Nα σώσει όσο το δυνατόν περισσότερες ζωές, διασφαλίζοντας παράλληλα κέρδη για τις φαρμακευτικές εταιρείες στον αγώνα για το εμβόλιο: αυτή είναι η «αδύνατη» αποστολή της ΕΕ, που αντιμετωπίζει μια ανθρώπινη καταστροφή που έχει ήδη πλέον περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια θύματα.
Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ στο voxeurop.eu, που ασχολείται με ζητήματα ευρωπαϊκής πολιτικής, οι Ευρωπαίοι ηγέτες γνωρίζουν ότι η προτεραιότητα είναι η προστασία ζωών, συμπεριλαμβανομένων των δυνητικά μολυσμένων, αλλά και εκείνων που χάνουν τα προς το ζην λόγω των lockdown, ωστόσο, δεν τολμούν να θυσιάσουν το κίνητρο του κέρδους που τροφοδοτεί την οικονομία. Από τη μία πλευρά, θέλουν μαζική ανοσοποίηση. Από την άλλη, αντί να εκδημοκρατίζουν τη βιομηχανία στην οποία βασίζεται αυτή η διαδικασία, η εξουσία παραμένει σε λίγα χέρια, επιβραδύνοντας την πρόοδο.
Δημόσια, τόσο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και οι αρχηγοί κρατών της ΕΕ των 27 κηρύττουν το επείγον να καταστούν προσιτά σε όλους τα εμβόλια Covid, ενώ στην πράξη διστάζουν να αναγκάσουν τη «Big Pharma», τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, να αναθέσουν σε τρίτους τα στάδια παραγωγής για να επιταχύνουν τον εφοδιασμό και την υιοθέτηση των εμβολίων.
Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, πρόσφατα αναίρεσε τον εαυτό του μέσα σε λίγες εβδομάδες. Πρώτα ο ίδιος πρότεινε πιθανή προσφυγή στο άρθρο 122 της Συνθήκης της Λισαβόνας για την κεντρική έκδοση υποχρεωτικών αδειών. Στη συνέχεια, στις αρχές Μαρτίου, σε μια επιστολή προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αρνήθηκε ότι το μονοπώλιο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας είναι πρόβλημα.
Προς το παρόν, ο μόνος συμβιβασμός που υιοθέτησε η Επιτροπή για τη διασφάλιση του εφοδιασμού της ΕΕ είναι ο μερικός περιορισμός στις εξαγωγές εμβολίων. Αυτό οδηγεί σε μειωμένη αντιική άμυνα σε πολλούς πληθυσμούς, χωρίς απαραίτητα να καταστήσει τις επιχειρήσεις περισσότερο συνεργάσιμες.
Αργή πρόοδος στην ΕΕ και τον υπόλοιπο κόσμο
Η Big Pharma (η πιο κερδοφόρα από τις βιομηχανίες) υποσχέθηκε να παράγει δισεκατομμύρια δόσεις, αλλά η μόνη άμεση συνέπεια είναι η αύξηση των τιμών των μετοχών τους. Εν τω μεταξύ, παραμένει η αβεβαιότητα σχετικά με το πρόγραμμα διανομής, τον βασικό παράγοντα ενός μαζικού εμβολιασμού.
Όσον αφορά την επίτευξη της συλλογικής ανοσίας που απαιτείται για τη χαλάρωση των περιορισμών, μια μελέτη της Allianz εκτιμά ότι κάθε εβδομάδα καθυστέρησης κοστίζει στην ΕΕ σχεδόν 18 δισεκατομμύρια ευρώ του ΑΕΠ. Εάν το χάσμα των πέντε εβδομάδων που υπολογίστηκε από την Allianz στην αρχή του έτους δεν αποκατασταθεί, μέχρι το τέλος του 2021 η συνολική ζημιά θα ανέλθει σε περίπου 90 δισεκατομμύρια ευρώ. Η ανάκαμψη που προέβλεπε η Επιτροπή, η οποία προϋποθέτει εμβολιασμό 70% έως το φθινόπωρο, θα πρέπει τότε να αναθεωρηθεί προς τα κάτω.
Οικονομικές απώλειες για κάθε εβδομάδα καθυστέρησης στον εμβολιασμό σε δισεκατομμύρια ευρώ
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του ΟΟΣΑ, τις τελευταίες εβδομάδες, τα μεγαλύτερα κράτη μέλη διπλασιάζουν το μέσο ποσοστό του πληθυσμού που εμβολιάζεται, σε καθημερινή βάση. Αυτό τους επέτρεψε να περιορίσουν το χάσμα με τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίες παρήγγειλαν και ενέκριναν εμβόλια εκ των προτέρων και κατάφεραν να εμβολιάσουν τους πολίτες τους τέσσερις φορές ταχύτερα από την ΕΕ (η οποία παραμένει περίπου 30η στον κόσμο ως προς την πυκνότητα του εμβολιασμού).
Ο τρέχων διπλασιασμός αυξάνει την πιθανότητα ανοσοποίησης τουλάχιστον των πιο ευάλωτων ομάδων (20-30% του πληθυσμού). Ακόμα και σε ένα τέτοιο σενάριο, σύμφωνα με την Allianz, θα εξακολουθούσε να υπάρχει καθυστέρηση τριών εβδομάδων που θα κοστίσει συνολικά 63 δισεκατομμύρια ευρώ. Για να καλυφθεί πλήρως, θα πρέπει να επιταχυνθεί περαιτέρω, φτάνοντας σε καθημερινό ποσοστό εμβολιασμού 1% του πληθυσμού.
Η Γενική Συνέλευση του ΠΟΥ τον περασμένο Νοέμβριο συμφώνησε σε καθαρά εθελοντικούς μηχανισμούς για την αντιμετώπιση της αδικίας. Η Big Pharma εισήγαγε το Covid Technology Access Pool (C-TAP) για την κοινή χρήση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και τεχνολογιών και το Covax, ένα παγκόσμιο ταμείο που έχει σχεδιαστεί για τις χώρες ώστε να αυξήσουν συλλογικά τη διαπραγματευτική τους δύναμη και να αποκτήσουν μια πιο δίκαιη συμφωνία για τα εμβόλια.
Δεδομένης της επιλογής, οι φαρμακευτικές εταιρείες προτιμούν να διαπραγματεύονται με μεμονωμένες χώρες: παραδίδουν πρώτα σε όσες πληρώνουν πρώτες και περισσότερα.
Μέχρι στιγμής, έχουν υποσχεθεί στην Covax, 2 δισεκατομμύρια δόσεις, επιδοτούμενες από τις πλουσιότερες οικονομίες (ύψους 6 δισεκατομμυρίων ευρώ, εκ των οποίων περίπου 1,7 δισεκατομμύρια πληρώθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη της ΕΕ). Αυτό αρκεί για να ανοσοποιηθεί το 20% του πληθυσμού σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα έως το τέλος του έτους (υπολογισμός διπλού εμβολιασμού ανά άτομο για πλήρη προστασία).
Η συνεισφορά των ευρωπαϊκών χωρών στη δέσμευση COVAX Advance Market για την αγορά εμβολίων Covid για χώρες μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος
(Η κοινοπραξία Team Europe περιλαμβάνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη μέλη της ΕΕ και τα μέλη της EFTA εξαιρουμένης της Ελβετίας.)
Σε δισεκατομμύρια ευρώ
Όσο περισσότερες δόσεις είναι διαθέσιμες, τόσο περισσότεροι άνθρωποι σώζονται
Η ΕΕ κατέβαλε συνολικά 2,7 δισεκατομμύρια ευρώ σε προμηθευτές προκειμένου να υποστηρίξει την προσπάθεια παραγωγής των συμφωνημένων δόσεων (πάνω από 2,5 δισεκατομμύρια). Δεδομένης της απρόβλεπτης παραγωγικότητας των εργοστασίων, οι εταιρείες αρνήθηκαν να δεσμευτούν με συγκεκριμένες προθεσμίες. Αυτό φαίνεται καθαρά στις μη λογοκριμένες συμβάσεις που έχουν υπογραφεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τις AstraZeneca, Curevac και Sanofi.
Η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν παραδέχθηκε ότι «υποτιμήσαμε το έλλειμμα παραγωγής». Για τον Scott Marcus, εμπειρογνώμονα στο ερευνητικό κέντρο Bruegel, «η Επιτροπή ξεκίνησε καλά διαπραγματευόμενη τη συλλογική αγορά εμβολίων εξ ονόματος όλων των κρατών μελών. Αλλά ήταν λάθος να περιμένουμε μέχρι τα τέλη του φθινοπώρου 2020 να παραγγείλουμε, και σε πολύ περιορισμένες ποσότητες, τα (πιο ακριβά) εμβόλια Pfizer και Moderna που είχαν επιδείξει υψηλά επίπεδα αποτελεσματικότητας πριν από τα άλλα. Τράβηξε τις διαπραγματεύσεις για την απόκτηση χαμηλότερων τιμών, αλλά στο τέλος το εμβόλιο κοστίζει πολύ λιγότερο από το μερίδιο του ΑΕΠ που χάνεται επειδή δεν υπάρχουν αρκετές δόσεις άμεσα».
Η έρευνα αποκαλύπτει ότι το κόστος των εμβολίων για κάθε μεμονωμένο πολίτη είναι αρκετά παρόμοιο σε όλη την ΕΕ, εάν και είναι κάπως υψηλότερο στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, λόγω της μικρότερης αγοραστικής δύναμης.
«Πρέπει να εμβολιάσουμε γενικά ακόμη και τις περιοχές που απέχουν πολύ από εμάς, διαφορετικά θα μπορούσαν να εξαπλωθούν νέες παραλλαγές στις δυτικές χώρες», προειδοποιεί η Catherine Smallwood, ειδική στη μονάδα έκτακτης ανάγκης του ΠΟΥ. «Εάν οι φτωχότερες περιοχές της Γης μένουν με ανεπαρκή παροχή έως το 2023 η ΕΕ και ολόκληρος ο πλανήτης θα χάσουν 33 και 128 δισεκατομμύρια ευρώ αντίστοιχα ετησίως λόγω διασυνοριακών περιορισμών στην κυκλοφορία ανθρώπων, αγαθών και υπηρεσιών», λέει ο Marco Hafner, Οικονομολόγος της Rand Corporation και συγγραφέας μελέτης που αποδεικνύει ότι κάθε ευρώ που δαπανάται παγκοσμίως για εμβόλια θα εξοικονομούσε τέσσερις φορές την οικονομική ζημία.