Γιατί η Γερμανία είναι ο μεγάλος χαμένος του πολέμου στην Ουκρανία

Στην Ευρώπη η σκυτάλη

Τέλος, οι Αμερικάνοι αποσύρονται όσο βλέπουν τους Ευρωπαίους να ξεπερνούν τους αρχικούς ενδοιασμούς τους και να διακόπτουν βίαια τις σχέσεις τους με την Ρωσία συναγωνιζόμενοι σε αντιρωσικό οίστρο τους Πολωνούς και τα ποντίκια των Βαλτικών Δημοκρατιών που δεν κουράζονται να βρυχώνται. Η στάση του Μακρόν, που από επίδοξος ειρηνοποιός ποζάρει με ύφος Ναπολέοντα, είναι ενδεικτική. Από τη στιγμή που ο πόλεμος στην Ουκρανία έγινε ευρωπαϊκή υπόθεση γιατί να συνεχίσουν να τον χρηματοδοτούν οι Αμερικάνοι;

Η αμερικανική στροφή έγινε τόσο αισθητή ώστε πρώην υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας και πρώην πρέσβης της ΕΕ στην Μόσχα έφτασε να δηλώσει σύμφωνα με την Wall Street Journal στις 16 Ιουλίου ότι «πιστεύαμε πώς το πρόβλημα βρίσκεται στην Γερμανία, αλλά τώρα γίνεται όλο και πιο ορατό ότι το πρόβλημα είναι στην Ουάσιγκτον».

Η αλλαγή σκυτάλης πουθενά δεν φαίνεται εντονότερα από τον παρεχόμενο οπλισμό. Ενώ η Ουάσιγκτον δεν έχει συμφωνήσει να παραδώσει στο Κίεβο πυραύλους ATACMS, όλοι οι πύραυλοι μεγάλου βεληνεκούς που πλήττουν ή μπορούν να πλήξουν όχι μόνο το 20% των κατειλημμένων εδαφών αλλά και την ίδια την Ρωσία προέρχονται από την Αγγλία και τη Γαλλία. Το ίδιο συμβαίνει και με τα άρματα μάχης. Ενώ οι ΗΠΑ δεν έχουν παραδώσει Abrams, γερμανικά και γαλλικά άρματα παραδίνονται καθημερινά στο έλεος των ρωσικών επιθέσεων.

«Πάγο» έχουν βάλει οι ΗΠΑ και στην παράδοση F16 από Ολλανδία, Δανία και Νορβηγία, που ζητάει επίμονα το Κίεβο, ελπίζοντας μάταια ότι με την από αέρος υποστήριξη της αντεπίθεσης θα αλλάξει τη ροή του πολέμου και θα αποτρέψει την ήττα. Εδώ, η προειδοποίηση της Ρωσίας πώς κάθε πτήση F16 από την Ουκρανία, στο βαθμό που μπορούν να μεταφέρουν πυρηνικά όπλα, θα θεωρηθεί πυρηνική απειλή φαίνεται ότι απέδωσε…

Ωστόσο, η στήριξη στην Ουκρανία στην οποία πλέον πρωταγωνιστούν οι Ευρωπαίοι στοιχίζει, γιατί συνοδεύτηκε από μια θεμελιώδη αλλαγή των όρων του οικονομικού παιχνιδιού στην ιδιωτική οικονομία. Κι ο πρώτος όρος περιλάμβανε την φθηνή ενέργεια από την Ρωσία. Σήμερα παρότι έχει περάσει σχεδόν ενάμισι χρόνος από το ξέσπασμα του πολέμου, κι οι φόβοι για ελλείψεις στην τροφοδοσία φυσικού αερίου ανήκουν στο παρελθόν, γίνεται συνείδηση καθημερινά ότι η νέα κανονικότητα στον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης περιλαμβάνει φυσικό αέριο που στοιχίζει όχι μόνο ακριβότερα από το παρελθόν, αλλά και πέντε φορές ακριβότερα από την τιμή που το πληρώνουν οι αμερικανικές εταιρείες. Η τιμή του φυσικού αερίου ακόμη και την άνοιξη του 2020 ήταν ίδια στις δύο όχθες του Ατλαντικού. Έκτοτε μεσολάβησε η επιτάχυνση της Πράσινης Μετάβασης στην Ευρώπη τον Ιούλιο του 2021 που αύξησε σημαντικά την τιμή του αερίου. Στη συνέχεια, με το ξέσπασμα του πολέμου τον Φεβρουάριο του 2022 τα αλλεπάλληλα κύματα κυρώσεων της ΕΕ στη Ρωσία, με απώτερο στόχο την διακοπή των ροών και την  υποκατάστασή τους από αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), οδήγησαν την τιμή του φυσικού αερίου στο χρηματιστήριο του Άμστερνταμ να απογειωθεί. Φτάσαμε έτσι τον Ιούνιο του 2023 η τιμή στις ΗΠΑ να είναι 2,18 και στην Ευρώπη 10,35 δολάρια, σχεδόν πέντε φορές ακριβότερη!

Η διαφορά στην τιμή δείχνει ότι πίσω από την πίεση των ΗΠΑ να διακοπούν οι ροές ρωσικής ενέργειας στην Ευρώπη δεν υπήρχε μόνο η έγνοια δημιουργίας νέων αγορών για το αμερικανικό αέριο, αλλά και μια μόνιμη υποβάθμιση της ευρωπαϊκής παραγωγής που πλέον καθίσταται εξ ορισμού μη ανταγωνιστική!

 

Η άνοδος της τιμής του φυσικού αερίου έχει σοβαρές επιπτώσεις τόσο στα νοικοκυριά όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Το επιβεβαιώνει η αναμενόμενη μείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατά 3% για φέτος, όπως ανακοίνωσε η Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας. Αυτή η μείωση πρέπει να προστεθεί στη μείωση επίσης κατά 3% που σημειώθηκε πέρυσι, δείχνοντας πτώση της παραγωγής και της ζήτησης! Συνολικά, η άνοδος της τιμής της ενέργειας επέτεινε την τάση αποβιομηχάνισης της Γερμανίας.

Ορισμένα παραδείγματα είναι χαρακτηριστικά του βάθους των επιπτώσεων στην γερμανική οικονομία. Η χημική βιομηχανία BASF, που το 2021 κατανάλωσε τόσο φυσικό αέριο όσο ολόκληρη η Ελβετία, το 2022 ανακοίνωσε ζημιές ύψους 130 εκ. ευρώ. Τον Φεβρουάριο του 2022 όχι μόνο έκλεισε πολλές μονάδες παραγωγής λιπασμάτων κ.α., απολύοντας συνολικά 2.600 εργαζόμενους, αλλά εξήγγειλε μια επένδυση στην Κίνα ύψους 10 δισ. ευρώ! Λουκέτο ανακοίνωσε επίσης τον Μάρτιο και η μεγαλύτερη μονάδα παραγωγής αλουμινίου, Uedesheimer Rheinwerk, περιγράφοντας ως αιτία το υψηλό κόστος ενέργειας. Το παράδειγμα τους έχουν ακολουθήσει κι άλλες βιομηχανίες, με την τάση φυγής από την Γερμανία (με την Porsche να παράγει το Cayenne στη Σλοβακία, την Audi στην Ουγγαρία, την Miele στην Πολωνία, κ.α.) να έχει προσλάβει διαστάσεις πανδημίας.

Το πλήγμα που δέχτηκε η Γερμανία από την άνοδο των τιμών της ενέργειας ήταν μεγαλύτερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ επειδή εξ ίσου μεγαλύτερο είναι το μερίδιο της βιομηχανίας στο ΑΕΠ της χώρας, που έφτασε το 19% το 2021. Αντίθετα στις ΗΠΑ, την Αγγλία, τη  Γαλλία κι άλλες ανεπτυγμένες καπιταλιστικά χώρες είναι περίπου το μισό. Διπλάσιο είναι επίσης το εργατικό δυναμικό που απασχολείται στην γερμανική βιομηχανία (ή 10% του συνόλου) σε σχέση με τους βιομηχανικούς εργάτες άλλων χωρών που κυμαίνονται γύρω στο 5%.

Μείωση επενδύσεων και ύφεση στην Γερμανία

Ως αποτέλεσμα του θαμπώματος της γερμανικής λάμψης, ο αριθμός των νέων επενδύσεων στην Γερμανία το 2022 μειώθηκε για 5^η συνεχή χρονιά και (στο τέλος αυτής της διαδρομής) η Γερμανική οικονομία το πρώτο τρίμηνο του έτους παρουσίασε ύφεση. Έτσι, ο πόλεμος στην Ουκρανία εξανέμισε για το γερμανικό κεφάλαιο όλα τα κέρδη που έφερε η αντεργατική μεταρρύθμιση του Σρέντερ και το ευρώ και πλέον η Γερμανία μπορεί να χαρακτηριστεί ξανά ο μεγάλος ασθενής της Ευρώπης.

Το σοκ που έχει υποστεί η Γερμανία είναι πολλαπλό γιατί αφορά το σύνολο των σχέσεων της με τον έξω κόσμο, που ως πρόσφατα αποδίδονταν, έστω και με μια δόση υπερβολής, από το εξής σχήμα: Η Γερμανία έχει αναθέσει την ασφάλειά της στις ΗΠΑ, τις εξαγωγές της στην Κίνα και την κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών στην Ρωσία.

Σήμερα ταυτόχρονα με την ανατίναξη των αγωγών NordStream και τις ευρωπαϊκές κυρώσεις στην Ρωσία – που στην πράξη τις ευρωπαϊκές χώρες τιμωρούν, εν συντομία την διακοπή των ενεργειακών σχέσεων με τη Ρωσία, η Γερμανία είναι αναγκασμένη να αναθεωρήσει και τους άλλους δύο πυλώνες της υπόστασής της:

Η ανάκαμψη της Κίνας μετά την πανδημία δεν αποδείχθηκε τόσο ρωμαλέα όσο πριν, ενώ τα ανταποδοτικά μέτρα του Πεκίνου σε κάθε είδους τιμωρητικό μέτρο από ΗΠΑ και ΕΕ σκιάζουν την προοπτική των οικονομικών σχέσεων όλης της Δύσης με την Κίνα. Το Βερολίνο μόλις στα μέσα Ιουλίου προειδοποίησε τις γερμανικές εταιρείες για τους κινδύνους που ενέχει η συνεργασία με την Κίνα, καλώντας τις σταδιακά μεν αλλά με σαφήνεια να διακόψουν τους δεσμούς τους.

 

Η συντελούμενη αποπαγκοσμιοποίηση ή επιβραδυνόμενη παγκοσμιοποίηση (slowbalisation) όπως αποκαλείται δοκιμάζει το δόγμα της προτεραιότητας στις εξαγωγές που κυριάρχησε σε όλο τον κόσμο τα τελευταία χρόνια, συχνά και σε βάρος των κερδών. Κι αν η Γερμανία έχει την πίσω αυλή της, την ευρωζώνη, για να στείλει τις εξαγωγές που δεν θα απορροφά η Κίνα, χώρες όπως η Ελλάδα που υιοθέτησαν τον στόχο των εξαγωγών ως μέσο επιβίωσης, που θα εξάγουν στο εξής; Και με τι περιθώρια κέρδους, δεδομένης της όξυνσης του ανταγωνισμού;

Από την άλλη, οι ΗΠΑ όλο και πιο έντονα απαιτούν οι ευρωπαϊκές χώρες να αφιερώνουν το 2% του ΑΕΠ τους σε πολεμικές δαπάνες. Κάτι σαν «προστασία» που πρέπει να καταβάλλουν οι ευρωπαϊκές χώρες στον αμερικάνο αδελφό και δη στο στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα.

Η αλήθεια είναι ότι οι πολεμικές δαπάνες είναι οι μόνες που αποκλείονται από τα μέτρα λιτότητας και συγκράτησης δαπανών, σε τέτοιο βαθμό ώστε η Γερμανία να μετατρέπεται σε πολεμική οικονομία, ξυπνώντας μνήμες του παρελθόντος από μια Γερμανία, που όλοι ήθελαν να ξεχάσουν. Δηλωτικό παράδειγμα είναι η δημιουργία ταμείου μεγέθους 100 δισ. ευρώ, όπως ανακοίνωσε ο καγκελάριος, το οποίο θα χρηματοδοτήσει πολεμικές δαπάνες, στο πλαίσιο του νέου ρόλου που αναλαμβάνει η Γερμανία και χαρακτηρίστηκε από τον ίδιο ως «zeitewende», ή σημείο τομής. Δηλωτικό παράδειγμα επίσης είναι και η αύξηση της τιμής της μετοχής της πολεμικής βιομηχανίας Rheinmental κατά 150% μέσα σε 1,5 χρόνο λόγω της βροχής νέων παραγγελιών.

Η μετατροπή της Γερμανίας σε πολεμική οικονομία εξελίσσεται πολύ ταχύτερα επειδή παραδοσιακές βιομηχανίες, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία που παράγει το 25% του γερμανικού ΑΕΠ, μένει σταθερά πίσω στον ανταγωνισμό κι έχει εξελιχθεί σε αχίλλειο πτέρνα της γερμανικής οικονομίας όπως ανέλυσε πρόσφατα το Politico.

Μάρτυρας είναι η υπεροχή της αμερικανικής Tesla, που η αξία της είναι τρεις φορές μεγαλύτερη απ’ όλη την γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία μαζί! Μάρτυρας επίσης είναι το τρομερό προβάδισμα της Κίνας στις πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων: το 2022 από τα 10 εκ. οχήματα περίπου που πουλήθηκαν παγκοσμίως το 60% έγραφε «made in Public Republic of China» ή «made in PRC», όπως δηλώνεται πλέον η χώρα προέλευσης για να υπάρχει διάκριση από τη φθήνια που χαρακτήριζε το «made in China». Το χειρότερο για την Κίνα είναι πώς η νέα γενιά της κινέζικης παραγωγής δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από την γερμανική ποιότητα. Κι αυτό φαίνεται στις πωλήσεις ακόμη και στις πιο απαιτητικές αγορές, όπως είναι των ηλεκτρικών οχημάτων.

Τα πλήγματα που δέχεται η Γερμανία ξεκινούν από τις σταθερές που έμεναν αμετακίνητες επί δεκαετίες (ενέργεια από τη Ρωσία και εξαγωγές στην Κίνα) κι εκτείνονται και στις νέες και πιο απαιτητικές αγορές όπως του κυβερνοχώρου, όπου κυριαρχεί το αμερικανικό ολιγοπώλιο. Εκεί ο νικητής τα παίρνει όλα! Μηχανές αναζήτησης, Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, λογισμικό, υπηρεσίες μετάδοσης μουσικής και ταινιών, εργαλεία παραγωγικότητας, υπηρεσίες σύννεφου, εμπορικές πλατφόρμες, κοκ, όλα μα όλα ανήκουν σε αμερικανικές εταιρείες. Στον κλάδο των ημιαγωγών η Ευρώπη κατείχε το 44% της παγκόσμιας παραγωγής ενώ τώρα μόλις το 9%, ενώ οι ΗΠΑ ως το 2025 θα έχουν κατασκευάσει στο έδαφός τους 14 νέα μονάδες παραγωγής, βάσει ρεπορτάζ των Financial Times με «Η Ευρώπη μένει πίσω από τη Αμερική και το χάσμα μεγαλώνει». Οι νόμοι που ψήφισε πρόσφατα η ΕΕ για την ενιαία ψηφιακή αγορά (Digital Market Act και Digital Service Act) και αναμένεται να εφαρμοστούν πλήρως το 2024 φιλοδοξούν να περιορίσουν τα αμερικανικά μεγαθήρια και να δημιουργήσουν χώρο για τα ευρωπαϊκά. Μάλλον όμως είναι πολύ αργά, ακόμη και για την Γερμανία…

Η αυξανόμενη ευρωπαϊκή υποτέλεια απέναντι στις ΗΠΑ επιβεβαιώνεται ακόμη και στον κλάδο της αγοράς κεφαλαίου, με τους ευρωπαίους πρωταθλητές, βλέπε Deutsche Bank, να είναι ζωντανοί νεκροί εδώ και πάνω από μια δεκαετία, κολυμπώντας στα σκάνδαλα και την διαφθορά.

Μαζί ωστόσο με την Γερμανία «κόντυνε» οικονομικά και η ευρωζώνη, κορυφαίο επίτευγμα της Γερμανίας μιας και μετέτρεψε τις χώρες που μοιράζονται το κοινό νόμισμα σε εσωτερική της αγορά. Βασική αιτία πίσω από την συρρίκνωση της ευρωζώνης ήταν η πολιτική της λιτότητας που αποδείχθηκε αιτία καταστροφής της στο πλαίσιο του διεθνούς ανταγωνισμού. Είναι πολύ χαρακτηριστική η σύγκριση με τις ΗΠΑ. Ενώ το 2008 ΗΠΑ και ευρωζώνη είχαν περίπου το ίδιο ΑΕΠ (14,77 και 14,16 τρισ. δολ. σε τρέχουσες τιμές) το 2022 το ΑΕΠ της ευρωζώνης είχε οριακά μεν αλλά μειωθεί (14,04 τρισ.) ενώ των ΗΠΑ είχε αυξηθεί κατά 72% (25,46 τρισ. δολ.)!

Η γενικευμένη φτωχοποίηση της Ευρώπης γίνεται θέμα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού με ζωντανές περιγραφές του τύπου «Οι Γάλλοι τρώνε λιγότερο φουά γκρα και πίνουν λιγότερο κόκκινο κρασί. Οι Ισπανοί τσιγκουνεύονται το ελαιόλαδο. Οι Φινλανδοί καλούνται να χρησιμοποιούν τις σάουνες τις μέρες που φυσά αέρας όταν η ενέργεια είναι λιγότερο ακριβή. Κατά μήκος της Γερμανίας, η κατανάλωση κρέατος και γάλατος έχει πέσει στο χαμηλότερο επίπεδο των τριών τελευταίων δεκαετιών και η κάποτε εκρηκτική αγορά των οργανικών τροφίμων έχει βαλτώσει». Κι αν αυτές οι γλαφυρές περιγραφές της Wall Street Journal δεν είναι προφανές ότι μας αφορούν ας κρατήσουμε ότι η καταναλωτική δαπάνη σε τρέχουσες τιμές σε ΗΠΑ και ΕΕ ενώ το 2008 ήταν συγκρίσιμη, το 2021 στην ΕΕ έμεινε στα ίδια (12,26 τρισ. δολ.) ενώ στις ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 57% (19,26 τρισ. δολ.)

Η πτώση της Γερμανίας, που δεν είναι ούτε πρόσκαιρη ούτε συγκυριακή αλλά ήρθε για να μείνει, θα έχει σοβαρότατες κοινωνικές επιπτώσεις εντός της Γερμανίας και της ΕΕ. Στο εσωτερικό της υπερδύναμης θα μειωθούν μισθοί και κοινωνικές δαπάνες προκειμένου να καλυφθεί μέρος του επιπλέον ενεργειακού κόστους. Οι Γερμανοί δηλαδή θα γίνουν πιο φτωχοί! Η άνοδος της ακροδεξιάς Εναλλακτικής (AfD) είναι συνέπεια της κοινωνικής πόλωσης.

Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η Γερμανία θα εξασκήσει όλη την δύναμη επιβολής που διαθέτει αναγκάζοντας τους Ευρωπαίους να αλλάξουν αυτοκίνητα με μηχανές εσωτερικής καύσης για να αγοράσουν (γερμανικά) ηλεκτρικά στο όνομα της Πράσινης Μετάβασης, θα απαιτήσουν τον ισοσκελισμό των προϋπολογισμών στο όνομα της δημοσιονομικής ισορροπίας ως μέσο για να μειωθούν περαιτέρω οι δαπάνες για υγεία, παιδεία, κοκ.

Συνολικά, η συρρίκνωση της οικονομικής και πολιτικής δύναμης της Γερμανίας, ως άμεσο αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία και της σύγκρουσης της με τη Ρωσία, θα αυξήσει την φτώχεια και τις αντιθέσεις σε όλη την ΕΕ…