Τις «μαγικές» εικόνες των υπερσύγχρονων εγκαταστάσεων με συντριβάνια, κήπους, εκθέματα και υπερσύγχρονα γήπεδα που έχουν δημιουργηθεί στο Κατάρ για το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου 2022, συνοδεύουν οι όχι τόσο μαγικές και φανταχτερές εικόνες και ιστορίες των εργατών που δουλεύουν εντατικά τα τελευταία χρόνια να για να τα χτίσουν.
Ρεπορτάζ του Guardian έρχεται να προστεθεί στην πληθώρα δημοσιευμάτων και καταγγελιών που αποκαλύπτουν την εργασιακή βαρβαρότητα που συντελείται στα εργοτάξια του Μουντιάλ, στην πλούσια αραβική χώρα του Περσικού Κόλπου, και το οποίο ρίχνει περαιτέρω φως όχι μόνο στις συνθήκες εργασίας που βιώνουν χιλιάδες μετανάστες εργαζόμενοι, αλλά και το καθεστώς που τους κρατάει στην ουσία αιχμάλωτους εκεί, αφού τους στερείται πρακτικά η δυνατότητα να φύγουν.
Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ, χιλιάδες εργαζόμενοι εργάζονται καθημερινά σε συνθήκες αφόρητης ζέστης υγρασίας για να διατηρήσουν αυτόν τον «αξιοθαύμαστο χώρο πρασίνου –ποτίζοντας το έδαφος, κόβοντας το γρασίδι και τραβώντας με κόπο τα ζιζάνια με το χέρι».
Στο τέλος κάθε βάρδιας, οδηγούνται με φορτηγάκια επί 40 λεπτά, μακριά, στην άκρη της ερήμου, όπου τους αφήνουν σε μια φάρμα που ανήκει στον εργοδότη τους, το Γεωργικό και Βιομηχανικό Σύμπλεγμα Αλ Σουλαϊτίν (SAIC). Αφού φτάσουν εκεί διασχίζουν σειρές από γιγάντια θερμοκήπια, προκειμένου να επιστρέψουν στα δωμάτιά τους σε μικρές ερειπωμένες καλύβες.
Ορισμένα από αυτά στεγάζουν τρεις ή τέσσερις εργάτες σε μονά κρεβάτια, ενώ άλλα πέντε ή έξι σε κουκέτες, αλλά κανένα από αυτά δεν είχε παράθυρα, με τους κατοίκους τους να στοιβάζονται σχεδόν ο ένας πάνω στον άλλο υπό άθλιες υγειονομικά συνθήκες. Μπουκάλια νερού, μαγειρικά σκεύη και προσωπικά αντικείμενα είναι καταχωνιασμένα μετά βίας κάτω από τα κρεβάτια τους, αφού δεν υπάρχει άλλος χώρος να τα αποθηκεύσουν. Τα ρούχα τους είναι απλωμένα σε σχοινιά που κρέμονται από τους τοίχους αναφέρει το δημοσίευμα. Πρόκειται στην πραγματικότητα για στρατόπεδο συγκέντρωσης παρά για σύμπλεγμα κατοικιών που να παρέχουν αξιοπρεπή στέγη σε εργαζόμενους και είναι πιο άθλιο από οποιοδήποτε άλλο που έχει δει τα τελευταία εννέα χρόνια ο δημοσιογράφος του Guardian στο Κατάρ.
Η FIFA και η τοπική διοργανώτρια αρχή του Παγκοσμίου Κυπέλλου, η Ανώτατη Επιτροπή Παράδοσης και Κληρονομιάς (SC), έχουν επανειλημμένα υποστηρίξει ότι η φιλοξενία της διοργάνωσης υπήρξε ο καταλύτης για την αναβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας των χαμηλόμισθων εργατών, στο Κατάρ και την ευρύτερη περιοχή. Αλλά τα ευρήματα του Guardian διαψεύδουν οποιαδήποτε τέτοια αφήγηση.
Οι εργαζόμενοι που δουλεύουν εδώ και χρόνια σε αυτά τα έργα υποτίθεται ότι απολαμβάνουν καλύτερη μεταχείριση, δικαιώματα, μισθούς και συνθήκες εργασίας σύμφωνα με τα αυστηρά «πρότυπα ευημερίας των εργαζομένων», αλλά σε συνεντεύξεις που παραχώρησαν στον Guardian εργαζόμενοι του SAIC σε τρία στάδια του Παγκοσμίου Κυπέλλου, αυτό το καλοκαίρι, – το Al Bayt, το Al Janoub και το Ahmad Bin Ali – διαπιστώθηκαν πολλαπλές παραβιάσεις των κανονισμών.
Όλοι οι εργαζόμενοι που μίλησαν στο βρετανικό μέσο, οι οποίοι είναι κυρίως από το Μπαγκλαντές, το Νεπάλ και την Ινδία, λένε ότι αναγκάστηκαν να πληρώσουν παράνομες αμοιβές σε «μεσολαβητές» στις χώρες τους για να εξασφαλίσουν μία θέση στην προετοιμασία του Παγκοσμίου Κυπέλλου.
«Πληρώσα 300.000 μπαγκλαντεζιανά τάκα», λέει ένας εργάτης, που ισοδυναμεί με σχεδόν 3.000 ευρώ, ένα τεράστιο ποσό για τα δεδομένα του Μπαγκλαντές. «Κάποιοι πληρώνουν λίγο περισσότερο, άλλοι λίγο λιγότερο, αλλά όλοι πληρώνουν».
Η τοπική οργανωτική επιτροπή του Παγκοσμίου Κυπέλλου εισήγαγε ένα πρόγραμμα το 2017 για να ενθαρρύνει τους εργολάβους της να αποπληρώσουν τα τέλη πρόσληψης των εργαζομένων τους. Η επιτροπή είπε ότι η SAIC συμμετέχει στο πρόγραμμα και έχει αποζημιώσει 32.000 ευρώ σε εργαζόμενους που απασχολούνται με συμβάσεις έργου που έχουν ανατεθεί στην εταιρεία. Ωστόσο, οι εργαζόμενοί της, οι οποίοι δεν εργάζονται με σύμβαση για την επιτροπή του Παγκοσμίου Κυπέλλου, λένε ότι δεν έχουν λάβει τίποτα.
Οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες εργαζόμενους λαμβάνουν τον βασικό μισθό 1.000 ριάλ (270 ευρώ το μήνα, που ισοδυναμεί με περίπου 1 ευρώ την ώρα. Το φαγητό και η διαμονή παρέχονται από τη SAIC. Ο μισθός είναι το νόμιμο κατώτατο όριο στο Κατάρ, αλλά οι εργαζόμενοι λένε ότι δυσκολεύονται να αποπληρώσουν τις αμοιβές πρόσληψης που οφείλουν στους διαμεσολαβητές, καθώς και τα πάγια έξοδά τους, και να στείλουν χρήματα στις οικογένειές τους με αυτόν τον μισθό.
«Ο μισθός είναι πολύ χαμηλός, είναι πολύ δύσκολα. Μπορώ να βγάλω τα ίδια στην Ινδία», λέει εργαζόμενος, ο οποίος μπορεί να στείλει μόλις 190 ευρώ περίπου στη σύζυγό και τα τέσσερα παιδιά του κάθε μήνα.
Μετά την την σφοδρή κριτική που έχει δεχθεί το Κατάρ για τη μεταχείριση των χαμηλόμισθων μεταναστών εργαζόμενων ανακοίνωσε έναν νέο νόμο το 2020, με τον οποίο υποσχόταν να καταργήσει το καταχρηστικό σύστημα «kafala», σύμφωνα με το οποίο οι εργαζόμενοι δεν μπορούσαν να αλλάξουν δουλειά -βάσει συμβολαίου που έχουν υπογράψει. Παρόλα αυτά οι εργαζόμενοι λένε ότι η SAIC αρνείται να τους αποδεσμεύσει.
«Η εταιρεία δεν σου δίνει άδεια να φύγεις. Μπορείς να αλλάξεις δουλειά μόνο εάν επιστρέψεις στη χώρα σου, ακυρώσεις τη βίζα σου και υποβάλεις εκ νέου αίτηση», αναφέρει στον Guardian εργάτης. «Αν μπορούσαμε να αλλάξουμε δουλειά, όλοι θα έφευγαν!», είπε άλλος γελώντας.
Η οργανωτική επιτροπή του Παγκοσμίου Κυπέλλου δήλωσε: «Αναγνωρίζουμε ότι οι εργαζόμενοι της SAIC μπορεί να αντιμετωπίζουν ακόμα προκλήσεις από τους εργοδότες τους». Ενθάρρυνε τους εργαζόμενους της SAIC να χρησιμοποιήσουν τη γραμμή επικοινωνίας παραπόνων της για να εκφράσουν ανησυχίες.
Κατά τους πιο ζεστούς καλοκαιρινούς μήνες, οι εργαζόμενοι σηκώνονται από τα χαράματα και κατευθύνονται στο στάδιο Al Bayt –η κατασκευή του οποίου κόστισε περίπου 700 εκατομμύρια ευρώ. Μέχρι τις επτά, η ζέστη είναι αφόρητη, παρόλα αυτά οι εργαζόμενοι εξακολουθούν να δουλεύουν χωρίς διάλειμμα.
Και φυσικά, δηλώνουν παντελή αδιαφορία για το γεγονός ότι δουλεύουν για την προετοιμασία μίας διοργάνωσης όπως το Μουντιάλ, γεγονότος «γιορτή του αθλητισμού», από τη στιγμή που δεν πληρώνονται αξιοπρεπώς και εργάζονται υπό αυτές τις συνθήκες. «Δεν νομίζω ότι μπορούμε καν να μπούμε στο γήπεδο», δήλωσε εργάτης του Al Bayt. Η οικογένειά του εξαρτάται από το πενιχρό εισόδημά του, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του μισθού του πηγαίνει για την αποπληρωμή του ποσού που χρωστάει σε τοκογλύφο, ώστε να μπορεί να αντέξει οικονομικά την αμοιβή των 1.260 ευρώ για να εξασφαλίσει τη δουλειά του, αναφέρει ο Guardian.
Η FIFA είπε ότι βρίσκεται σε επαφή με το SC σχετικά με τις καταγγελίες των εργαζομένων της SAIC. Συγκεκριμένα, δήλωσε: «Εκτός από τα εκτεταμένα μέτρα που έχουν ήδη εισαχθεί, τα οποία στοχεύουν στην υποστήριξη των εργαζομένων που συμμετέχουν στην προετοιμασία και την παράδοση του Παγκοσμίου Κυπέλλου, η FIFA έχει πιέσει ενεργά για την εφαρμογή ευρύτερων εργασιακών μεταρρυθμίσεων που ισχύουν για όλες τις εταιρείες και τα έργα σε ολόκληρη τη χώρα, ώστε να ωφεληθούν όλοι οι εργαζόμενοι στο Κατάρ».