Καθώς οι ρωσικές δυνάμεις ενίσχυσαν την επίθεσή τους στις ουκρανικές πόλεις την Πέμπτη, κλιμακώνοντας μια μακροχρόνια σύγκρουση σε εισβολή πλήρους κλίμακας, αξιωματούχοι του ΟΗΕ προειδοποιούν ότι αυτός ο πιο πρόσφατος γύρος βίας θα μπορούσε να προκαλέσει περαιτέρω μακροχρόνιες καταστροφές στο περιβάλλον.
Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών ζήτησε κατάπαυση του πυρός «για να διασφαλιστεί η ασφάλεια όλων των ανθρώπων και το περιβάλλον που συντηρεί τη ζωή στον πλανήτη». Αλλοι ανησυχούν για τις πιθανές συνέπειες από τις έντονες μάχες γύρω από τον πυρηνικό σταθμό του Τσερνομπίλ ή εκφράζουν ανησυχίες ότι το πυροβολικό θα μπορούσε να χτυπήσει έναν από τους τέσσερις πυρηνικούς σταθμούς της Ουκρανίας που στελεχώνονται από 15 αντιδραστήρες που παράγουν το 51,2 % της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Κάτι τέτοιο θα απελευθέρωνε ραδιενεργή μόλυνση που θα μπορούσε να εξαπλωθεί σε όλη την περιοχή και να διαρκέσει χιλιάδες χρόνια.
Στην ανατολική Ουκρανία, όπου οι ρωσικές δυνάμεις υποστηρίζουν δυο αποσχισθείσες περιοχές σε έναν πόλεμο οκτώ ετών, αξιωματούχοι προειδοποίησαν ότι η βιομηχανική υποδομή, το ηλεκτρικό δίκτυο ή τα χημικά εργοστάσια της Ουκρανίας θα μπορούσαν να γίνουν στόχος. «Η ανατολική Ουκρανία είναι γεμάτη βιομηχανικές περιοχές όπως μεταλλουργικά και χημικά εργοστάσια, σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και κατεστραμμένα ορυχεία», δήλωσε στον ιστότοπο Grist ο Ρίτσαρντ Πέρσουζ, επικεφαλής του τμήματος Κρίσης και Περιβάλλοντος στη Διεθνή Αμνηστία. «Οι μάχες γύρω από αυτές τις τοποθεσίες κινδυνεύουν να δημιουργήσουν ακραία τοξική ρύπανση, με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία που επιδεινώνουν την ήδη φρικτή ανθρωπιστική κρίση για τους ντόπιους».
Οι μάχες σε πυκνές αστικές περιοχές, ειδικότερα, ενέχουν υψηλό κίνδυνο λόγω της πιθανότητας λανθασμένου χτυπήματος από το πυροβολικό μιας ευάλωτης τοποθεσίας. Αλλά η σκόπιμη στόχευση αυτού του είδους αστικής υποδομής, λέει ο Πέρσουζ, θα ήταν παράνομη σύμφωνα με τους νόμους του πολέμου. Και προέτρεψε τους στρατιωτικούς διοικητές να «λάβουν όλες τις δυνατές προφυλάξεις για να ελαχιστοποιήσουν τη ζημιά σε πολίτες και πολιτικά αντικείμενα».
Η συνεχιζόμενη σύγκρουση έχει επίσης απήχηση πολύ πέρα από την Ουκρανία, καθώς η χώρα -γνωστή ως το «καλάθι ψωμιού της Ευρώπης»- είναι ένας σημαντικός προμηθευτής συγκομιδών για τις χώρες σε όλο τον κόσμο. Περισσότερο από το 40% των εξαγωγών σιταριού και καλαμποκιού της Ουκρανίας αποστέλλεται στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, περιοχές που ήδη αντιμετωπίζουν ελλείψεις τροφίμων και ενδέχεται να αντιμετωπίσουν περαιτέρω αστάθεια ως αποτέλεσμα οποιωνδήποτε διαταραχών. Ενα μεγάλο μέρος αυτών των εξαγωγών προέρχεται από τις απειλούμενες ανατολικές περιοχές της χώρας και οι μάχες που εκτείνονται πέρα από τις ελεγχόμενες από τους αυτονομιστές περιοχές θα μπορούσαν να αυξήσουν την επισιτιστική ανασφάλεια, προειδοποίησαν τα Ηνωμένα Εθνη.
«Η διακοπή της ροής σιτηρών από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας θα αυξήσει τις τιμές και θα προσθέσει λάδι στη φωτιά στον πληθωρισμό των τροφίμων σε μια εποχή που η προσιτή τιμή τους προκαλεί ανησυχία σε όλο τον κόσμο μετά την οικονομική ζημιά που προκλήθηκε από την πανδημία Covid-19», δήλωσε στο Grist ο Ντέιβιντ Μπίσλεϊ, εκτελεστικός διευθυντής του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος.
Κίνδυνος από το 2014
Οι φόβοι για περιβαλλοντική καταστροφή στην Ουκρανία δεν είναι νέοι και έχουν γίνει έντονα αισθητοί στις περιοχές της χώρας που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στη σύγκρουση που ξεκίνησε το 2014 και έχει ήδη σκοτώσει περισσότερους από 13.000 ανθρώπους. Η ανατολική Ουκρανία, γνωστή ως Ντονμπάς, είναι έντονα βιομηχανοποιημένη και ακόμη και πριν από τον πόλεμο ήταν γνωστή ως μια από τις πιο μολυσμένες περιοχές της χώρας. Αγωνίστηκε να αντιμετωπίσει τα τοξικά απόβλητα από την παρελθόν της στην εξόρυξη άνθρακα, στη μεταλλουργία και στη χημική βιομηχανία.
Χρόνια πολέμου έχουν ήδη υποβαθμίσει τις υδάτινες υποδομές της περιοχής και έχουν μολύνει τα τοπικά ποτάμια. Η παροχή νερού έχει διακοπεί σε πολλά σημεία κατά τη διάρκεια των μαχών, καθιστώντας βασικές εργασίες όπως το μαγείρεμα, την πόση και το πλύσιμο των χεριών «καθημερινή πρόκληση», σύμφωνα με τη UNICEF. Ο οργανισμός έχει καταγράψει περισσότερες από 450 περιπτώσεις στρατιωτικών καταστροφών σε υποδομές νερού στην περιοχή από το 2016. Την περασμένη εβδομάδα, δεκάδες πόλεις έχασαν την πρόσβαση σε νερό αφού ένας αγωγός υπέστη ζημιά από βομβαρδισμούς.
Στις περιοχές που ελέγχονται από αυτονομιστές, η υποβάθμιση των υποδομών λυμάτων έχει στείλει ακατέργαστα λύματα στον ποταμό Ντόνετσκ, θέτοντας κινδύνους για την υγεία των ανθρώπων που βασίζονται σε αυτό για την παροχή νερού. Δεκάδες ορυχεία που περιείχαν ραδιενεργό υλικό και βαρέα μέταλλα όπως υδράργυρο, μόλυβδο και αρσενικό -τα οποία γεμίζουν με νερό που πρέπει να αντληθεί- εγκαταλείφθηκαν με αποτέλεσμα να πλημμυρίσουν και ενδεχομένως να μολύνουν τα υπόγεια ύδατα. Το 2018, τα Ηνωμένα Εθνη ανέφεραν ότι η σύγκρουση στο Ντονμπάς είχε καταστρέψει τουλάχιστον 530.000 εκτάρια γης, συμπεριλαμβανομένων 18 φυσικών καταφυγίων.
Μεγάλο μέρος από αυτά κάηκε σε περισσότερες από 12.000 δασικές πυρκαγιές που ξέσπασαν κοντά στη ζώνη μάχης, μερικές από τις οποίες πιστεύεται ότι πυροδοτήθηκαν από χτυπήματα πυροβολικού. «Το Ντονμπάς βρίσκεται στον γκρεμό μιας οικολογικής καταστροφής που τροφοδοτείται από τη ρύπανση του αέρα, του εδάφους και των υδάτων, από την καύση μεγάλων ποσοτήτων πυρομαχικών στις μάχες και τις πλημμύρες σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις», δήλωσε στο Grist η Λέιλα Ουρεκένοβα, αναλύτρια για το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ.