Το Συντηρητικό Κόμμα στην Βρετανία, είχε συνηθίσει να είναι σχεδόν το Μάντσεστερ της πολιτικής. Μια γαλάζια, νικηφόρα μηχανή για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, ώστε ορισμένοι από τους βασικούς του παίκτες δύσκολα θυμόντουσαν κάτι άλλο.
Όμως οι συνεχείς νίκες τους, που ανέδειξαν Τόρις πρωθυπουργούς σε τέσσερις συνεχόμενες θητείες έλαβε δραματικό τέλος, γράφει στο BBC ο πολιτικός αναλυτής Ione Well.
Πολλοί Τόρις, εκλεγμένοι και μη, είναι σχεδόν άφωνοι και το επεξεργάζονται ακόμη. Πλέον αρχίζει η «μεταθανάτια» έρευνα του τι πήγε στραβά με την τακτική και την ηγεσία του κόμματος και πού πρέπει να κινηθούν στη συνέχεια.
Ορισμένοι Συντηρητικοί θεωρούν ότι η πολιτική προσφορά των Εργατικών δεν διέφερε δραστικά από τη δική τους, αλλά πιστεύουν ότι νίκησαν οι Εργατικοί περισσότερο λόγω της αντίληψης της “επάρκειας”. Είχαν πέντε ηγέτες και πρωθυπουργούς σε λιγότερο από 10 χρόνια.
Τα σεισμικά γεγονότα, από το Brexit μέχρι το Κόβιντ και τις πολλαπλές αναμετρήσεις για την ηγεσία, διέλυσαν το κόμμα σε ιδεολογικές παρατάξεις. Ορισμένοι Συντηρητικοί ξόδεψαν περισσότερη ενέργεια για να σχεδιάσουν να ρίξουν ο ένας τον άλλον, παρά για να πολεμήσουν την αντιπολίτευσή τους.
Τα σκάνδαλα ταρακούνησαν το κόμμα με έναν τρόπο που έπαιζε σαν τρελό, από τα πάρτι στην πανδημία μέχρι τις καταγγελίες για σεξουαλικά παραπτώματα και τον μίνι προϋπολογισμό που συνέβαλε στην αύξηση των επιτοκίων.
«Όταν ρώτησα τον πρώην επικεφαλής του κόμματος Sir Mark Spencer κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας αν το κόμμα είχε πρόβλημα συμπεριφοράς, ανέφερε ότι και άλλα κόμματα έπρεπε να θέσουν σε διαθεσιμότητα βουλευτές για κακή συμπεριφορά – πράγμα που είναι αλήθεια – αλλά παραδέχτηκε ότι αυτό είχε γίνει πολύ τακτικό», γράφει χαρακτηριστικά ο Ione Well.
Η αλλαγή
Φυσικά ήταν και αναμφισβήτητη η επιθυμία για αλλαγή – μια λέξη που χρησιμοποίησαν οι Εργατικοί στην εκστρατεία τους. Το κόστος ζωής, οι λίστες αναμονής του ΕΣΥ και τα μικρά σκάφη με μετανάστες ήταν όλα θέματα που προβλημάτισαν τους ψηφοφόρους οι οποίοι αισθάνθηκαν ότι τα πραγματα είχαν χειροτερέψει, δεν είχαν βελτιωθεί.
Η καθυστερημένη επιστροφή του Νάιτζελ Φάρατζ στη μάχη σήμαινε ότι το τελευταίο θέμα έγινε ένα ιδιαίτερο αγκάθι για τους Τόρις, καθώς ορισμένοι δεξιοί ψηφοφόροι που μεταπήδησαν στη μεταρρύθμιση του Ηνωμένου Βασιλείου ήθελαν αυστηρότερες μεταναστευτικές πολιτικές και χαμηλότερους φόρους.
Η ρητορική και οι πολιτικές που χρησιμοποιήθηκαν για να ξανακερδίσουν τους δεξιούς, αποξένωσαν κάποιους πιο κεντρώους Συντηρητικούς, οι οποίοι στράφηκαν στους Εργατικούς ή στους Φιλελεύθερους Δημοκράτες.
Μήπως αυτές οι συνθήκες σήμαιναν ότι η ήττα ήταν αναπόφευκτη; Οι περισσότεροι Συντηρητικοί περιγράφουν το αποτέλεσμα ως “όχι απροσδόκητο”, αλλά ορισμένοι θεωρούν ότι η έκταση του αποτελέσματος θα μπορούσε να είχε μετριαστεί.
Οι γκάφες
Υπήρξαν γκάφες που θα μπορούσαν να αποφευχθούν – όπως ο Ρίσι Σούνακ που έφυγε νωρίτερα από τις εκδηλώσεις μνήμης της Ημέρας της Νορμανδίας. Και ο Μπόρις Τζόνσον ήταν επιρρεπής σε γκάφες,. Ο πρώην πρωθυπουργός εξακολουθούσε να αποδίδει τα συνθήματα “Boris! Boris!” σε μια συγκέντρωση της τελευταίας στιγμής για να προσπαθήσει να ενεργοποιήσει την εκστρατεία.
Υπάρχει ακόμη μια παρατεταμένη αμηχανία μεταξύ ορισμένων σχετικά με το γιατί ο Σούνακ αποφάσισε να προκηρύξει εκλογές τον Ιούλιο. Ο γκουρού της εκστρατείας τους, ο Ισαάκ Λεβίντο, είχε υποστηρίξει μια μεταγενέστερη ημερομηνία – ελπίζοντας ότι μέχρι τότε θα υπήρχαν περισσότερα “μετρήσιμα στοιχεία” που θα αποδείκνυαν ότι οι πολιτικές τους είχαν αντίκτυπο.
Μια αναχώρηση μεταναστών προς τη Ρουάντα, για παράδειγμα, ή μια μείωση των επιτοκίων. Αλλά έχασε αυτό το επιχείρημα. Και οι Συντηρητικοί είχαν ελάχιστα στοιχεία στο οπλοστάσιό τους για την αποτελεσματικότητα ορισμένων από τις πολιτικές τους όταν πήγαν στους ψηφοφόρους.
Και τώρα πού πάμε και τι κάνουμε;
Αλλά από άποψη πολιτικής και ταυτότητας, τι άλλο θα μπορούσαν να είχαν κάνει οι Συντηρητικοί; Εκεί θα επικεντρωθούν τώρα, καθώς αρχίζει η αναζήτηση της ψυχής του κόμματος. Ο Σούνακ πιβεβαίωσε ότι θα παραιτηθεί από αρχηγός των Τόρις μόλις υπάρξουν ρυθμίσεις για την επιλογή του διαδόχου του.
Τις τελευταίες εβδομάδες υπάρχουν μουρμούρες σχετικά με το αν θα διοριστεί ένας προσωρινός ηγέτης για να αποφευχθεί η αμηχανία, για παράδειγμα, να πρέπει ο πρώην πρωθυπουργός να κάνει τις ερωτήσεις του πρωθυπουργού από τα έδρανα της αντιπολίτευσης.
Θα μπορούσε αυτός να είναι κάποιος που υπηρέτησε στο υπουργικό συμβούλιο στο παρελθόν – όπως ο Sir Oliver Dowden, ο James Cleverly, ή ακόμη και ο Jeremy Hunt, ο οποίος μόλις και μετά βίας επέστρεψε στο κοινοβούλιο; Αν ναι, θα πρέπει μάλλον να είναι κάποιος που δεν θέλει πραγματικά να θέσει υποψηφιότητα για κανονικός αρχηγός. Διαφορετικά, ο Sunak θα μπορούσε να παραμείνει μέχρι να ολοκληρωθεί η εσωκομματική διαδικασία για την ανάδειξη νέου ηγέτη των Τόρις.
Οι υποψήφιοι
Υπάρχουν ορισμένοι βουλευτές που εργάζονται παρασκηνιακά εδώ και πολύ καιρό για να ενισχύσουν την υποστήριξή τους, όπως η Kemi Badenoch (φαβορί των στοιχημάτων) που βρίσκεται στα δεξιά του κόμματος, και ο Tom Tugendhat, ο οποίος βρίσκεται περισσότερο στο κέντρο.
Πρώην διεκδικητές όπως η Suella Braverman και ο πρώην σύμμαχος του Sunak που μετατράπηκε σε επικριτή Robert Jenrick είναι επίσης υποψήφιοι. Και οι δύο πέρασαν χρόνο στο υπουργείο Εσωτερικών, βρίσκονται στα δεξιά του κόμματος και έχουν επικρίνει τις επιδόσεις της κυβέρνησης στο μεταναστευτικό.
Ένα ενδιαφέρον στοιχείο που πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, είναι ποιοι είναι οι εναπομείναντες βουλευτές των Τόρις και τι μπορεί να σημαίνει αυτό για το ποιος θα κερδίσει την υποστήριξη της κοινοβουλευτικής ομάδας. Γιατί πολλοί δεν εξελέγησαν. Από αυτούς που εξελέγησαν η πλειοψηφία είναι υποστηρικτές του Σούνακ, με ένα μεγάλο κομμάτι υποστηρικτών της Liz Truss επίσης.
Η Suella Braverman και η Kemi Badenoch έχασαν μερικούς από τους βασικούς συμμάχους τους στα δεξιά της κοινοβουλευτικής ομάδας. Αυτοί που έχουν μείνει θα καθορίσουν τον τρόπο με τον οποίο το κόμμα των Τόρις θα αποφασίσει να διαμορφωθεί στο μέλλον.
Τι αρχηγό θέλουμε;
Θα αποφασίσουν να εκλέξουν κάποιον από τα δεξιά του κόμματος, όπως η κα Badenoch, η κα Braverman ή ο κ. Jenrick, για να προσπαθήσει να αποτρέψει την αυξανόμενη επιρροή του κόμματος «Reform UK» του Φάρατζ, που έχει μπει πλέον στην Βουλή; Ορισμένοι στο κόμμα υποστηρίζουν ότι η μη σκληρότερη στάση τους σε θέματα όπως η μετανάστευση ήταν μέρος της πτώσης τους.
Ή μήπως θα επιχειρήσουν να μετατοπιστεί ξανά προς το κέντρο το κόμμα με έναν υποψήφιο όπως ο κ. Tugendhat ή ο κ. Hunt για να διεκδικήσει μέρος του χώρου που προσπαθούν τώρα να καταλάβουν οι Εργατικοί στο πολιτικό φάσμα;
Ορισμένοι στο κόμμα υποστηρίζουν ότι η διολίσθηση των Συντηρητικών προς τα δεξιά ήταν μέρος του προβλήματος και απομάκρυνε τους κοινωνικά φιλελεύθερους, αλλά δημοσιονομικά συντηρητικούς ψηφοφόρους.
Η απάντηση θα είναι το αποτέλεσμα πολλών διαφωνιών και ψυχολογικών αναζητήσεων τις επόμενες εβδομάδες.