Οι Data Journalists ανοίγουν τον φάκελο παραγραφές στη Δικαιοσύνη
Πώς στα ερμάρια των δικαστηρίων της χώρας λιμνάζουν υποθέσεις που συγκλόνισαν την κοινή γνώμη
Δίκη για το σκάνδαλο Siemens: Το απόλυτο εγχειρίδιο «ξεπλύματος» αδικημάτων
Του Βαγγέλη Τριάντη
Πριν από λίγες εβδομάδες η Deutshe Welle σε δημοσίευμά της, είχε εκτενή αναφορά σε ένα ενδιαφέρον άρθρο της γερμανικής εφημερίδας Τageszeitung (ΤΑΖ) σχετικά με την απονομή Δικαιοσύνης στη χώρα μας. Το άρθρο περιείχε σκληρούς χαρακτηρισμούς, κάνοντας λόγο για «πελατειακές σχέσεις», «νεποτισμό αλλά και διαφθορά που ανθούν στην Αθήνα όπως συνέβαινε πάντοτε».
Η γερμανική εφημερίδα σχολίαζε και τη στάση της Δικαιοσύνης στη χώρα μας, όταν ξεσπούν σκάνδαλα στα οποία εμπλέκονται πολιτικά πρόσωπα ή επιχειρηματίες. Οι αναφορές δεν ήταν διόλου τιμητικές και σίγουρα δεν γίνεται να περάσουν απαρατήρητες. Όχι μόνο από τον απλό πολίτη αλλά και από θεσμικά πρόσωπα, ακόμη και από τους ίδιους τους δικαστές και εισαγγελείς.
«Κάθε φορά που πολιτικοί ή υψηλόβαθμοι εκπρόσωποι του επιχειρηματικού κόσμου εμπλέκονται σε σκάνδαλα ή βρίσκονται ακόμη και στο επίκεντρο αυτών, η ποινική δικαιοσύνη δυσκολεύεται εμφανώς να διεκπεραιώσει τις υποθέσεις με την απαραίτητη επιμέλεια και αποτελεσματικότητα, για να μη μιλήσουμε για λογοδοσία και επιβολή ποινών στα εμπλεκόμενα πρόσωπα» ανέφερε το δημοσίευμα. Κατά τον αρθρογράφο, η δυσκολία αυτή της ποινικής Δικαιοσύνης παρατηρείται ακόμη και σε περιπτώσεις «πιο σοβαρών κατηγοριών, όπως η κατασκοπεία, το ξέπλυμα χρήματος ή η διαφθορά μεγάλης κλίμακας».
Σύμφωνα με το γερμανικό ΜΜΕ, «οι έφοδοι δεν πραγματοποιούνται καθόλου ή πραγματοποιούνται μόνο μετά από μήνες ή χρόνια – αφ’ ότου οι υποθέσεις έχουν έρθει στο φως της δημοσιότητας. Προς επίρρωση μάλιστα των ισχυρισμών, η εφημερίδα παρέθετε την κατάληξη του σκανδάλου της Siemens. Μία υπόθεση που επί 17 χρόνια απασχόλησε την ελληνική Δικαιοσύνη για να αθωωθούν κάποιοι από τους εμπλεκόμενους λόγω παραγραφής με αποτέλεσμα να προκληθεί σάλος στα social media.
Οι Data Journalists δημοσιεύουν σήμερα μία έρευνα σχετικά με τις μεγάλες δίκες που βρίσκονται σε εξέλιξη και ελλοχεύει ο κίνδυνος κάποια από τα αδικήματα να οδηγηθούν σε παραγραφή. Επίσης, η δημοσιογραφική έρευνα καταδεικνύει τους λόγους για τους οποίους σε ορισμένες περιπτώσεις κάποιοι γλιτώνουν τον «πέλεκυ» της Δικαιοσύνης μέσω της παραγραφής. Τις πταίει λοιπόν;
Η δίκη για την τραγωδία στο Μάτι και ο ορατός κίνδυνος
Από τον Νοέμβριο του 2022 έχει ξεκινήσει η δίκη για την πολύνεκρη τραγωδία στο Μάτι της 23ης Ιουλίου του 2018.
Στο «σκαμνί» κάθονται συνολικά 21 κατηγορούμενοι οι οποίοι δικάζονται για τα αδικήματα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή δια παραλείψεως από υπόχρεους και μη, αλλά και της πρόκλησης σωματικών βλαβών κατά συρροή δια παραλείψεως σε βαθμό πλημμελήματος.
Η ακροαματική διαδικασία ξεκίνησε μετά από 4,5 χρόνια και ενώ τρεις φορές ο ανακριτής Θανάσης Μαρνέρης που χειριζόταν την υπόθεση, είχε προτείνει στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών την αναβάθμιση του κατηγορητηρίου από πλημμέλημα σε κακούργημα. Τρεις φορές ωστόσο, διαφορετικοί εισαγγελείς που κλήθηκαν να αποφανθούν επί του ανακριτικού αιτήματος, απέρριψαν το αίτημα του ανακριτή.
Το ζήτημα ωστόσο δεν τελείωσε εκεί. Τον Απρίλιο του 2022 το Συμβούλιο Πλημμελειοδικών Αθηνών, με βούλευμα που εξέδωσε, απεφάνθη για την αναβάθμιση του κατηγορητηρίου από πλημμέλημα σε κακούργημα για πέντε ανώτατους αξιωματικούς της Πυροσβεστικής. Κατά του βουλεύματος ασκήθηκε έφεση στη συνέχεια από τον Εισαγγελέα Εφετών Παναγιώτη Μεϊδάνη. Τελικά τον Ιούνιο του 2022 το Συμβούλιο Εφετών συντάχθηκε με την έφεση που άσκησε ο εισαγγελέας Εφετών και αποφάσισε την παραπομπή 21 κατηγορούμενων σε δίκη για αδικήματα σε βαθμό πλημμελήματος. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα αδικήματα για τα οποία βαρύνονται οι 21 κατηγορούμενοι παραγράφονται το 2026.
Ο κίνδυνος παραγραφής αδικημάτων στη συγκεκριμένη δίκη είναι ορατός δεδομένου του όγκου των μαρτύρων, των δικηγόρων και των κατηγορουμένων. Είναι χαρακτηριστικό ότι το κατηγορητήριο περιλαμβάνει 210 και πλέον μάρτυρες οι οποίοι έχουν ήδη ξεκινήσει να καταθέτουν ενώπιον του Δικαστηρίου, δίχως τους μάρτυρες υπεράσπισης που θα προταθούν.
Εάν συνυπολογίσει κανείς, τον αριθμό των κατηγορουμένων, τους δεκάδες δικηγόρους που τους εκπροσωπούν, καθώς επίσης και τους δικηγόρους των συγγενών των θυμάτων ή των εγκαυματιών τότε αντιλαμβάνεται κανείς ότι η ακροαματική διαδικασία θα συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Για να μην υπάρξει κίνδυνος παραγραφής των αδικημάτων, η υπόθεση πρέπει να εκδικάζεται τέσσερις ή το λιγότερο τρεις φορές την εβδομάδα, κάτι που είναι εξαιρετικά δύσκολο.
Το φιάσκο της Siemens: Παραγραφή μετά από 17 χρόνια
Μία από τις κορυφαίες υποθέσεις διαφθοράς που τελικά όχι μόνο αθωώθηκαν οι εμπλεκόμενοι αλλά παραγράφηκε ένα σκέλος των κατηγοριών που αντιμετώπιζαν, ήταν και αυτή του σκανδάλου της Siemens. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα που επί 17 σχεδόν χρόνια απασχόλησε όχι μόνο τη Δικαιοσύνη αλλά και τη Βουλή, ενώ παράλληλα συντάραξε το πολιτικό σύστημα.
Στα τέλη του Σεπτεμβρίου του 2022 το Πενταμελές Εφετείο Κακουργημάτων, μετά από μία πολύμηνη ακροαματική διαδικασία, αθώωσε τους 20 από τους 22 συνολικά κατηγορούμενους, ενώ έκρινε πως ένα σκέλος των κατηγοριών που αντιμετώπιζαν είχε παραγραφεί.
Για παράδειγμα σε ό,τι αφορά σε ένα από τα κεντρικά πρόσωπα του σκανδάλου και συγκεκριμένα τον πρώην ισχυρό άνδρα της Siemens, Μιχάλη Χριστοφοράκο, το Δικαστήριο έπαυσε οριστικά την ποινική δίωξη για τις πράξεις που τελέστηκαν έως το 2002, ενώ για τις υπόλοιπες κρίθηκε αθώος κατά πλειοψηφία 4 -1.
Σε πρώτο βαθμό το Δικαστήριο είχε κρίνει ενόχους 22 από τους συνολικά 54 κατηγορούμενους για το αδίκημα της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα. Η απόφαση είχε εκδοθεί τον Νοέμβριο του 2019.
Το σκάνδαλο Siemens «λίμναζε» για χρόνια στη Δικαιοσύνη, ενώ υπήρξαν αδικαιολόγητες καθυστερήσεις που είχαν ως αποτέλεσμα η ακροαματική διαδικασία να σέρνεται επί χρόνια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα όσα τραγελαφικά συνέβησαν το 2016.
Το Δικαστήριο αποφάσισε να αναβάλει τη δίκη επ’ αόριστον επειδή το παραπεμπτικό βούλευμα δεν είχε εγκαίρως μεταφραστεί στο σύνολό του και δεν είχε επιδοθεί στους αλλοδαπούς κατηγορούμενους. Είναι εντυπωσιακό ότι ένας ολόκληρος κρατικός μηχανισμός δεν φρόντισε για την έγκαιρη μετάφραση του βουλεύματος, με αποτέλεσμα να καθυστερήσει η πρόοδος της δίκης.
Folli Follie: Αναβολή μέχρι τον Ιούνιο του 2023 λόγω αποχής των δικηγόρων
Πρωτοφανή είναι όσα συνέβησαν λίγο πριν τα Χριστούγεννα στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων όπου εκδικάζεται το πολύκροτο σκάνδαλο της Folli Follie. Η δίκη ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2022. Μεταξύ των κατηγορουμένων είναι οι Δημήτρης και Τζώρτζης Κουτσολιούτσος, καθώς επίσης και ακόμη 11 άτομα με κατηγορίες για παραποιημένους ισολογισμούς, οικονομικά αδικήματα και την κατηγορία για εγκληματική οργάνωση. Μέχρι και τα μέσα του περασμένου Δεκεμβρίου, είχαν πραγματοποιηθεί συνολικά περί τις 22 συνεδριάσεις. Ωστόσο κατά την τελευταία συνεδρίαση η έδρα του Δικαστηρίου αποφάσισε την αναβολή της εκδίκασης της υπόθεσης για τις 19 Ιουνίου του 2022. Ο λόγος;
Η πολύμηνη αποχή των δικηγόρων από τα καθήκοντά τους σε δίκες όπου δικάζονται συγκεκριμένα αδικήματα, όπως η εγκληματική οργάνωση. Οι δικηγόροι διαφωνούν με τη νομοθετική ρύθμιση που δεν επιτρέπει να αναστέλλεται η ποινή όποιου καταδικάζεται για το συγκεκριμένο αδίκημα και ζητούν αλλαγή της σχετικής διάταξης.
Οι δικαστές του Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων αιτιολόγησαν την απόφασή τους για αναβολή, η οποία συνοδεύθηκε από ένα μακροσκελέστατο σκεπτικό το οποίο εκφωνήθηκε από έδρας εν είδη ανακοίνωσης. Στο σκεπτικό τους οι δικαστές επέρριπταν ευθύνες στον Δικηγορικό Σύλλογο που δεν έδωσε άδεια στους δικηγόρους που συμμετέχουν στην εκδίκαση της υπόθεσης να ασκήσουν τα καθήκοντά τους. Το πλέον χειρότερο ήταν όμως το ενδεχόμενο παραγραφής κάποιων αδικημάτων που άφησαν ανοικτό από έδρας οι δικαστές, λέγοντας ότι ήδη έχει αρχίσει να μετρά αντίστροφα ο χρόνος για κάποιες πράξεις.
Τα «45αρια» των αδερφών Ψωμιάδη
Μία από τις πιο κραυγαλέες περιπτώσεις όπου η Δικαιοσύνη καθυστέρησε σημαντικά με αποτέλεσμα να ελλοχεύει ο κίνδυνος παραγραφής για κάποια από τα αδικήματα, είναι και η περιβόητη υπόθεση με τα αποκαλούμενα και ως «45αρια» με κατηγορούμενους τον άλλοτε νομάρχη Θεσσαλονίκης Παναγιώτη Ψωμιάδη, τον αδελφό του Διονύση και ακόμη έξι πρόσωπα.
Πρόκειται για 456 έργα της πρώην Νομαρχίας Θεσσαλονίκης της περιόδου 2005 – 2009, τα οποία φέρονται να κατατμήθηκαν προκειμένου να ανατεθούν με απευθείας αναθέσεις σε εργολάβους της περιοχής, με τη ζημιά για το ελληνικό Δημόσιο να υπερβαίνει τα 4 εκατ. ευρώ.
Η υπόθεση άρχισε να απασχολεί τη Δικαιοσύνη το 2007 μετά από μηνυτήρια αναφορά που είχε καταθέσει ο τότε νομαρχιακός σύμβουλος, Μιχάλης Τρεμόπουλος μαζί με τον τότε επικεφαλής της νομαρχιακής παράταξης «Μαζί για τη Θεσσαλονίκη» Νίκο Γιαννόπουλο.
Οι ποινικές διώξεις ασκήθηκαν τον Μάρτιο του 2012 σε βάρος του Παναγιώτη Ψωμιάδη αλλά και του αδερφού του, Διονύση, για απλή συνέργεια σε απιστία και ψευδή βεβαίωση, με τις επιβαρυντικές διατάξεις του νόμου περί καταχραστών του Δημοσίου αλλά και σε ακόμη 19 πρόσωπα, πρώην υπαλλήλους της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης την περίοδο 2006-2009.
Τρία χρόνια μετά και συγκεκριμένα τον Μάιο του 2015 ο τότε εισαγγελέας Εφετών, Αχιλλέας Ζήσης, πρότεινε στο Συμβούλιο Εφετών Θεσσαλονίκης, τη παραπομπή σε δίκη των αδελφών Ψωμιάδη και ακόμη έξι προσώπων. Ωστόσο το Δικαστικό Συμβούλιο δεν υιοθέτησε την πρόταση του Εισαγγελέα Εφετών και διέταξε περαιτέρω ανάκριση για την υπόθεση.
Τελικά τον Ιανουάριο του 2019 το Δικαστικό Συμβούλιο με βούλευμα παρέπεμψε σε δίκη τους αδερφούς Ψωμιάδη και ακόμη έξι πρόσωπα. Οι κατηγορίες που τους καταλογίζονται αφορούν -κατά περίπτωση- στις πράξεις της απιστίας στην υπηρεσία, της ηθικής αυτουργίας στην απιστία και της ψευδούς βεβαίωσης, αδικήματα που διώκονται σε βαθμό κακουργήματος. Με το ίδιο βούλευμα απαλλάχθηκαν από τις κατηγορίες που αντιμετώπιζαν είκοσι άτομα.
Ωστόσο μέχρι και σήμερα η δίκη δεν έχει ακόμη ξεκινήσει. Μέχρι στιγμής η εκδίκαση της υπόθεσης έχει αναβληθεί πέντε φορές με τη νέα δικάσιμο να ορίζεται για τις 19 Ιανουαρίου του 2023. Είναι εντυπωσιακό ότι η υπόθεση «λιμνάζει» στη Δικαιοσύνη εδώ και 15 χρόνια με τον κίνδυνο της παραγραφής για κάποια από τα αδικήματα να είναι ορατός.
Μανώλης Ροδουσάκης: Η προδικασία ευθύνεται για τις καθυστερήσεις
Έμπειροι νομικοί που έχουν χειριστεί μεγάλες υποθέσεις που απασχόλησαν το δημόσιο βίο μιλούν στους Data Journalists για το νομικό φαινόμενο των παραγραφών. Ο δικηγόρος Μανώλης Ροδουσάκης μιλά στην κάμερα των Data Journalists και εξηγεί ποιες κατά τη γνώμη του είναι οι αιτίες που οδηγούν σε καθυστερήσεις και σε παραγραφές αδικημάτων.
«Το ζήτημα εκκινά όχι τόσο πολύ στην κύρια επί του ακροατηρίου διαδικασία αλλά στην προδικασία. Η προδικασία στην ελληνική δικονομική πραγματικότητα για μένα ευθύνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό για την καθυστέρηση απονομής δικαιοσύνης εν γένει» τονίζει και συμπληρώνει:
«Για παράδειγμα υπάρχουν πολλές υποθέσεις που έχουν πολύ μεγάλα έντονα νομικά ζητήματα τα οποία δεν επιλύονται στην προδικασία όπως θα έπρεπε, με αποτέλεσμα η επί τω ακροατηρίω διαδικασία να είναι πιο νομικά ανάλαφρη για όλους τους παράγοντες της δίκης. Αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα και από εκεί θα έπρεπε να ξεκινήσει μια προσπάθεια για επιτάχυνση απονομής δικαιοσύνης δηλαδή να τονωθεί νομικά η προδικασία».
Όπως εξηγεί «δυστυχώς δεν υπάρχει κάποιο θεσμικό όργανο να παρεμβεί για την επιτάχυνση της Δικαιοσύνης», ενώ όπως λέει ο ίδιος προτιμά «μια αργή και ποιοτική Δικαιοσύνη». Ερωτηθείς για την υπόθεση της Folli Follie, στην οποία εκπροσωπεί έναν εκ των κατηγορουμένων, ο κ. Ροδουσάκης εκφράζει την άποψη ότι «υφίσταται κίνδυνος παραγραφής».