Ο Putin είχε δίκιο που απέρριψε την μπλόφα του Zelensky και δεν θα παραβρεθεί ο ίδιος στην Κωνσταντινούπολη – Στις 15 Μαΐου θα πρέπει να καθοριστεί πρώτα το περίγραμμα μίας συνολικής διευθέτησης του ουκρανικού ζητήματος
Δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο το γεγονός ότι μόλις πριν από τρεις μήνες η ουκρανική κυβέρνηση εξακολουθούσε να απορρίπτει ακόμη και την ιδέα των συνομιλιών με την κυβέρνηση Putin και απαιτούσε την ρωσική αποχώρηση από όλες τις προσαρτημένες περιοχές της Ουκρανίας ως προϋπόθεση για τις διαπραγματεύσεις.
Η προφανής απόρριψη από τον Ρώσο πρόεδρο Vladimir Putin της πρόκλησης του Ουκρανού ομολόγου του Volodymyr Zelesnky για μια πρόσωπο με πρόσωπο συνάντηση δεν συνιστά μία κρίσιμη οπισθοδρόμηση.
Είναι η απόρριψη μίας μπλόφας.
Είναι πολύ δύσκολο και σπάνιο να σημειωθεί πραγματική πρόοδος στις ειρηνευτικές συνομιλίες σε συναντήσεις μεταξύ των ίδιων των ηγετών και οι Ρώσοι έχουν καλούς λόγους να το βλέπουν αυτό ως ελιγμό ή κόλπο από τον Zelensky προκειμένου να κερδίσει την εύνοια του Trump παρά ως μια σοβαρή πρόταση.
Κανονικά, πριν από τη συνάντηση των ηγετών, πρέπει να υπάρξουν μακρές και λεπτομερείς διαπραγματεύσεις από αξιωματούχους για να τεθούν οι βάσεις για συμφωνία.
Η Ρωσία δεν πρόκειται να εγκαταλείψει όσα έχει κερδίσει επί του πεδίου
Μία συνάντηση αξιωματούχων στην Κωνσταντινούπολη που πρότεινε η Μόσχα θα προωθήσει αυτή τη διαδικασία, ενώ μια δημόσια διαμάχη μεταξύ Putin και Zelensky θα αποτελούσε μείζον πρόβλημα για την πορεία της διαδικασίας, εκτιμά ο Anatol Lieven, διευθυντής του Προγράμματος Ευρασίας στο Quincy Institute.
H ουκρανική και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν δηλώσει ότι η απόρριψη μιας 30ήμερης κατάπαυσης του πυρός από τη Μόσχα δείχνει ότι «ο Putin δεν ενδιαφέρεται για την ειρήνη», αλλά αυτό συνιστά μία λανθασμένη προσέγγιση.
Η Ρωσία προελαύνει σταθερά στο πεδίο της μάχης είναι η κύρια πηγή μόχλευσης της Μόσχας στις διαπραγματεύσεις και δεν πρόκειται να την εγκαταλείψει εκτός εάν έχει ήδη επιτευχθεί ουσιαστική συμφωνία.
Ούτε, και για τον ίδιο λόγο, οι δυτικές χώρες επρόκειτο ποτέ να συμφωνήσουν με το αίτημα της Ρωσίας για πλήρη και μόνιμη παύση των στρατιωτικών προμηθειών προς την Ουκρανία ως προϋπόθεση για μια κατάπαυση του πυρός.
Πρέπει να αποδεχτούμε ότι όσο συνεχίζονται οι συνομιλίες, συνεχίζονται και οι μάχες, επισημαίνει ο Lieven.
Αυτό θα πρέπει να αποτελέσει ώθηση στις προσπάθειες για να προχωρήσουμε το συντομότερο δυνατό σε μια συνολική διευθέτηση.
Και μια συνολική διευθέτηση είναι ο βασικός στόχος.
Δεν πρέπει να επαναληφθεί η τραγωδία του 2014 με το Donbass
Ακόμα κι αν η Ρωσία μπορούσε να συμφωνήσει σε μια μακροπρόθεσμη κατάπαυση του πυρός, ελλείψει μιας συνολικής λύσης, μια τέτοια εκεχειρία θα έμοιαζε με εκείνη στο Donbass από το 2014 έως 22: βαθιά ασταθής, διακοπτόμενη συνεχώς από συγκρούσεις και ανταλλαγές πυρών, και με μόνιμο κίνδυνο να καταρρεύσει ξανά και να οδηγήσει σε πόλεμο πλήρους κλίμακας.
Αυτή η κατάσταση θα καθιστούσε την οικονομική ανάπτυξη και την ένταξη της Ουκρανίας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδόν αδύνατη, τόσο επειδή θα εμπόδιζε τις δυτικές επενδύσεις όσο και επειδή θα σήμαινε πως η χώρα θα παρέμενε μια εξαιρετικά στρατιωτικοποιημένη και ημι-αυταρχική κοινωνία με μόνιμες στρατολογήσεις και επιστρατεύσεις.
Θα έκανε επίσης πολύ πιο δύσκολο για τις ΗΠΑ να μειώσουν τη στρατιωτική τους παρουσία στην Ευρώπη, ώστε να συγκεντρώσουν πόρους αλλού – κάτι που είναι πράγματι πιθανώς ένα βασικό κίνητρο για την ευρωπαϊκή προσέγγιση.
Η απειλή του Trump να «αποχωρήσει» από την ειρηνευτική διαδικασία κατάφερε να φέρει και τις δύο πλευρές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αλλά συμφώνησαν μόνο για να αποφύγουν να κατηγορηθούν από αυτόν για άρνηση.
Σε βασικά ζητήματα, οι θέσεις της Ρωσίας και της Ουκρανίας παραμένουν αρκετά μακριά, και θα είναι θαύμα αν ένας γύρος άμεσων συνομιλιών στην Κωνσταντινούπολη καταφέρει να τις φέρει κοντά.
Η εμπλοκή Trump
Συνεπώς, η συνεχιζόμενη εμπλοκή των ΗΠΑ στην ειρηνευτική διαδικασία φαίνεται απαραίτητη.
Για να είναι αποτελεσματική η εμπλοκή της Ουάσινγκτον, θα πρέπει να θέσει συγκεκριμένους και λεπτομερείς όρους για συμφωνία και να ασκήσει πίεση και κίνητρα και στις δύο πλευρές για να τους αποδεχτούν.
Ένα κίνητρο των ΗΠΑ προς την ουκρανική πλευρά έχει ήδη υπάρξει με τη μορφή της συμφωνίας για τα ορυκτά και της υπόσχεσής της ότι η μακροπρόθεσμη αμερικανική οικονομική εμπλοκή στην Ουκρανία θα διασφαλίσει επίσης το συμφέρον της Ουάσινγκτον για τη διατήρηση της ασφάλειας του Κιέβου.
Για τη Ρωσία, η κυβέρνηση Trump έχει ένα τεράστιο δυναμικό κίνητρο με τη μορφή μιας νέας σχέσης ΗΠΑ-Ρωσίας και τον τερματισμό της πίεσης της Ουάσινγκτον σε αυτό που οι Ρώσοι θεωρούν ζωτικά τους συμφέροντα.
Ορισμένα από τα στοιχεία μιας συμφωνίας μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας καθορίστηκαν στις συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη τον Μάρτιο του 2022 και εξακολουθούν να ισχύουν.
Τι προβλέπει το σχέδιο των ΗΠΑ για τις συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης στις 15 Μαΐου
Οι όροι που πληρούν τα ζωτικά συμφέροντα και των δύο πλευρών και στους οποίους οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να τις βοηθήσουν να συμφωνήσουν, περιλαμβάνουν τα εξής:
1. Η γραμμή κατάπαυσης του πυρός θα οριστεί στην περιοχή του μετώπου, όπου σημειώνονται εχθροπραξίες σήμερα.
2. Οι δύο πλευρές θα πρέπει να υποσχεθούν πως δεν θα προσπαθήσουν να παραβιάσουν τη γραμμή κατάπαυσης του πυρός μέσω βίας, ανατροπής ή οικονομικής πίεσης
3. Το ζήτημα ή το νομικό καθεστώς των προσαρτημένων εδαφών θα πρέπει να αφεθεί για μελλοντική διαπραγμάτευση και η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ θα πρέπει να αποκλειστεί αλλά το Κίεβο θα διατηρήσει το δικαίωμα να επιδιώξει την ένταξη στην ΕΕ.
4. Επίσης θα προβλέπεται ότι δεν θα πρέπει να αναπτυχθούν στρατεύματα του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία και οποιαδήποτε ειρηνευτική δύναμη θα πρέπει να προέρχεται από ουδέτερες χώρες υπό την αιγίδα του ΟΗΕ
5. Ο ΟΗΕ θα πρέπει να εγγυηθεί την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας. Οι δύο πλευρές θα πρέπει να εγγυηθούν τα γλωσσικά και πολιτιστικά δικαιώματα των μειονοτήτων
6. Οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας θα πρέπει να αρθούν αλλά με μια ρήτρα «επαναφοράς» που θα εγγυάται ότι θα επαναληφθούν αυτόματα σε περίπτωση νέας ρωσικής επίθεσης
7. Τυχόν περιορισμοί στους ουκρανικούς εξοπλισμούς θα πρέπει να περιοριστούν σε πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς ενώ η Δύση θα μπορεί να συνεχίσει να εξοπλίζει την Ουκρανία για αμυντικούς σκοπούς.
8. Μια τέτοια διευθέτηση θα άφηνε και τις δύο πλευρές δυσαρεστημένες αλλά όχι τόσο δυσαρεστημένες, ώστε να είναι πρόθυμες να αναλάβουν τρομερά τους κινδύνους και το κόστος μιας επιστροφής στον πόλεμο.
Συμπέρασμα
Διεθνείς αναλυτές προσαρμόζοντας τη ρήση του εμβληματικού προέδρου των ΗΠΑ, Abraham Lincoln βασίζονται στους «καλύτερους αγγέλους της φύσης» των Ρώσων και Ουκρανών διαπραγματευτών προκειμένου να τους οδηγήσουν σε συμβιβασμούς στις συνομιλίες τους στην Κωνσταντινούπολη .
Εξαιρετικά δύσκολο είναι και το έργο της κυβέρνησης Trump να δώσει φτερά στους αγγέλους Ρώσων και Ουκρανών διαπραγματευτών.