Η μετάβαση στα τρόφιμα, η ενεργειακή μετάβαση, η ιδεολογία του καθαρού μηδενικού άνθρακα, τα προγραμματιζόμενα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών, η λογοκρισία της ελευθερίας του λόγου και η καταστολή των διαμαρτυριών. Περί τίνος πρόκειται; Για να κατανοήσουμε αυτές τις διαδικασίες, πρέπει πρώτα να εντοπίσουμε αυτό που ουσιαστικά είναι μια κοινωνική και οικονομική επανεκκίνηση στο πλαίσιο ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος που καταρρέει.
Ο συγγραφέας Ted Reece σημειώνει ότι το γενικό ποσοστό κέρδους έχει πτωτική τάση από 43% που υπολογίζεται ότι ήταν τη δεκαετία του 1870 σε 17% τη δεκαετία του 2000. Μέχρι τα τέλη του 2019, πολλές εταιρείες δεν μπορούσαν να παράγουν αρκετά κέρδη. Η πτώση του κύκλου εργασιών, τα συμπιεσμένα περιθώρια κέρδους, οι περιορισμένες ταμειακές ροές και οι εξαιρετικά μοχλευμένοι ισολογισμοί ήταν κυρίαρχα.
Ο καθηγητής Fabio Vighi του Πανεπιστημίου του Cardiff περιέγραψε πώς το κλείσιμο της παγκόσμιας οικονομίας στις αρχές του 2020 με το πρόσχημα της καταπολέμησης μιας δήθεν νέας και πρωτόγνωρης παθογένειας επέτρεψε στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ να πλημμυρίσει τις καταρρέουσες χρηματοπιστωτικές αγορές (COVID relief) με φρεσκοτυπωμένο χρήμα χωρίς να προκαλέσει υπερπληθωρισμό. Τα λουκέτα περιόρισαν την οικονομική δραστηριότητα, αφαιρώντας έτσι τη ζήτηση για το νεοτυπωμένο χρήμα (πίστωση) στη φυσική οικονομία και αποτρέποντας τη “μετάδοση”.
Σύμφωνα με τον ερευνητή δημοσιογράφο Michael Byrant, μόνο για την αντιμετώπιση της κρίσης στην Ευρώπη χρειάστηκαν 1,5 τρισεκατομμύρια ευρώ. Η χρηματοπιστωτική κατάρρευση που κοιτούσαν κατάματα οι Ευρωπαίοι κεντρικοί τραπεζίτες κορυφώθηκε το 2019. Η εμφάνιση ενός “νέου ιού” παρείχε μια βολική ιστορία συγκάλυψης.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα συμφώνησε σε ένα πακέτο διάσωσης των τραπεζών ύψους 1,31 τρισεκατομμυρίων ευρώ και στη συνέχεια η ΕΕ συμφώνησε σε ένα ταμείο ανάκαμψης ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ για τα ευρωπαϊκά κράτη και τις επιχειρήσεις. Αυτό το πακέτο μακροπρόθεσμων, εξαιρετικά φθηνών πιστώσεων σε εκατοντάδες τράπεζες πωλήθηκε στο κοινό ως ένα απαραίτητο πρόγραμμα για την άμβλυνση των επιπτώσεων της πανδημίας στις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους.
Ως απάντηση σε έναν καταρρέοντα νεοφιλελευθερισμό, βλέπουμε τώρα την ανάπτυξη μιας αυταρχικής Μεγάλης Επανεκκίνησης – μιας ατζέντας που σκοπεύει να αναδιαμορφώσει την οικονομία και να αλλάξει τον τρόπο που ζούμε.
Στροφή προς τον αυταρχισμό
Η νέα οικονομία πρόκειται να κυριαρχείται από μια χούφτα τεχνολογικούς γίγαντες, παγκόσμιους ομίλους και πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου, ενώ νέες αγορές θα δημιουργηθούν επίσης μέσω της χρηματιστικοποίησης της φύσης, η οποία πρόκειται να αποικιοποιηθεί, να εμπορευματοποιηθεί και να αποτελέσει αντικείμενο εμπορίου υπό την έννοια της προστασίας του περιβάλλοντος.
Τα τελευταία χρόνια, γίναμε μάρτυρες μιας υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου, και η δημιουργία τέτοιων αγορών θα προσφέρει νέες επενδυτικές ευκαιρίες (συμπεριλαμβανομένων των ύποπτων σχεδίων Ponzi για αντιστάθμιση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα) για τους υπερπλούσιους να παρκάρουν τον πλούτο τους και να ευημερήσουν.
Αυτή η μεγάλη επανεκκίνηση προβλέπει έναν μετασχηματισμό των δυτικών κοινωνιών, που θα έχει ως αποτέλεσμα μόνιμους περιορισμούς στις θεμελιώδεις ελευθερίες και μαζική επιτήρηση. Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) λέει ότι το κοινό θα “νοικιάζει” τελικά ό,τι χρειάζεται (θυμάστε το βίντεο του WEF “δεν θα έχετε τίποτα και θα είστε ευτυχισμένοι”;): αφαιρώντας το δικαίωμα της ιδιοκτησίας υπό το πρόσχημα της “πράσινης οικονομίας” και υποστηριζόμενο από τη ρητορική της “βιώσιμης κατανάλωσης” και της “έκτακτης ανάγκης για το κλίμα”.
Η κινδυνολογία για το κλίμα και το μότο της βιωσιμότητας αποσκοπούν στην προώθηση συστημάτων παραγωγής χρήματος. Εξυπηρετούν όμως και έναν άλλο σκοπό: τον κοινωνικό έλεγχο.
Ο νεοφιλελευθερισμός έχει κάνει τον κύκλο του, με αποτέλεσμα την εξαθλίωση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού. Αλλά για να αμβλυνθούν οι διαφωνίες και να μειωθούν οι προσδοκίες, τα επίπεδα προσωπικής ελευθερίας στα οποία έχουμε συνηθίσει δεν θα γίνουν ανεκτά. Αυτό σημαίνει ότι ο ευρύτερος πληθυσμός θα υποβληθεί στην πειθαρχία ενός αναδυόμενου κράτους επιτήρησης.
Για να απωθηθεί οποιαδήποτε διαφωνία, οι απλοί άνθρωποι ενημερώνονται ότι πρέπει να θυσιάσουν την προσωπική τους ελευθερία προκειμένου να προστατευθεί η δημόσια υγεία, η κοινωνική ασφάλεια (αυτοί οι τρομεροί Ρώσοι, οι ισλαμιστές εξτρεμιστές ή ο ορισμένος από τον Sunak μπαμπούλας George Galloway) ή το κλίμα. Σε αντίθεση με την παλιά κανονικότητα του νεοφιλελευθερισμού, συντελείται μια ιδεολογική μετατόπιση, σύμφωνα με την οποία οι προσωπικές ελευθερίες παρουσιάζονται όλο και περισσότερο ως επικίνδυνες, επειδή αντιβαίνουν στο συλλογικό καλό.
Ο πραγματικός λόγος για αυτή την ιδεολογική στροφή είναι να διασφαλιστεί ότι οι μάζες θα συνηθίσουν σε χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο και θα το αποδεχτούν. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, τον επικεφαλής οικονομολόγο της Τράπεζας της Αγγλίας Huw Pill να λέει ότι οι άνθρωποι πρέπει να “αποδεχθούν” ότι είναι φτωχότεροι. Και έπειτα υπάρχει ο Rob Kapito της μεγαλύτερης εταιρείας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων στον κόσμο, της BlackRock, ο οποίος λέει ότι μια “πολύ δικαιωμένη” γενιά πρέπει να αντιμετωπίσει την έλλειψη για πρώτη φορά στη ζωή της.
Ταυτόχρονα, για να θολώσουν τα νερά, το μήνυμα είναι ότι το χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο είναι αποτέλεσμα της σύγκρουσης στην Ουκρανία και των σοκ στην προσφορά που προκάλεσαν τόσο ο πόλεμος όσο και ο “ιός”.
Η ατζέντα για τις καθαρές μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα συμβάλει στη νομιμοποίηση του χαμηλότερου βιοτικού επιπέδου (μείωση του αποτυπώματος άνθρακα), ενισχύοντας παράλληλα την αντίληψη ότι τα δικαιώματά μας πρέπει να θυσιαστούν για το γενικότερο καλό. Δεν θα σας ανήκει τίποτα, όχι επειδή οι πλούσιοι και η νεοφιλελεύθερη ατζέντα τους σας έκαναν φτωχούς, αλλά επειδή θα σας δοθεί εντολή να σταματήσετε να είστε ανεύθυνοι και πρέπει να δράσετε για την προστασία του πλανήτη.
Ατζέντα του «καθαρού μηδενικού άνθρακα»
Τι γίνεται όμως με αυτή τη στροφή προς τις καθαρές μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και το σχέδιο για τη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα; Είναι καν εφικτό ή αναγκαίο;
Ο Gordon Hughes, πρώην οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας και νυν καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, αναφέρει σε νέα έκθεσή του ότι οι σημερινές πολιτικές του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρώπης για “καθαρές μηδενικές εκπομπές” θα οδηγήσουν πιθανότατα σε περαιτέρω οικονομική καταστροφή.
Προφανώς, ο μόνος βιώσιμος τρόπος για να συγκεντρωθούν τα μετρητά για επαρκείς νέες κεφαλαιουχικές δαπάνες (για αιολικές και ηλιακές υποδομές) θα ήταν μια μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης κατά 10% επί δύο δεκαετίες. Ένα τέτοιο σοκ δεν έχει συμβεί ποτέ τον τελευταίο αιώνα εκτός πολέμου- ακόμη και τότε, ποτέ για περισσότερο από μια δεκαετία.
Αλλά αυτή η ατζέντα θα προκαλέσει επίσης σοβαρή περιβαλλοντική υποβάθμιση. Έτσι λέει ο Andrew Nikiforuk στο άρθρο The Rising Chorus of Renewable Energy Skeptics ( Η αυξανόμενη χορωδία των σκεπτικιστών των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας), το οποίο περιγράφει πώς το πράσινο τεχνολογικό όνειρο είναι εξαιρετικά καταστροφικό.
Απαριθμεί τις καταστροφικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενός ακόμη πιο ορυκτοβόρου συστήματος που βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και προειδοποιεί:
“Η όλη διαδικασία αντικατάστασης ενός φθίνοντος συστήματος με μια πιο σύνθετη επιχείρηση που βασίζεται στην εξόρυξη υποτίθεται ότι θα πραγματοποιηθεί τώρα με ένα εύθραυστο τραπεζικό σύστημα, δυσλειτουργικές δημοκρατίες, διαλυμένες αλυσίδες εφοδιασμού, κρίσιμες ελλείψεις ορυκτών και εχθρική γεωπολιτική”.
Όλα αυτά προϋποθέτουν ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι πραγματική και ανθρωπογενής. Δεν συμφωνούν όλοι. Στο άρθρο: Η υπερθέρμανση του πλανήτη και η αντιπαράθεση μεταξύ της Δύσης και του υπόλοιπου κόσμου, ο δημοσιογράφος Τιερί Μεϊσάν υποστηρίζει ότι το net zero βασίζεται σε πολιτική ιδεολογία και όχι σε επιστήμη. Αλλά το να δηλώνει κανείς κάτι τέτοιο έχει γίνει αίρεση στις δυτικές χώρες και κατακεραυνώνεται με κατηγορίες για “άρνηση της κλιματικής επιστήμης”.
Ανεξάρτητα από αυτές τις ανησυχίες, η πορεία προς το “καθαρό μηδέν” συνεχίζεται και το κλειδί σε αυτό είναι η Ατζέντα 2030 των Ηνωμένων Εθνών για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ – SDGs).
Σήμερα, σχεδόν κάθε επιχειρηματική ή εταιρική έκθεση, ιστότοπος ή φυλλάδιο περιλαμβάνει πλήθος αναφορών στο “αποτύπωμα άνθρακα”, τη “βιωσιμότητα”, το “καθαρό μηδέν” ή την “κλιματική ουδετερότητα” και τον τρόπο με τον οποίο μια εταιρεία ή ένας οργανισμός σκοπεύει να επιτύχει τους στόχους βιωσιμότητας. Το πράσινο προφίλ, τα πράσινα ομόλογα και οι πράσινες επενδύσεις συμβαδίζουν με την προβολή “πράσινων” διαπιστευτηρίων και φιλοδοξιών όπου και όποτε είναι δυνατόν.
Φαίνεται ότι ο καθένας και η καθεμιά στον επιχειρηματικό κόσμο υψώνει την εταιρική της σημαία στην κορυφή της βιωσιμότητας. Πάρτε για παράδειγμα την Sainsbury’s. Πρόκειται για ένα από τα “έξι μεγάλα” σούπερ μάρκετ λιανικής πώλησης τροφίμων στο Ηνωμένο Βασίλειο και έχει ένα όραμα για το μέλλον των τροφίμων που δημοσίευσε το 2019.
Ακολουθεί ένα απόσπασμα από αυτό:
«Η εξατομικευμένη βελτιστοποίηση είναι μια τάση που θα μπορούσε να δει τους ανθρώπους να τσιπάρουν και να συνδέονται όπως ποτέ άλλοτε. Ένα σημαντικό βήμα σε σχέση με τη φορητή τεχνολογία που χρησιμοποιείται σήμερα, η έλευση των προσωπικών μικροτσίπ και των νευρικών κορδονιών έχει τη δυνατότητα να δει όλα τα γενετικά δεδομένα, τα δεδομένα υγείας και κατάστασης που μας αφορούν να καταγράφονται, να αποθηκεύονται και να αναλύονται από αλγορίθμους που θα μπορούσαν να υπολογίσουν ακριβώς τι χρειαζόμαστε για να μας υποστηρίξουν σε μια συγκεκριμένη στιγμή της ζωής μας. Οι έμποροι λιανικής πώλησης, όπως η Sainsbury’s, θα μπορούσαν να διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο για την υποστήριξη αυτού του εγχειρήματος, οργανώνοντας την παράδοση των απαραίτητων τροφίμων μέσα σε τριάντα λεπτά – ίσως με drone».
Παρακολούθηση, εντοπισμός και τσιπάρισμα- προς όφελός σας. Οι εταιρείες αποκτούν πρόσβαση σε όλα τα προσωπικά μας δεδομένα, μέχρι και στο DNA μας. Η έκθεση είναι γεμάτη αναφορές στη βιωσιμότητα και το κλίμα ή το περιβάλλον, και είναι δύσκολο να μην έχει κανείς την εντύπωση ότι είναι γραμμένη έτσι ώστε να αφήσει τον αναγνώστη κατάπληκτο από τις τεχνολογικές δυνατότητες.
Ωστόσο, η προώθηση ενός γενναίου νέου κόσμου τεχνολογικής καινοτομίας που δεν έχει τίποτα να πει για την εξουσία – ποιος καθορίζει τις πολιτικές που έχουν οδηγήσει σε τεράστιες ανισότητες, φτώχεια, υποσιτισμό, επισιτιστική ανασφάλεια και πείνα και ποιος είναι υπεύθυνος για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος εξ αρχής – δεν είναι κάτι καινούργιο.
Η ουσία της εξουσίας αποσιωπάται βολικά, και όχι μόνο επειδή αυτοί που βρίσκονται πίσω από το επικρατούν καθεστώς διατροφής διαμορφώνουν επίσης το τεχνο-ουτοπικό παραμύθι όπου όλοι ζουν ευτυχισμένοι για πάντα τρώγοντας κοριούς και συνθετική τροφή, ενώ ζουν σε ένα ψηφιακό πανοπτικό.
Ψεύτικο πράσινο
Το είδος της “πράσινης” ατζέντας που προωθείται είναι μια ευκαιρία αγοράς πολλών τρισεκατομμυρίων για να γεμίσουν τις τσέπες των πλούσιων επενδυτών και των εταιρειών πράσινων υποδομών που απορροφούν επιδοτήσεις και επίσης μέρος μιας στρατηγικής που απαιτείται για να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση που απαιτείται για τη “νέα κανονικότητα”.
Είναι, επιπλέον, ένας τύπος πράσινου που σχεδιάζει να καλύψει μεγάλο μέρος της υπαίθρου με αιολικά πάρκα και ηλιακούς συλλέκτες, ενώ οι περισσότεροι αγρότες δεν θα καλλιεργούν πλέον. Μια συνταγή για επισιτιστική ανασφάλεια.
Όσοι επενδύουν στην “πράσινη” ατζέντα ενδιαφέρονται πρώτα και κύρια για το κέρδος. Η εξαιρετικά ισχυρή BlackRock επενδύει στο σημερινό διατροφικό σύστημα, το οποίο ευθύνεται για μολυσμένες υδάτινες οδούς, υποβαθμισμένα εδάφη, εκτοπισμό των μικροκαλλιεργητών, μια κλιμακούμενη κρίση δημόσιας υγείας, υποσιτισμό και πολλά άλλα.
Επενδύει επίσης στην υγειονομική περίθαλψη – μια βιομηχανία που ευημερεί από τις ασθένειες και τις καταστάσεις που δημιουργούνται από την κατανάλωση των υποβαθμισμένων τροφίμων που παράγει το σημερινό σύστημα. Μήπως ο Larry Fink, ο κορυφαίος άνθρωπος της BlackRock, απέκτησε ξαφνικά συνείδηση και έγινε περιβαλλοντολόγος που νοιάζεται για τον πλανήτη και τους απλούς ανθρώπους; Φυσικά και όχι.
Οποιαδήποτε σοβαρή συζήτηση για το μέλλον των τροφίμων θα εξέταζε σίγουρα ζητήματα όπως η διατροφική κυριαρχία, ο ρόλος της αγροοικολογίας και η ενίσχυση των οικογενειακών γεωργικών εκμεταλλεύσεων – τη ραχοκοκαλιά της σημερινής παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων.
Το προαναφερθέν άρθρο του Andrew Nikiforuk καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, αν θέλουμε πραγματικά να ασχοληθούμε σοβαρά με τις επιπτώσεις μας στο περιβάλλον, πρέπει να μειώσουμε τις ανάγκες μας και να απλοποιήσουμε την κοινωνία.
Όσον αφορά τα τρόφιμα, η λύση στηρίζεται σε μια προσέγγιση χαμηλών εισροών που ενισχύει τις αγροτικές κοινότητες και τις τοπικές αγορές και δίνει προτεραιότητα στις μικρές αγροτικές εκμεταλλεύσεις και στις μικρές ανεξάρτητες επιχειρήσεις και λιανοπωλητές, στα τοπικά δημοκρατικά συστήματα τροφίμων και στην έννοια της διατροφικής κυριαρχίας που βασίζεται στην αυτάρκεια, στις αγροοικολογικές αρχές και στην αναγεννητική γεωργία.
Θα περιλαμβάνει τη διευκόλυνση του δικαιώματος σε πολιτισμικά κατάλληλα τρόφιμα που είναι διατροφικά πυκνά λόγω των ποικίλων καλλιεργητικών προτύπων και απαλλαγμένα από τοξικές χημικές ουσίες, ενώ θα διασφαλίζει την τοπική ιδιοκτησία και διαχείριση κοινών πόρων όπως η γη, το νερό, το έδαφος και οι σπόροι.
Από εκεί ξεκινάει ο γνήσιος περιβαλλοντισμός και το μέλλον της διατροφής.