι πέθανε το 1849, παραγνωρισμένος και ταπεινωμένος. Εκείνος ζήτησε πάντως να ενταφιαστεί δίπλα στον Κολοκοτρώνη…
Κίτσος Τζαβέλας
O Κυριάκος «Κίτσος» Τζαβέλας, αφού έδωσε την ψυχή του για την ελευθερία του έθνους, διετέλεσε μετεπαναστατικά υπουργός και πρωθυπουργός τελικά του νεοσύστατου κράτους. Ο Κίτσος πολεμούσε μέχρι και τον θάνατο του Καποδίστρια ως χιλίαρχος του τακτικού στρατού με αποστολή την εκκαθάριση της Στερεάς Ελλάδας. Μετά αναμείχθηκε στο κλίμα της πόλωσης και φυλακίστηκε δίπλα στον Κολοκοτρώνη. Ο Όθωνας τον έκανε τελικά υποστράτηγο, αντιστράτηγο και υπασπιστή του αργότερα, ενώ από το 1844 αναρριχήθηκε σε υπουργικές θέσεις.
Χρημάτισε ακόμα και πρωθυπουργός το 1847-1848 και υπουργός μετά, αν και η άσβεστη δίψα του για την απελευθέρωση όλης της Ελλάδας δεν θα καταλάγιαζε. Κι έτσι όταν ξέσπασε το 1854 το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα των αλύτρωτων περιοχών, ο Κίτσος ξανάπιασε τα όπλα στην Ήπειρο. Αποσύρθηκε οριστικά μετά την αποτυχία του κινήματος και πέθανε τον Μάρτιο του 1855 στο Μεσολόγγι…
Ανδρέας Ζαΐμης
Άλλος ένας αγωνιστής του 1821 που χρημάτισε πρωθυπουργός στα μεταπολεμικά χρόνια, ο Φιλικός Ζαΐμης πολεμούσε τόσο στα πεδία της μάχης όσο και τον στίβο της πολιτικής. Ο πληρεξούσιος της Α’ Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου κράτησε θέσεις ευθύνης στον αγώνα και επί Καποδίστρια διορίστηκε μέλος του γνωμοδοτικού σώματος «Πανελληνίου».
Αργότερα διετέλεσε σύμβουλος επικρατείας, μια θέση που κράτησε μέχρι τον θάνατό του το 1840.
Δημήτρης Πλαπούτας
Ο ήρωας της Ελληνικής Επανάστασης που έλαβε μέρος στις περισσότερες επιχειρήσεις και διακρίθηκε για τη φρόνηση και την ανδρεία του διετέλεσε διοικητής χιλιαρχίας άτακτων στρατευμάτων μετά την απελευθέρωση και το 1832 έγινε στρατηγός. Μετά τον φόνο του Καποδίστρια, ήταν μέλος της Διοικητικής Επιτροπής της Ελλάδας, αν και διώχθηκε την περίοδο της αντιβασιλείας ως ρωσόφιλος κάνοντας φυλακή δίπλα στον Κολοκοτρώνη.
Καταδικάστηκε σε θάνατο το 1834, αμνηστεύτηκε ωστόσο το 1835, για να αναλάβει πλέον διοικητικές θέσεις στον βασιλικό στρατό. Το 1858 έγινε επίτιμος υπασπιστής του Όθωνα, έχοντας περάσει από πολιτικές θέσεις ευθύνης και διατελώντας μέλος της Εθνοσυνέλευσης, βουλευτής και γερουσιαστής κατόπιν (1847-1862). Πέθανε τον Ιούλιο του 1864 έχοντας μόλις ξαναπαντρευτεί και αποκτήσει τη μοναχοκόρη του.
Πανουργιάς
Αρματολός από τα 16 του χρόνια, ο Δημήτριος «Πανουργιάς» Ξηρός πολέμησε για το έθνος ήδη από τα Ορλοφικά. Γενναίος, ακούραστος και αγνός πατριώτης, έπαιξε πάντα ρόλο ενωτικό στην έξαρση των παθών και τα όπλα τα άφησε μόνο λόγω γήρατος. Μετά το αίσιο πέρας της Επανάστασης, ο άδολος Πανουργιάς αποσύρθηκε στην Άμφισσα, όπου και πέθανε το 1834 ως ένας από τους πλέον αξιοσέβαστους ήρωες του αγώνα…