Σε πρόσφατη Έκθεση (12/7/2022) του συμβουλίου Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ecofin), επισημαίνονται, σύμφωνα με την αξιολόγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «οι υψηλοί κίνδυνοι, λόγω των υψηλών επιπέδων του δημόσιου χρέους και της ανοδικής του πορείας καθώς και του δημογραφικού προβλήματος, λόγω των προβλεπόμενων αυξήσεων των δαπανών εξαιτίας της δημογραφικής γήρανσης».
Ειδικότερα για το δημογραφικό, το επιχείρημα που διατυπώνεται συνίσταται στην αύξηση του χρέους από τις πολιτικές που εφαρμόστηκαν στα κράτη-μέλη κατά την περίοδο της πανδημίας, με την έννοια της συμβολής του δημογραφικού στην αύξηση του χρέους και της αναμενόμενης, κατά την εκτίμηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αύξησης των δημόσιων και των κοινωνικών δαπανών λόγω της γήρανσης του πληθυσμού.
Όμως, αξίζει να σημειωθεί ότι παραβλέποντας ότι το δημόσιο χρέος για παράδειγμα στην χώρα μας διογκώθηκε και χρησιμοποιήθηκε από τους δανειστές ως εργαλείο επιβολής των τριών Μνημονίων λιτότητας κατά την δεκαετία του 2010 και αποικιακής εξάρτησης της ελληνικής οικονομίας, επισημαίνεται, παρά ταύτα, η αναγκαιότητα σχεδιασμού και υλοποίησης “μεταρρυθμίσεων” οι οποίες να στοχεύουν στον περιορισμό των δημόσιων δαπανών κοινωνικής ασφάλισης, υγείας και πρόνοιας.
Με άλλα λόγια, το Ecofin θεωρεί ότι η δημογραφική γήρανση θα επιδεινώσει την δημοσιονομική κατάσταση των κρατών-μελών με υψηλό χρέος και ως εκ τούτου τα προτρέπει να εφαρμόσουν “μεταρρυθμίσεις” οι οποίες να αποσκοπούν στον περιορισμό των δημόσιων δαπανών κοινωνικής προστασίας και ως εκ τούτου στην διεύρυνση των όρων και των συνθηκών διαδοχικών οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών κρίσεων.
Η πορεία των κοινωνικών δαπανών
Παράλληλα, η ίδια η ευρωπαϊκή επιτροπή πριν ένα χρόνο δημοσίευσε την μελέτη του Ageing Working Group 2021, στην οποία παρουσιάζεται η πορεία των δαπανών κοινωνικής ασφάλισης, υγείας και πρόνοιας των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέχρι το 2070. Ειδικότερα, στην συγκεκριμένη μελέτη αναφέρεται ότι η δαπάνη κοινωνικής ασφάλισης στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα αυξηθεί κατά μέσο όρο από 11,6% του ΑΕΠ το 2020, σε 11,7% του ΑΕΠ μέχρι το 2070, δηλαδή αύξηση μόλις 0,1ποσοστιαία μονάδα. Επίσης, οι κοινωνικές δαπάνες για υγεία θα αυξηθούν κατά μέσο από 6,6% του ΑΕΠ το 2020 σε 7,5% του ΑΕΠ το 2070, δηλαδή αύξηση μόλις 0,9 ποσοστιαίες μονάδες.
Συνολικά οι κοινωνικές δαπάνες θα αυξηθούν κατά μέσο όρο από 24% του ΑΕΠ το 2020, στο 25,9% του ΑΕΠ το 2070, δηλαδή αύξηση μόλις 1,9 ποσοστιαίες μονάδες. Στην προοπτική αυτή, αναλύοντας τις προβλέψεις της ίδιας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφορικά με τις επιπτώσεις της δημογραφικής γήρανσης στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκαλούνται σοβαρά και εύλογα ερωτήματα.
Με άλλα λόγια θεωρεί η Ευρωπαϊκή Ένωση ότι η αύξηση μόλις 0,1 ποσοστιαία μονάδα στην κοινωνική ασφάλιση, 0,9 ποσοστιαίες μονάδες στην υγεία και 1,9% συνολική αύξηση των κοινωνικών δαπανών (περιλαμβάνονται και οι δαπάνες για κοινωνική πρόνοια), απειλούν την δημοσιονομική ισορροπία και μάλιστα σε βάθος 50 ετών (0,04% ετήσια επιβάρυνση του ΑΕΠ), του Ευρωπαϊκού Προϋπολογισμού και των Κρατικών Προϋπολογισμών των κρατών-μελών, ώστε να προτρέπει τις ευρωπαϊκές χώρες να περιορίσουν τις δημόσιες δαπάνες για την κοινωνική προστασία;
Αδιέξοδες πολιτικές
Μετά τις αντιφάσεις, τις αδιέξοδες νεοφιλελεύθερες πολιτικές της άνισης ανάπτυξης που εφαρμόστηκαν, ιδιαίτερα κατά τις τελευταίες τρείς δεκαετίες στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τις επιλογές της παραγωγικής και τεχνολογικής εξάρτησης από την Κίνα και της ενεργειακής εξάρτησης από την Ρωσία, διευρύνοντας τα εμπορικά και δημοσιονομικά πλεονάσματα και αυξάνοντας ανησυχητικά τις ανισότητες και την φτωχοποίηση του πληθυσμού, να επιμένει η Ευρωπαϊκή Ένωση, στις παρούσες και μελλοντικές συνθήκες στασιμοπληθωρισμού και ύφεσης, στην αναγκαιότητα πολιτικών μείωσης των κοινωνικών δαπανών.
Κι’ αυτό προκειμένου να απορροφήσει την ελάχιστη σε βάθος 50 ετών (κατά την προαναφερόμενη μελέτη Ageing Working Group, 2021 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) αύξηση τους λόγω της δημογραφικής γήρανσης; Ταυτόχρονα προτρέπει τα κράτη-μέλη στην αδιέξοδη πολιτική της κεφαλαιοποίησης της κοινωνικής ασφάλισης, η υλοποίηση της οποίας στην χώρα μας θα επιβαρύνει το δημόσιο χρέος κατά 78 δις ευρώ, με μόνους κερδισμένους τους διαχειριστές των αποταμιεύσεων των εισφορών των εργαζομένων.
Με άλλα λόγια γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση λησμονεί την ιστορική γνώση και εμπειρία των πολιτικών εκτροπών εξαιτίας του πληθωρισμού, της ύφεσης, της φτωχοποίησης, κλπ και επιμένει στην υλοποίηση αδιέξοδων νεοφιλελεύθερων πολιτικών οι οποίες, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, υπονομεύουν την ομαλή κοινωνικο-οικονομική και πολιτική της πορεία, και δεν προτείνει στρατηγικές και πολιτικές οικονομικής-κοινωνικής ανάπτυξης, οι οποίες, μεταξύ των άλλων, θα έχουν ως αποτέλεσμα, μεταξύ των άλλων, την υπέρβαση του ρυθμού αύξησης των δαπανών που θα προκαλεί η δημογραφική γήρανση.
Το αποτέλεσμα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών
Στην κατεύθυνση αυτή, απαιτείται η αναγκαιότητα εγκατάλειψης σε ευρωπαϊκό επίπεδο των νεοφιλελεύθερων πολιτικών και αναδεικνύεται η πρόκληση σχεδιασμού και υλοποίησης πολυδιάστατων πολιτικών με πολλαπλά κριτήρια (περιβαλλοντικά, αναπτυξιακά, κοινωνικά, κλπ), (Enviromental, Social and Governance-ESG).
Οι πολιτικές αυτές εφαρμόζοντας: πρώτον, αναπτυξιακά και περιβαλλοντικά κριτήρια (επενδύσεις, παραγωγικότητα- διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα, σεβασμός στο περιβάλλον, αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, κλπ), δεύτερον, κοινωνικά κριτήρια (εργασιακά και ανθρώπινα δικαιώματα, προστασία των καταναλωτών, υγεία και ασφάλιση των εργαζομένων, έμφυλες ανισότητες, φυλετικές ανισότητες, εισοδηματικές και κοινωνικές ανισότητες) και τρίτον κριτήρια επιχειρηματική ηθικής, ρυθμισμένων εργασιακών σχέσεων, διαφάνειας, αντιμετώπισης της διαφθοράς, κλπ, θα συμβάλλουν (Diaye – Ho – Queghlissi, 2021) μακροπρόθεσμα σε μία οικονομία στην αύξηση από 0,5%-1% ετησίως στο ΑΕΠ των χωρών.
Τα ίδια αποτελέσματα προκύπτουν και από έρευνες για την στροφή σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, σύμφωνα με τις οποίες σε μακροπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα μπορεί να προσθέσει στο ΑΕΠ των χωρών μέχρι και 1% ετησίως (Shahbaz-Xuan, 2020, “The effect of renewable energy consumption on economic growth”).
Κατά συνέπεια, αφού αποδεικνύεται ότι οι πολιτικές οι οποίες είναι φιλικές προς την ανάπτυξη, το περιβάλλον, την εξάλειψη των κοινωνικών και έμφυλων ανισοτήτων και την σταδιακή μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελούν προωθητική αναπτυξιακή, εισοδηματική και κοινωνική συνιστώσα με σημαντική αύξηση του ΑΕΠ στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία θα ξεπερνά, μεταξύ των άλλων, τις αρνητικές επιπτώσεις της δημογραφικής γήρανσης, γιατί η Ευρωπαϊκή Ένωση επιμένει να προτείνει αδιέξοδες νεοφιλελεύθερες πολιτικές συρρίκνωσης του κοινωνικού κράτους και δημιουργίας συνθηκών οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών κρίσεων;