Η πτώση του καθεστώτος Άσαντ στην Συρία, δημιούργησε επικίνδυνα κενά εξουσίας, τα οποία το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) μπορεί να εκμεταλλευτεί για να ανασυνταχθεί και να ενισχύσει τη θέση του στην περιοχή.
Παράλληλα, η Τουρκία προετοιμάζεται να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο στην καταπολέμηση του ISIS, ενώ ταυτόχρονα προωθεί τα δικά της γεωπολιτικά συμφέροντα στη Συρία.
Το αμερικανικό μέσο ενημέρωσης Al Monitor, που ειδικεύεται σε θέματα της Μέσης Ανατολής, σημειώνει ότι οι εξελίξεις αυτές διαμορφώνουν ένα ρευστό και επικίνδυνο σκηνικό, με την κατάσταση να βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι.
Η απειλή του ISIS επανέρχεται
Η ξαφνική πτώση του καθεστώτος του Μπασάρ αλ Άσαντ, από την αστραπιαία προέλαση των ανταρτών, υπό την ηγεσία της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS), δημιούργησε κενά εξουσίας σε πολλές περιοχές της Συρίας.
Όπως σχολιάζει ο Colin P. Clarke, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon και συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Διεθνές Κέντρο για την Αντιτρομοκρατία (ICCT), το ISIS έχει αποδείξει την ικανότητά του να εκμεταλλεύεται τέτοια κενά για να στρατολογεί νέους μαχητές, να ανασυντάσσεται και να επανεξοπλίζεται.
«Η μεγαλύτερη ανησυχία μου είναι η αναζωπύρωση του ISIS», δήλωσε ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν, σε πρόσφατη συνέντευξή του στο CNN.
Το Al Monitor σημειώνει ότι η οργάνωση, αν και έχει χάσει το χαλιφάτο της από το 2019, έχει προσαρμοστεί σε τακτικές ανταρτοπόλεμου, υιοθετώντας την προσέγγιση «κερδίζω με το να μη χάνω», ενώ φέτος έχει τριπλασιάσει τις επιθέσεις της σε σχέση με πέρυσι, τόσο σε αριθμό όσο και σε θνησιμότητα.
Οι σιωπηρές κινήσεις του ISIS
Ενώ η διεθνής προσοχή επικεντρώνεται κυρίως στην θυγατρική του ISIS στο Αφγανιστάν, γνωστή ως ISIS-K, λόγω επιθέσεων στο Ιράν και τη Ρωσία, καθώς και αποτρεπτικών τρομοκρατικών ενεργειών όπως το σχέδιο επίθεσης σε συναυλία της Τέιλορ Σουίφτ στη Βιέννη, η ανασύνταξη του ISIS στη Συρία γίνεται μεθοδικά και αθόρυβα.
Σύμφωνα με το Al Monitor, ο συριακός κλάδος του ISIS διαθέτει αρκετές χιλιάδες μαχητές και εκμεταλλεύεται το χάος της περιοχής για να ενισχύσει τις δυνάμεις του. Υπάρχει έντονη ανησυχία ότι η οργάνωση θα στρατολογήσει νέους μαχητές, συμπεριλαμβανομένων σκληροπυρηνικών εξτρεμιστών που συμμετείχαν στη γενικότερη επίθεση της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ Σαμ (HTS) στη Συρία, αλλά διαφωνούν με την προσέγγιση του ηγέτη της, Αχμέντ αλ Σάρα, ο οποίος προωθεί τη μετριοπάθεια, τη συμπερίληψη και τον πραγματισμό.
Η αντίδραση των ΗΠΑ
Η στρατιωτική αντίδραση των ΗΠΑ δεν άργησε να έρθει. Από τις αρχές Δεκεμβρίου, αμερικανικές δυνάμεις πραγματοποίησαν εκτεταμένες αεροπορικές επιδρομές εναντίον θέσεων του ISIS. Μεταξύ αυτών, βομβαρδιστικά B-52, μαχητικά F-15 και A-10 έπληξαν 75 στόχους, περιλαμβάνοντας ηγετικά στελέχη, στρατόπεδα εκπαίδευσης και επιχειρησιακές εγκαταστάσεις.
Λίγες μέρες αργότερα, άλλες επιδρομές εξουδετέρωσαν ακόμη 12 μαχητές του ISIS. Την περασμένη εβδομάδα, η Κεντρική Διοίκηση των ΗΠΑ ανακοίνωσε την επιτυχή εξόντωση του ηγέτη του ISIS, Αμπού Γιουσίφ, στην επαρχία Ντέιρ αλ-Ζορ στην ανατολική Συρία.
Αυτόν τον μήνα, το Πεντάγωνο δήλωσε ότι οι ΗΠΑ έχουν περίπου 2.000 στρατιώτες στην ανατολική Συρία, όπου για το μεγαλύτερο μέρος της τελευταίας δεκαετίας, ο αμερικανικός στρατός προσπάθησε να περιορίσει την ιρανική επέκταση, καταπολεμώντας παράλληλα το Ισλαμικό Κράτος.
Παρά τις επιτυχίες αυτές, το Al Monitor υπογραμμίζει ότι η απειλή του ISIS παραμένει ενεργή. Η οργάνωση συνεχίζει να δραστηριοποιείται κυρίως στην κεντρική έρημο της Συρίας, ενώ περιστασιακά δείχνει σημάδια ανασύνταξης. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η επίθεση σε φυλακή στην Αλ-Χάσακα τον Ιανουάριο του 2022, που προκάλεσε μάχες δέκα ημερών, απελευθερώνοντας εκατοντάδες κρατουμένους.
Οι φυλακές ως «ωρολογιακή βόμβα»
Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους για την κατάσταση στη Συρία είναι οι φυλακές και άλλες δομές κράτησης όπου βρίσκονται χιλιάδες μαχητές του ISIS. Σύμφωνα με το Al Monitor, περίπου 9.000 μαχητές του ISIS κρατούνται σε τέτοιες εγκαταστάσεις, ενώ άλλοι 40.000 άνθρωποι, μέλη των οικογενειών τους, κυρίως γυναίκες και παιδιά, βρίσκονται σε προσφυγικούς καταυλισμούς όπως το Αλ Χολ, στη βορειοανατολική Συρία, και το Aλ Ροτζ, σε άθλιες συνθήκες.
Οι καταυλισμοί αυτοί, σύμφωνα με την ανάλυση του Al Monitor, φυλάσσονται από τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), μια πολυεθνική και πολυθρησκευτική συμμαχία μεταξύ Κούρδων, Αράβων, Ασσυρίων, Αρμενίων, Τουρκμένων και Καυκάσιων πολιτοφυλάκων, που είναι ο κύριος σύμμαχος της Ουάσινγκτον στη Συρία, αν και η Τουρκία κατηγορεί την ομάδα ότι αποτελεί παρακλάδι του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), μιας ομάδας που έχει χαρακτηριστεί από πολλές χώρες ως τρομοκρατική οργάνωση.
Το Al Monitor σημειώνει ότι οι εντάσεις ανάμεσα στις SDF και τις υποστηριζόμενες από την Τουρκία δυνάμεις, όπως ο Συριακός Εθνικός Στρατός, απειλούν να αποδυναμώσουν περαιτέρω την ασφάλεια αυτών των καταυλισμών. Όπως σχολιάζει ο Colin P. Clarke, αν το ISIS επιτύχει να οργανώσει μια μεγάλη απόδραση από τις φυλακές, θα καταφέρει να ωθήσει όχι μόνο την προπαγάνδα του, αλλά και να ενισχυθεί σημαντικά με τζιχαντιστές μαχητές.
Ο ρόλος της Τουρκίας
Η Τουρκία έχει αναδειχθεί σε βασικό παίκτη στις εξελίξεις στη Συρία. Όπως σχολιάζει το Al Monitor στην ανάλυσή του, η Άγκυρα έχει αναπτύξει στενές σχέσεις με τη διοίκηση του HTS, η οποία φαίνεται να υιοθετεί μια πιο «πραγματιστική» προσέγγιση υπό την ηγεσία του Αχμέντ αλ Σάρα.
Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, ο πρώτος διπλωμάτης που ταξίδεψε στη Συρία για να συναντηθεί με τον Αλ Σάρα, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Όταν εξετάζουμε τα συμφέροντα των ΗΠΑ, είναι η Τουρκία πιο σημαντική ή μια τρομοκρατική οργάνωση όπως το PKK; Ο κ. Τραμπ αντιλαμβάνεται αμέσως τα μαθηματικά».
Σημείωσε επίσης ότι η νέα συριακή διοίκηση, υπό την εποπτεία της HTS, θα είναι σε θέση να αναλάβει τον έλεγχο των φυλακών του ISIS, μια προοπτική που σίγουρα θα ανησυχήσει τη Δύση.
Το Al Monitor σημειώνει ότι μια πιθανή αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία θα έδινε στην Τουρκία «ελεύθερο πεδίο» να αντιμετωπίσει τους Κούρδους, ενώ η HTS θα μπορούσε να αναλάβει τον έλεγχο των φυλακών του ISIS.
Μια κρίσιμη καμπή
Καθώς οι ΗΠΑ βρίσκονται σε διαδικασία αλλαγής ηγεσίας, η πολιτική της επόμενης κυβέρνησης Τραμπ απέναντι στη Συρία και το ISIS παραμένει αβέβαιη. Το Al Monitor υπογραμμίζει ότι η «κόπωση» της Δύσης από την αντιτρομοκρατική εκστρατεία αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους.
Η νέα κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ θα κληθεί να αντιμετωπίσει ένα από τα πρώτα μεγάλα τεστ εξωτερικής πολιτικής στη Συρία, όπου κυριαρχεί η αβεβαιότητα γύρω από τη δημιουργία ενός σταθερού κυβερνητικού σχήματος.
Στην πρώτη του θητεία ως πρόεδρος, ο Τραμπ είχε επιφυλάξεις για την εμπλοκή των ΗΠΑ σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό, αλλά παράλληλα καθοδήγησε την επιτυχή εκστρατεία για την καταστροφή του χαλιφάτου του ISIS, διαλύοντας τα δίκτυά του στη Ράκκα της Συρίας και στη Μοσούλη του Ιράκ.
Οι οργανώσεις όπως το ISIS, που λειτουργούν με μακροχρόνια στρατηγική, περιμένουν την κατάλληλη στιγμή για να επανέλθουν στο προσκήνιο, εκμεταλλευόμενες την αδράνεια και τη διάσπαση της προσοχής της διεθνούς κοινότητας.
Όπως σχολιάζει ο Colin P. Clarke, το σύνθημα του ISIS, «παραμένουμε και επεκτεινόμαστε», συνοψίζει απόλυτα τη στρατηγική της οργάνωσης, που συνεχίζει να προετοιμάζεται υπομονετικά για την επόμενή της κίνηση.