Τα ενεργειακά και γεωπολιτικά συμφέροντα Λευκωσίας και Αθήνας θα διασφαλίσει στον μεγαλύτερο βαθμό η εμπέδωση και εμβάθυνση του επονομαζόμενου πλέον και σαν “αμερικανικό” άξονα στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο άξονας αυτός συνίσταται στην όλο και μεγαλύτερη σύμπτωση συμφερόντων μεταξύ της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας με το Ισραήλ και με την Αίγυπτο. Και μέσω αυτών με την Ιορδανία, τον Λίβανο, την Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη νέα Λιβύη.
Σε επίπεδο αγωγών μπορεί να περιγράφεται μέσα από την διαδρομή του Eastmed, αλλά σε στρατιωτικό, οικονομικό και γεωπολιτικό επίπεδο πρόκειται για εξέλιξη ιστορικής φύσεως. Μια πολεμική σύγκρουση με άμεση εμπλοκή των ΗΠΑ εναντίον του Ιράν, σε ένα πρώτο επίπεδο μπορεί να σχετίζεται με την ασφάλεια του Ισραήλ, αλλά θα συμπαρασύρει τις τοπικές δυνάμεις να τοποθετηθούν ή με την πλευρά των ΗΠΑ, ή με την πλευρά του Ιράν.
Έτσι, σχεδόν αυτονόητα, η Τουρκία πλέον με απολύτως σαφή τρόπο –πολύ περισσότερο από την προμήθεια του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400– τοποθετείται στον άξονα με Ιράν και Κατάρ και απέναντι στον “αμερικανικό” άξονα της Ανατολικής Μεσογείου. Αλλά και η Γαλλία συγκλίνει με το πέρασμα του χρόνου προς αυτή την ενότητα. Πέραν των άλλων παραμέτρων, υπό την ηγεσία του Ερντογάν, η Άγκυρα αποτελεί τα τελευταία χρόνια –μετά την σταθεροποίηση του καθεστώτος του στρατηγού Αλ Σίσι στην Αίγυπτο– την βάση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, η οποία έχει χαρακτηριστεί πλέον από μια σειρά χωρών και από τις ΗΠΑ ως τρομοκρατική οργάνωση, όπως και οι Φρουροί της Επανάστασης του Ιράν.
Στη διαδικασία αυτή όλες οι κύριες χώρες που συγκροτούν τον άξονα της Ανατολικής Μεσογείου –όχι μόνον πλέον η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία– έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα με την Τουρκία. Μπορούν, λοιπόν, να υπολογίζουν ότι μια κλιμακούμενη ένταση μεταξύ ΗΠΑ-Ιράν, λίγο πιο αργά ή λίγο πιο σύντομα, θα έχει σαν αποτέλεσμα την επαναφορά ενός νέου “Ανατολικού Ζητήματος” τόσο στις θάλασσες όσο και στην στεριά στην Ανατολή.
Το πρόβλημα ‘Τουρκία’
Συνοπτικά, η Ελλάδα έχει το πρόβλημα του τουρκικού επεκτατισμού στα θαλάσσια σύνορα της και στις ζώνες οικονομικής εκμετάλλευσης. Επίσης, έχει το πρόβλημα στο εσωτερικό (λόγω μουσουλμανικής μειονότητας) και στη Βαλκανική (λόγω της τουρκικής επιρροής). Η Άγκυρα, άλλωστε, θέτει ευθέως θέμα αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάννης. Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει το χρονίζον ζήτημα της τουρκικής κατοχής σε ένα μεγάλο μέρος της επικράτειάς της.
Το Ισραήλ έχει να αντιμετωπίσει την τουρκική επιθετικότητα, μέσα από τον εξοπλισμό και την κάλυψη που η Άγκυρα προσφέρει στη Χαμάς στη Γάζα, αλλά και τη νεοοθωμανική θεώρηση για τη νέα τάξη στην Εγγύς και στη Μέση Ανατολή. Επίσης, η εθνική του ασφάλεια απειλείται από την επεκτατική διάθεση της σύμπραξης Τουρκίας-Ιράν, μέσα από τη συγκρότηση ζώνης υπό ιρανικό έλεγχο, η οποία περνά από τα εδάφη του Ιράκ και της Συρίας και φτάνει στα υψίπεδα του Γκολάν και στον Λίβανο, όπου κυρίαρχο ρόλο παίζει η εξτρεμιστική Χεζμπολάχ.
Η Αίγυπτος αντιμετωπίζει την εσωτερική ένταση και συχνά την τζιχαντιστική τρομοκρατία που υποθάλπει η Μουσουλμανική Αδελφότητα με στόχο την ανατροπή του καθεστώτος Σίσι και την μετατροπή της χώρας σε Ισλαμική Δημοκρατία. Δεν πέρασε, μάλιστα, απαρατήρητη η εμφανής προσπάθεια του Κατάρ και της Τουρκίας, με τις ευλογίες του Ιράν, να εξοπλισθούν περαιτέρω οι φυλές και οι δυνάμεις της Λιβύης που πολεμούν εναντίον των δυνάμεων του στρατάρχη Χάφταρ (υποστηρίζεται από την Αίγυπτο), οι οποίες πολεμούν για την αποκατάσταση της τάξης και της ενότητας της Λιβύης απέναντι στον κατακερματισμό και τις συγκρούσεις των φυλών.
Ενότητα συμφερόντων
Από τις αραβικές δυνάμεις που συγκλίνουν με τον άξονα της Ανατολικής Μεσογείου (κυρίως η Ιορδανία και η Σαουδική Αραβία) τις επόμενες εβδομάδες προβλέπεται να γίνουν εμφανή τα μηνύματά τους ότι συμπαρατάσσονται απέναντι στην “τριπλή συμμαχία” στην Μέση Ανατολή (Ιράν-Τουρκία- Κατάρ). Ο συνασπισμός αυτός, που πλέον αναδεικνύει την ενότητα συμφερόντων που μπορεί να υπάρξει μεταξύ Χριστιανών, Μουσουλμάνων και Εβραίων, αποτελεί την προϋπόθεση για μια νέα τάξη στην Μέση Ανατολή.
Στο επίπεδο της θάλασσας κρίσιμη σημασία έχουν τα Στενά του Ορμούζ, το Σουέζ, η Ανατολική Μεσόγειος (όπου γειτνιάζουν οι ΑΟΖ Ελλάδας, Κυπριακής Δημοκρατίας, Ισραήλ και Αιγύπτου) και στη συνέχεια το Αιγαίο που οδηγεί στον Εύξεινο Πόντο. Στα ηπειρωτικά εδάφη το κύριο ζήτημα είναι –και θα αναδειχθεί τα επόμενα χρόνια– η ανασύσταση της Μεσοποταμίας στα ερείπια της Συρίας και του Ιράκ, μετά από 20 χρόνια πολέμων. Οι δύο αυτές χώρες σηματοδοτούν μια νέα Βαβυλώνα ή με τη μορφή ενός δυτικότροπου κράτους, ή ως σύγχρονο “Χαλιφάτο” της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, που θα προστεθεί στον άξονα Τουρκίας-Ιράν-Κατάρ. Αυτές οι εξελίξεις θα κρίνουν και τη συγκρότηση ή όχι ενός εθνικού κράτους των Κούρδων, ενός ενιαίου Κουρδιστάν.
Στρατηγική επιδίωξη των ΗΠΑ, που ηγούνται του άξονα, δεν είναι άλλη από τη μετεξέλιξη του Ιράν από Ισλαμική Δημοκρατία σε νέα Περσία. Αυτό θα το επιδιώξουν μέσα από ένα θερμό ή ψυχρό πόλεμο. Το άνοιγμα και η διαχείριση ενός νέου “Ανατολικού Ζητήματος” συμπεριλαμβάνει την αναδιάταξη της Τουρκίας και ένα νέο συσχετισμό δυνάμεων και μία νέα γεωπολιτική ισορροπία στην Αραβία και στην Αφρικής, διαφορετικό από τον χάρτη των Αγγλογάλλων, που επιβλήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα (συνθήκη Σάικς-Πικό). Μία ισορροπία που να λαμβάνει υπόψη την ύπαρξη του Ισραήλ αλλά και τον άξονα που αρχίζει από την Ανατολική Μεσόγειο και μέσω Βαλκανίων και ανατολικής-κεντρικής Ευρώπης φτάνει μέχρι την Πολωνία.