Τεκτονικές αλλαγές στην γεωπολιτική σκακιέρα φέρνουν οι τελευταίες κινήσεις της Ουάσινγκτον στο ουκρανικό, που εκθέτουν την Ευρώπη σε κινδύνους και αναδεικνύουν την αναποφασιστικότητα των ευρωπαίων ηγετών.
Της Εύης Απολλωνάτου
Οι Ευρωπαίοι βρίσκονται επί ποδός και αναμένεται έντονη κινητικότητα με συναντήσεις και συνεδριάσεις αυτή την εβδομάδα, καθώς θα προσπαθήσουν να αποφύγουν να βρεθούν προ εκπλήξεων από την τακτική του Ντόναλντ Τραμπ.
Αρχή θα αποτελέσει η συνάντηση Κορυφής στο Παρίσι την οποία συγκάλεσε ο Γάλλος πρόεδρος, Εμανουέλ Μακρόν. Παρόντες θα είναι ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και οι πρωθυπουργοί της Ιταλίας, της Πολωνίας, της Ισπανίας, της Ολλανδίας και της Δανίας.
Σε αυτή την συνάντηση θα τεθεί επί τάπητος ένα σχέδιο δράσης απέναντι σε όσα προωθεί ο Ντόναλντ Τραμπ στις διαπραγματεύσεις ΗΠΑ – Ρωσίας και οι ευρωπαϊκές εγγυήσεις ασφάλειας για την Ουκρανία.
Μία νέα Γιάλτα τρομάζει τους ευρωπαίους
Οι ευρωπαίοι ηγέτες ανησυχούν ότι ο Αμερικανός πρόεδρος θα προχωρήσει σε μία συνθηκολόγηση με όρους ταπείνωσης τόσο για το Κίεβο όσο και για την Ε.Ε., η οποία θα επιτρέψει στον Βλαντίμιρ Πούτιν να εμφανιστεί θριαμβευτής.
Ο βασικός φόβος είναι ότι θα υποκύψει έναντι της απαίτησης του Ρώσου προέδρου να «τεμαχίσει» την Ουκρανία και να διατηρήσει τα ουκρανικά εδάφη που κατέχει ο ρωσικός στρατός, ενώ θα συμφωνήσει με την «κόκκινη γραμμή» του Βλαντίμιρ Πούτιν να μην εισέλθει στο ΝΑΤΟ η Ουκρανία.
Το δεύτερο σημείο που έχει προκαλέσει τρόμο στην Ευρώπη είναι το ενδεχόμενο μίας νέας Γιάλτας, δηλαδή της Διάσκεψης της Γιάλτας το 1945 ανάμεσα στις ΗΠΑ, την Σοβιετική Ένωση και την Βρετανία, οι οποίες διαχώρισαν τις παγκόσμιες ζώνες επιρροής τους μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο.
Δεν είναι λίγοι οι ευρωπαίοι που πιστεύουν ότι Πούτιν θα επιδιώξει να γίνει μία τέτοια «μοιρασιά» στις σφαίρες επιρροής των ΗΠΑ και της Ρωσίας στον πλανήτη. Αυτό θέλουν να αποφύγουν δια ροπάλου οι ευρωπαίοι αν και έχουν αποκλειστεί από το τραπέζι του διαλόγου.
Καμία αμερικανική ασπίδα για τα ευρωπαϊκά στρατεύματα
Ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να μην συμπεριλαμβάνει στον διάλογο για το ουκρανικό την Ε.Ε., όπως υποστήριξε ο ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για την Ουκρανία, Κιθ Κέλογκ αλλά επιδιώκει να τους δεσμεύσει στρατιωτικά για τις εγγυήσεις ασφάλειας προς το Κίεβο.
Αυτό είναι προφανές από το ερωτηματολόγιο με τις 6 ερωτήσεις που απέστειλε η Ουάσινγκτον στις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και δημοσιεύθηκε από το πρακτορείο Reuters.
Εδώ, όμως, ξεκινούν επιπλέον προβλήματα για την Ε.Ε. Σε πρώτη φάση οι 27 θα πρέπει να αποφασίσουν αν θα απαντήσουν ενιαία στο ερωτηματολόγιο του Τραμπ και εδώ υπάρχουν εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις. Για παράδειγμα ο Γάλλος πρόεδρος έχει ταχθεί υπέρ της αποστολής ευρωπαϊκών στρατευμάτων στην Ουκρανία. Σε αυτό φέρεται να συμφωνεί και ο Βρετανός πρωθυπουργός, Κιρ Στάρμερ.
Η Πολωνία, όμως, διαφωνεί με μία τέτοια εξέλιξη αφού θεωρεί ότι καλύπτει με τον στρατό της το ανατολικό «σύνορο» του ΝΑΤΟ με την Ρωσία, δηλαδή τα δικά της εδάφη.
Επιπλέον αρκετοί αξιωματούχοι πηγαίνουν την συζήτηση ένα βήμα παρακάτω. Δηλαδή εάν η Ευρώπη συμφωνήσει να στείλει στρατεύματα για την διατήρηση μίας ενδεχόμενης ειρηνευτικής συμφωνίας Ουκρανίας – Ρωσίας και αυτά δεχτούν επίθεση από την Ρωσία τότε τι θα πράξει το ΝΑΤΟ και η Ε.Ε.; Με δύο λόγια ποιες είναι οι εγγυήσεις ασφάλειας για τα ευρωπαϊκά στρατεύματα σε ουκρανικό έδαφος;
Οι Αμερικανοί έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν πρόκειται να στείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία. Επιπλέον ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Πιτ Χέγκσεθ είπε την περασμένη εβδομάδα οι ευρωπαίοι σύμμαχοι που θα λάβουν μέρος στην ειρηνευτική αποστολή δεν θα επωφεληθούν από την εγγύηση συλλογικής ασφάλειας του ΝΑΤΟ σε περίπτωση επίθεσης.
Το σχέδιο που έμενε στο συρτάρι
Όπως αποκάλυψε το Associated Press εδώ και έναν χρόνο οι Ευρωπαίοι ηγέτες συζητούσαν, χωρίς να καταλήγουν σε κάποιο αποτέλεσμα, εάν πρέπει να αποστείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία και πόσους στρατιώτες θα απαιτούσε μία τέτοια δύναμη.
Και εδώ υπάρχουν διαφωνίες. Μερίδα των Ευρωπαίων πιστεύει ότι πρέπει να σταλεί μία μικρή στρατιωτική δύναμη που θα λειτουργήσει όπως οι Κυανόκρανοι του ΟΗΕ. Αντίθετα άλλοι υποστηρίζουν ότι ο Πούτιν θα προσπαθήσει να τεστάρει την στρατιωτική απάντηση των Ευρωπαίων και δεν αποκλείεται να επιτεθεί σε αυτά τα στρατεύματα. Έτσι πιστεύουν ότι η στρατιωτική δύναμη της Ε.Ε. θα πρέπει να είναι μεγάλη και ικανή να απαντήσει σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο χτύπημα.
Το χάος με την ασάφεια και τα αντικρουόμενα μηνύματα της Ουάσινγκτον
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα συζητήσουν πώς θα απαντήσουν στις ραγδαίες εξελίξεις αλλά πρώτα χρειάζεται να αποκωδικοποιήσουν σε ποιο ακριβώς πράγμα θα απαντήσουν. Τα μηνύματα της Ουάσινγκτον τις τελευταίες ημέρες ήταν τουλάχιστον αντικρουόμενα.
Για το ουκρανικό γνωρίζουν ότι ο Τραμπ θα ακολουθήσει μία ανορθόδοξη τακτική στην διαπραγμάτευση αλλά δεν έχουν καμία εικόνα για το ποιο είναι το ειρηνευτικό σχέδιο που θα προτείνει στους Ρώσους ή τι θα συζητήσει μαζί τους στο Ριάντ.
Μάλιστα την ώρα που ο Κιθ Κέλογκ έλεγε ότι οι ΗΠΑ δεν θα αποκλείσουν από τις διαπραγματεύσεις την Ουκρανία, το Κίεβο μάθαινε για την συνάντηση στην Σαουδική Αραβία ανάμεσα στην αμερικανική και ρωσική αντιπροσωπεία, για την οποία δεν έλαβε πρόσκληση.
Ο διαμεσολαβητικός ρόλος Ιταλίας Βρετανίας και οι διαφωνίες
Το βάρος των κινήσεων της Ε.Ε. έπεσε στην Γαλλία αφού η Γερμανία βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο. Ο Γάλλος πρόεδρος πήρε την πρωτοβουλία και κάλεσε την συνάντηση Κορυφής στο Παρίσι. Φέρεται επίσης να επιδιώκει οποιαδήποτε ευρωπαϊκή απάντηση να περιλαμβάνει απαραιτήτως και την Βρετανία.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός, Κιρ Στάρμερ, που τις επόμενες εβδομάδες θα συναντηθεί με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο, επιδιώκει να παίξει ένα διαμεσολαβητικό ρόλο ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ε.Ε. Πρόταση για να αναλάβει ρόλο διαμεσολαβητή αναμένεται να δεχθεί και η Ιταλίδα πρωθυπουργός, Τζόρτζια Μελόνι η οποία έχει κερδίσει την εύνοια του προέδρου των ΗΠΑ και του Έλον Μασκ.
Μέχρι στιγμής δύο είναι τα κυρίαρχα στρατόπεδα στην Ευρώπη σχετικά με την απάντηση της Γηραιάς Ηπείρου στον Τραμπ. Το ένα υποστηρίζει ότι εάν οι Ευρωπαίοι ξοδέψουν περισσότερα για την ασφάλεια τους και το ΝΑΤΟ μπορούν να φέρουν πιο κοντά στην Ε.Ε. τον Ντόναλντ Τραμπ. Το άλλο στρατόπεδο όπως και πολλοί αναλυτές, επιμένουν ότι η Ευρώπη πρέπει να σταθεί στα δικά της πόδια στα θέματα ασφάλειας και άμυνας και να αποδεχτεί ότι οι σχέσεις ΕΕ – ΗΠΑ θα βρεθούν το επόμενο διάστημα στο ναδίρ.
Άλλωστε οι Βρυξέλλες θα πρέπει να βρουν τρόπο να αντιμετωπίσουν και άλλες ενέργειες του Τραμπ, όπως τους δασμούς και το ενδεχόμενο ενός παγκόσμιου εμπορικού πολέμου αλλά και την στήριξη σε ακροδεξιές δυνάμεις στην Ευρώπη από μέλη της αμερικανικής κυβέρνησης. Η απόφαση του Αμερικανού αντιπροέδρου, Τζέι Ντι Βανς να κουνήσει το δάχτυλο στους Ευρωπαίους για το επίπεδο δημοκρατίας τους απλώς πρόσθεσε ένα ακόμη σημαντικό σημείο τριβής της Ε.Ε. και των ΗΠΑ.
Σε αυτό το κλίμα εντάσσεται και η δήλωση του ηγέτη των Χριστιανοδημοκρατών της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, ο οποίος κατά της δημοσκοπήσεις θα είναι ο επόμενος καγκελάριος. Ο Μερτς αναγνώρισε δημόσια αυτό το χάσμα που έχει αρχίσει να βαθαίνει μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ.
«Οι διαφωνίες μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης έχουν αποκτήσει μια εντελώς νέα ποιότητα. Πρόκειται πλέον για τη θεμελιώδη αντίληψή μας για τη δημοκρατία και την ανοιχτή κοινωνία. Πρόκειται πλέον για την ανεξαρτησία των δικαστηρίων και τη διάκριση των εξουσιών και για τη βασική συναίνεση μέχρι σήμερα σχετικά με τις πραγματικές απειλές για την ελευθερία μας», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Μερτς.