Ο Ταγίπ Ερντογάν δρομολογεί την αναβάθμιση της χώρας του σε πυρηνική δύναμη στα επόμενα -λίγα- χρόνια. Η δήθεν αθώα κατασκευή του πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ενέργειας στο Ακουγιού, απέναντι από την Κύπρο, είναι μόλις ένα μικρό -καμουφλαρισμένο- βήμα σε αυτή την κατεύθυνση.
- Από τον Νικ. Σταυρουλάκι
Δεν πρόκειται για δικό του σχέδιο, ούτε για επικοινωνιακό τέχνασμα προκειμένου να ενισχύσει το ιστορικό του ίχνος. Πρόκειται για σχέδιο που έχει αποφασιστεί από το τουρκικό «βαθύ κράτος» το 1974, όταν η Αγκυρα αποφάσισε να βάλει μπροστά» -και να το φτάσει μέχρι τέλους- την προοπτική να «καταπιεί» την Κύπρο.
Η προοπτική πυρηνικοποίησης της Τουρκίας συνιστά ένα κατεξοχήν θέμα περιφερειακής ασφάλειας για την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά πρωτίστως υπαρξιακής απειλής τόσο για την Κύπρο όσο και για την Ελλάδα. Η είσοδος μιας αναδυόμενης οικονομίας, όπως της Τουρκίας, στην ομάδα των κρατών με πυρηνική ενέργεια δημιουργεί μια σειρά από προβληματισμούς. Το 2023 η κατασκευή του πρώτου πυρηνικού εργοστασίου στην τουρκική επικράτεια συγκαταλέγεται στα κορυφαία επενδυτικά έργα της χώρας, συνιστώντας έναν σχεδιασμό τόσο κοστοβόρο όσο και χρονοβόρο. Το εργοστάσιο τίθεται επί της μεσογειακής ακτής της νότιας Τουρκίας, στην πόλη Ακουγιού, στην επαρχία της Μερσίνας.
Βρίσκεται, επομένως, σε εξαιρετική εγγύτητα προς την Κύπρο: απέχει περίπου 110 χιλιόμετρα από τη Λευκωσία και 60 χιλιόμετρα από τις βόρειες ακτές της Μεγαλονήσου. Η επιλογή αυτής της τοποθεσίας έγινε το 1974. Τότε λάμβαναν χώρα αρχικά συζητήσεις για την κατασκευή ενός πυρηνικού εργοστασίου στην τουρκική επικράτεια. Ως συνέχεια αυτών, ελήφθη η απόφαση για τη σχετική τοποθεσία, καθώς κρίθηκε πως αυτή η περιοχή θα ήταν η πλέον κατάλληλη για ένα τέτοιο εγχείρημα.
Η τοποθεσία
Η επιλογή της συγκεκριμένης τοποθεσίας μεταξύ τριών είναι ενδεικτική. Αμέσως μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του, η Κύπρος θα μετατραπεί σε χώρα ενεργειακά εξαρτώμενη από την Τουρκία, αφού το πρώτο πρόγραμμα που θα δρομολογηθεί μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής των τεσσάρων αντιδραστήρων είναι η πόντιση ηλεκτρικού καλωδίου από τις τουρκικές ακτές προς την Κύπρο.
Αφού παρήλθαν αρκετές δεκαετίες, το 2010 η Τουρκία προχώρησε στη σύναψη σχετικής σύμβασης έργου με τη Ρωσία για την κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου στην πόλη Ακουγιού. Το μοντέλο που ακολουθείται είναι το ΒΟO (Build – Own – Operate), δηλαδή «κατασκευάζω και λειτουργώ», το οποίο εφαρμόζεται για πρώτη φορά στον κόσμο σε εργοστάσιο παραγωγής πυρηνικής ενέργειας.
Λόγω διαφόρων τεχνικών δυσχερειών, αλλά και πολιτικοδιπλωματικών διακυμάνσεων στις σχέσεις των δύο χωρών, η κατασκευή του εργοστασίου ξεκίνησε την άνοιξη του 2018. Το έργο χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από τη ρωσική εταιρία Rosatom, με κόστος κατασκευής 20 δισ. δολάρια. Η συγκεκριμένη κατασκευάστρια εταιρία είναι η ρωσική κρατική εταιρία ατομικής ενέργειας, η οποία κατέχει μερίδιο 99,2% επί του συνολικού έργου. Για τα επόμενα 25 έτη η Rosatom θα αναλάβει και τη διαχείριση του εργοστασίου. Οι τέσσερις πυρηνικοί αντιδραστήρες (VVER-1200) του θα αξιοποιηθούν σχετικώς για ειρηνικούς σκοπούς, όπως αναφέρεται στη σχετική σύμβαση, ενώ η συνολική ενέργεια που θα παράγουν αντιστοιχεί στο 10% των σημερινών ετήσιων αναγκών της Τουρκίας.
Η πρώτη φάση ολοκλήρωσης αυτού του τόσο σημαντικού έργου για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, και επομένως ενός οροσήμου για την Τουρκία, έχει και σημειολογικό χαρακτήρα. Με βάση ένα τέτοιο σκεπτικό, προγραμματίστηκε να συμπίπτει με την εκατονταετία από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας (1923). Συνεπώς αναμένεται να εγκαινιαστεί το πρώτο αυτό στάδιο την άνοιξη του 2023 και αμέσως να ξεκινήσει και η σχετική παραγωγή ενέργειας. Πρόσφατα αναφέρθηκε από τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν πως πιθανόν τα εγκαίνια για την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης να τελέσει ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν. Εκτιμάται πως θα τεθεί σε πλήρη λειτουργία το 2026.
Και μόνο το γεγονός ότι η Μόσχα αποκτά ενεργειακό έρεισμα στη Μεσόγειο πρέπει να ανησυχήσει τους «φωστήρες» της Δύσης.