Η Κίνα «κατακτά» τα Βαλκάνια

Την τελευταία δεκαετία έγινε πολύ λόγος για αύξηση της “κακόβουλης” ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια, η οποία ανησύχησε τη Δύση λόγω και των παραδοσιακών σχέσεων που διατηρεί η Μόσχα με τις ορθόδοξες χώρες της περιοχής. Άλλοι ανησύχησαν για την αύξηση της επιρροής και της ερντογανικής Τουρκίας, που απροκάλυπτα τρέφει νεοοθωμανικές και κρυφοισλαμιστικές φιλοδοξίες, ενώ χρησιμοποιεί εργαλειακά τις μουσουλμανικές κοινότητες των Βαλκανίων. Λίγοι ωστόσο ανησύχησαν για τη διείσδυση του Κόκκινου Δράκου, δηλαδή της Κίνας, στο “μαλακό υπογάστριο” της Ευρώπης. Ίσως επειδή, σε αντίθεση με τη Ρωσία και την Τουρκία που γειτνιάζουν με τα Βαλκάνια, η Κίνα βρίσκεται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά τους, στο άλλο άκρο της Ευρασίας.

Είναι γεγονός πάντως πως έχει υπερεκτιμηθεί από τη Δύση η ρωσική επιρροή στα Βαλκάνια, ενώ έχει υποεκτιμηθεί αντίστοιχα η κινεζική, που είναι όμως πολλαπλάσια και δυναμικά αυξανόμενη. Τα αποτελέσματα αυτής της λανθασμένης εκτίμησης, όπως και του γεγονότος πως οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων παραμένουν επί δεκαετίες κολλημένες στον “προθάλαμο” της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν θα αργήσουν να φανούν.

Η αύξηση της κινεζικής επιρροής στα Βαλκάνια

Αποτελεί κοινό μυστικό πως η κινεζική επιρροή στα Βαλκάνια αυξάνεται χρόνο με το χρόνο. Για την ώρα όμως η οικονομική δραστηριοποίηση της Κίνας σε αυτή την περιοχή δεν προκαλεί ακόμη σοβαρές ανησυχίες στη Δύση, όσο όλες οι βαλκανικές χώρες παραμένουν σε μια σταθερή φιλοδυτική τροχιά. Μακροπρόθεσμα ωστόσο αυτή η στρατηγική της οικονομικής διείσδυσης της Κίνας στα Βαλκάνια θα της προσφέρει, το λιγότερο, μεγαλύτερη άνεση στην πρόσβασή της στις ευρωπαϊκές αγορές. Γι’ αυτό το λόγο Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ανησυχούν μήπως τελικά οι βαλκανικές χώρες καταλήξουν και πάλι πιόνια στο μεγάλο παιχνίδι για την παγκόσμια οικονομική κυριαρχία στον 21ο αιώνα.

Τα Βαλκάνια, αυτή η “πιο δυσλειτουργική οικογένεια της Ευρώπης”, είναι ακόμη οικονομικά και πολιτικά καθυστερημένα, με ανεπαρκείς υποδομές αλλά με άφθονους φυσικούς πόρους και μορφωμένο ανθρώπινο δυναμικό. Όλα αυτά καθιστούν τα Βαλκάνια μια ζώνη ρίσκου αλλά και ευκαιριών, που εκμεταλλεύονται ρωσικές, τουρκικές και κινεζικές επιχειρήσεις για να πραγματοποιήσουν στρατηγικού τύπου επενδύσεις. Η Ρωσία κυρίως στο χώρο της ενέργειας και των αγωγών, η Τουρκία στο χώρο του εμπορίου και των βιομηχανιών και η Κίνα στον χώρο των υποδομών και των μεταφορών.

Η Κίνα αν και βρίσκεται μακριά άρχισε να αποκτά ζωτικό ενδιαφέρον για τα Βαλκάνια, επιχειρώντας να αφήσει το γεωοικονομικό της αποτύπωμα στην περιοχή. Οι κυριότερες κινεζικές επενδύσεις στην περιοχή επικεντρώνονται στις υποδομές, στις μεταφορές και στην ενέργεια. Από την πλευρά τους οι βαλκανικές χώρες βλέπουν τις κινεζικές επενδύσεις ως ευκαιρία για να βελτιώσουν τις υποδομές τους και την οικονομική τους θέση, πετυχαίνοντας υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Ρισκάρουν όμως να καταστούν οικονομικά και πολιτικά εξαρτημένες από το Πεκίνο, παρότι είναι ήδη εξαρτημένες από την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ. Πρέπει να σημειωθεί πως το 73% του εμπορίου των βαλκανικών χωρών διεξάγεται με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ με την Κίνα μόλις το 6%.

Η κινεζική “Πρωτοβουλία 17+1”: μια πλατφόρμα διείσδυσης;

Τον Απρίλιο του 2012 το Πεκίνο δημιούργησε την “Πρωτοβουλία 16+1”, μια πλατφόρμα συνεργασίας ανάμεσα στην Κίνα με 11 ανατολικοευρωπαϊκές χώρες μέλη της Ε.Ε. καθώς και με 5 υποψήφιες προς ένταξη χώρες των δυτικών Βαλκανίων (Σερβία, Βοσνία & Ερζεγοβίνη, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία και Αλβανία). Πρόσφατα, και χάρη στη Συμφωνία των Πρεσπών, εισήλθε σ’ αυτή την πλατφόρμα των 16 πρώην κομουνιστικών χωρών και μια διαφορετική χώρα: η Ελλάδα, η οποία παίζει κομβικό ρόλο στο κινεζικό σχέδιο του “υδάτινου Δρόμου του Μεταξιού”, αλλάζοντας έτσι και την ονομασία της πρωτοβουλίας σε “17+1”.

Από το 2012 η Κίνα άρχισε να υλοποιεί μια σειρά από σημαντικές επενδύσεις στη Σερβία, στη Βόρεια Μακεδονία, στη Βοσνία και στο Μαυροβούνιο. Ανάμεσά τους και μια νέα, υψηλών προδιαγραφών, οδική και σιδηροδρομική σύνδεση μεταξύ Βελιγραδίου με το λιμάνι του Μπαρ, στις Αδριατικές ακτές του Μαυροβουνίου, με συνολικό κόστος 1,3 δισεκατομμύρια Ευρώ.

Η Σερβία στο επίκεντρο του κινεζικού ενδιαφέροντος

Αυτή η στιγμή η Σερβία έχει υποδεχθεί κινεζικά επενδυτικά σχέδια ύψους 2,5 δισ. Ευρώ. Το πιο σημαντικό είναι η σιδηροδρομική διασύνδεση του Βελιγραδίου με τη Βουδαπέστη, με γραμμές και τρένα υψηλής ταχύτητας, κόστους ενός δισεκατομμυρίου Ευρώ, που έχουν αναλάβει εξ ολοκλήρου οι κινεζικές εταιρείες. Με τον εκσυγχρονισμό των σιδηροδρομικών γραμμών η Κίνα επιθυμεί να διασυνδέσει το λιμάνι του Πειραιά, που ανήκει πλέον στην κινεζική COSCO, με τις αγορές της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, μέσω της Βόρειας Μακεδονίας, της Σερβίας και της Ουγγαρίας. Το όλο σχέδιο, αν τελικά δεν μπλοκαριστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα φέρνει τα κινεζικά εμπορεύματα στην καρδιά της Ευρώπης τουλάχιστον δύο βδομάδες νωρίτερα.

Κινέζικα Drones για το Σερβικό Στρατό

Η Σερβία έχει επίσης εφοδιαστεί με κινεζικά μη επανδρωμένα Drones για το στρατό της. Έτσι η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο κατάφερε να εξάγει για πρώτη φορά και τα όπλα της σε ευρωπαϊκό έδαφος. Το Βελιγράδι συμφώνησε να αγοράσει από την Κίνα 9 μαχητικά drones, που φέρουν πυραύλους και άλλα συστήματα, κι αυτό αποτελεί “διαφήμιση” για την κινεζική αμυντική βιομηχανία που προσβλέπει σε εξαγωγές.

Και περιπολία Κινέζων αστυνομικών στο Βελιγράδι

Η συνεργασία Κίνας και Σερβίας έφτασε σε τέτοιο σημείο ώστε πρόσφατα Κινέζοι αστυνομικοί άρχισαν να κάνουν κοινές περιπολίες με τους Σέρβους συναδέλφους τους σε τρεις σερβικές πόλεις: στο Βελιγράδι, στο Νόβι Σαντ και στο Σμέντερεβο, υποτίθεται για την ασφάλεια των όλο και περισσότερων Κινέζων τουριστών. Ωστόσο σε πόλεις, όπως το Σμέντερεβο, υπάρχουν περισσότεροι Κινέζοι επενδυτές παρά τουρίστες. Είναι άραγε αυτοί οι Κινέζοι αστυνομικοί το Security των Κινέζων επενδυτών; Επικριτές της κινεζικής διείσδυσης στη Σερβία με αποκορύφωμα και την παρουσία και των Κινέζων αστυνομικών έκαναν λόγο για “νεο-αποικιακή” συμπεριφορά. Και η κινεζική παρουσία στα Βαλκάνια είναι ακόμη στην αρχή της…

Πολιτιστική διείσδυση: Τα Κινεζικά στα σερβικά σχολεία

Εκτός από τον οικονομικό τομέα η διείσδυση της Κίνας στα Βαλκάνια λαμβάνει χώρα και στον τομέα του πολιτισμού και της εκπαίδευσης. Η σέρβικη ‘Ρεπούμπλικα Σέρπσκα” στη Βοσνία υπέγραψε το 2017 εκπαιδευτική συμφωνία με το Πεκίνο, ώστε να εισαγάγει το μάθημα της Κινεζικής γλώσσας σε ορισμένες τάξεις των σχολείων της. Στη ‘Ρεπούμπλικα Σέρπσκα” η κινεζική Huawei τρέχει ένα δικό της επενδυτικό σχέδιο ύψους 300 εκατομμυρίων Ευρώ.

Επίσης το Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου καθώς και εκείνο του Νόβι Σαντ έχουν υπογράψει εκπαιδευτικές συμφωνίες με κινεζικά πανεπιστήμια που, ανάμεσα στα άλλα, προβλέπουν και ανταλλαγές φοιτητών. Ο αριθμός των Κινέζων φοιτητών στα σερβικά πανεπιστήμια αυξάνεται σταθερά. Ένας από τους λόγους είναι πως η αυξημένη παρουσία των κινεζικών επιχειρήσεων στη χώρα θα αυξήσει μελλοντικά τη ζήτηση για Κινέζους επιστήμονες και ειδικούς, που θα γνωρίζουν καλά και τη σερβική γλώσσα. Την ίδια περίοδο οι νέοι επιστήμονες των βαλκανικών χωρών, όπως η Σερβία, συνεχίζουν να μεταναστεύουν μαζικά στις Δυτικές χώρες.

Τα Βαλκάνια ως “νεο-αποικία”

Πόσο αθώα άραγε μπορεί να είναι αυτή η ειρηνική διείσδυση της Κίνας στα Βαλκάνια; Οι Ευρωπαίοι φοβούνται πως η Κίνα θα χρησιμοποιήσει τα Βαλκάνια ως πύλη και εμπορικό κόμβο για να εισχωρήσει στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που είναι και ο πραγματικός στόχος του Πεκίνου. Στο εσωτερικό των Βαλκανίων πάντως δεν συζητείται ανοικτά το ζήτημα της κινεζικής διείσδυσης, όπως άλλωστε δε συζητούσαν στο παρελθόν και το ζήτημα της ευρωπαϊκής και αμερικανικής διείσδυσής στο έδαφός τους. Αυτό σημαίνει πως οι χώρες αυτές, τόσο παλιότερα όσο και σήμερα, αποτελούν “γεωπολιτικό έπαθλο” στον ανταγωνισμό των Μεγάλων Δυνάμεων του κόσμου ή πιο απλά, ένα είδος “νεο-αποικίας”.