Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προχώρησε σε προσφυγή κατά της Κομισιόν και του Συμβουλίου (Υπουργών) ενώπιον του Δικαστηρίου της ΕΕ, ζητώντας την ακύρωση του Κανονισμού SAFE που επιτρέπει τη συμμετοχή τρίτων χωρών (περιλαμβανομένης της Τουρκίας) στη χρηματοδότηση ύψους €150 δισ. για την ασφάλεια και άμυνα ενώ εγείρονται και θέματα για την νομιμότητα των ενεργειών της Κομισιόν. Παράλληλα, στην Ελλάδα γιγαντώνεται το αντιτουρκικό μέτωπο.
Του Χρήστου Μαζανίτη
Αντιτουρκικό τείχος υψώνεται εντός της ΕΕ, ώστε να εμποδιστεί η Άγκυρα να αντλήσει δεκάδες δισ. ευρώ ευρωπαίων φορολογουμένων μέσω του μηχανισμού SAFE χρησιμοποιώντας ως “Δούρειους Ίππους” εταιρείες που έχει εξαγοράσει.
Όπως έκανε γνωστό ο ευρωβουλευτής και μέλος της Επιτροπής Ασφάλειας & Άμυνας, καθηγητής Νικόλας Φαραντούρης, την Δευτέρα – λίγο πριν από την έναρξη των εργασιών του στις Βρυξέλλες – το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προχώρησε σε προσφυγή κατά της Κομισιόν και του Συμβουλίου (Υπουργών) ενώπιον του Δικαστηρίου της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητεί την ακύρωση του Κανονισμού SAFE που επιτρέπει τη συμμετοχή τρίτων χωρών (περιλαμβανομένης της Τουρκίας) στη χρηματοδότηση ύψους €150 δισ. για την ασφάλεια και άμυνα. Την είδηση που επιβεβαίωσε στην ΕΡΤ ο Νικόλας Φαραντούρης, είχε προαναγγείλει ο ίδιος με δηλώσεις του στο enikos.gr από τις Βρυξέλλες τον Ιούνιο.
«Η κατάθεση προσφυγής του Ευρωκοινοβουλίου λίγο πριν την έναρξη των εργασιών μας ενώπιον του Δικαστηρίου της ΕΕ αποτελεί την θεσμική απάντησή μας και δικαιώνει τις ενστάσεις που διατύπωσα από την πρώτη στιγμή. Δεν είναι προσφυγή μεμονωμένων ευρωομάδων ή ευρωβουλευτών αλλά ολόκληρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, μετά τις ενστάσεις που υποβάλαμε τον Μάιο και δείχνει ότι μπορούμε να διεκδικήσουμε με επιτυχία πράγματα όταν πιστεύουμε σε αυτά» ανέφερε.
«Μόνο τα κράτη μέλη έχουν πρόσβαση σε δάνεια. Τρίτη χώρα που δεν πληροί συγκεκριμένες προϋποθέσεις ασφαλείας δεν μπορεί να συμμετέχει σε κοινές αμυντικές προμήθειες», τονίζει, μεταξύ άλλων, ο επίτροπος Άμυνας, Άντριους Κουμπίλιους, απαντώντας σε ερώτηση του ευρωβουλευτή της ΝΔ και του ΕΛΚ, Γιώργου Αυτιά, σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση.
Στην ίδια ανακοίνωση, σημειώνεται ότι ο κ. Αυτιάς, «έπειτα από πιεστικές ερωτήσεις προς την Κομισιόν, ώστε να μπλοκαριστεί η Τουρκία από πιθανή συμμετοχή της σε ευρωπαϊκά κονδύλια για την άμυνα, έλαβε βαρυσήμαντη δέσμευση από τον επίτροπο Άμυνας, Άντριους Κουμπίλιους, η οποία για πρώτη φορά μπλοκάρει τρίτες χώρες, όπως η Τουρκία».
Το Ιστορικό
Τον Ιούνιο η Επιτροπή Νομικών Υποθέσεων (JURI) έκρινε ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο οφείλει να εκκινήσει άμεσα τη νομική διαδικασία σχετικά με τον Κανονισμό SAFE στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για παραβίαση της θεσμικής ισορροπίας και της δημοκρατικής νομιμότητας.
Η απόφαση αυτή ήρθε ως απάντηση στον τρόπο με τον οποίο είχε υιοθετηθεί τον Μάιο ο Κανονισμός SAFE – ένα χρηματοδοτικό εργαλείο ύψους 150 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας στην Ευρώπη, στο οποίο μπορεί να συμμετάσχει και η Τουρκία και μάλιστα ως «ομονοούσα» χώρα (χώρα υπό ένταξη στην ΕΕ).
Όπως είχε επισημάνει ο κ. Φαραντούρης, «ο Κανονισμός υιοθετήθηκε χωρίς τη συναπόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο (Συνθήκη Λισαβόνας, διαδικασία της συναπόφασης»). Η Κομισιόν και το Συμβούλιο είχαν επικαλεστεί λόγους «κατεπείγοντος», κάτι το οποίο όμως δεν προέκυπτε, και το οποίο εξάλλου θα μπορούσε να είχε ικανοποιηθεί με ταχείες διαδικασίες του Ευρωκοινοβουλίου.
Στο ευρωκοινοβούλιο πληθαίνουν οι φωνές που κάνουν λόγο για κατάφωρη παραβίαση του ευρωπαϊκού δικαίου απ’ την Κομισιόν και το Συμβούλιο Υπουργών. Υπενθυμίζεται – όπως πρώτο είχε αποκαλύψει το enikos.gr, νετά τις αντιδράσεις, η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Ρομπέρτα Μέτσολα απέστειλε επιστολή στην Πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προαναγγέλοντας ουσιαστικά την προσφυγή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Κανονισμός «κερκόπορτα»
Στην ΕΕ πλέον δεν είναι λίγοι εκείνοι που χαρακτηρίζουν τον Κανονισμό SAFE «διπλή κερκόπορτα» για την είσοδο της Τουρκίας στους ευρωπαϊκούς θεσμούς ασφάλειας και άμυνας, χαρακτηρισμό που χρησιμοποίησε επίσης ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας απευχόμενος όπως είχε πει «ο Κανονισμός να αποτελέσει την «κερκόπορτα» για την Τουρκία».
Σε δηλώσεις του απ’ τις Βρυξέλλες ο Έλληνας ευρωβουλευτής επισήμανε: «Με την σημερινή μας προσφυγή ζητούμε να αποκατασταθεί η τάξη και η νομιμότητα. Η απόφαση να παρακαμφθεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνιστά θεσμικό ολίσθημα. Δεν μπορεί να λαμβάνονται κολοσσιαίας σημασίας αποφάσεις – όπως ο Κανονισμός SAFE – χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση και κοινοβουλευτικό έλεγχο. Και ασφαλώς χωρίς την αυστηρή τήρηση του Ευρωπαϊκού Δικαίου. Η επίκληση “έκτακτης ανάγκης” είναι προσχηματική και ανοίγει επικίνδυνους δρόμους».
Τι είναι ο Κανονισμός SAFE
Ο Κανονισμός (ΕΕ) 2025/1106 του Συμβουλίου, της 27ης Μαΐου 2025, για τη θέσπιση της Δράσης για την Ασφάλεια στην Ευρώπη (SAFE) θέσπισε ένα νέο χρηματοδοτικό εργαλείο “SAFE” (Security Action for Europe), με προϋπολογισμό 150 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και της αμυντικής ετοιμότητας των κρατών μελών. Το SAFE αποτελεί μέρος του ευρύτερου σχεδίου «Readiness 2030» και φιλοδοξεί να διαμορφώσει μια ευρωπαϊκή αγορά άμυνας με τη συμμετοχή και τρίτων χωρών, όπως η Τουρκία, σε κοινά σχήματα προμηθειών.
Η Επιτροπή επέλεξε ως νομική βάση το Άρθρο 122 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ, που προβλέπει λήψη αποφάσεων μόνο από το Συμβούλιο σε «έκτακτες περιστάσεις». Με το άρθρο αυτό αποκλείστηκε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο από τη συναπόφαση, δηλαδή από τον καθορισμό του τρόπου διαχείρισης αυτών των τεράστιων κονδυλίων.
Η «αρχή της συναπόφασης» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
Πρόκειται για τη νομοθετική διαδικασία έγκρισης νομοθετικών πράξεων από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ από κοινού, κατόπιν πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η εν λόγω διαδικασία θεσπίζεται στο άρθρο 294 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ και αποτελεί την συνήθη νομοπαρασκευαστική διαδικασία της ΕΕ. Με τη Συνθήκη του Μάαστριχ και την καθιέρωση της διαδικασίας συναπόφασης, το Κοινοβούλιο έγινε συννομοθέτης, επί ίσοις όροις με το Συμβούλιο, εκτός από τις περιπτώσεις που προβλέπονται στις Συνθήκες, όπου εφαρμόζονται ειδικές νομοθετικές διαδικασίες. Η Συνθήκη της Λισαβόνας μετονόμασε τη διαδικασία συναπόφασης σε συνήθη νομοθετική διαδικασία και αύξησε τον αριθμό των τομέων πολιτικής στους οποίους εφαρμόζεται αυτή η διαδικασία, ενισχύοντας έτσι τις εξουσίες του Κοινοβουλίου. Σύμφωνα με τον ευρωβουλευτή και καθηγητή ευρωπαϊκού δικαίου Νικόλα Φαραντούρη, «η παράκαμψη του Κοινοβουλίου παραβιάζει τη Συνθήκη και η Ευρώπη δεν μπορεί να χτίζει την άμυνά της εις βάρος των αρχών της».
Η ΕΕ και ο γόρδιος δεσμός του ΝΑΤΟ
Το κρίσιμο και σκληρό ερώτημα «εάν η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια ενός κράτους-μέλους της όταν αντιμετωπίζει ζήτημα απειλής από κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ», υπονοώντας την Τουρκία, έθεσε ο βουλευτής και τομεάρχης Εθνικής Άμυνας του ΠΑΣΟΚ Μιχάλης Κατρίνης στο πλαίσιο της Διακοινοβουλευτικής Διάσκεψης για την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας και την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας που διεξάγεται στην Κοπεγχάγη.
Μιλώντας στη θεματική ενότητα που αφορά την «ενίσχυση της συμπληρωματικότητας Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΝΑΤΟ στην άμυνα, την αποτροπή και τις παγκόσμιες αναταράξεις», είχε θέσει προηγουμένως ένα ακόμα κρίσιμο ερώτημα, εάν η «συμπληρωματικότητα ΕΕ–ΝΑΤΟ», όπως τουλάχιστον την αντιλαμβάνεται η ίδια η ΕΕ μπορεί να εξαντλείται στην πληρωμή δαπανών που γίνονται κάτω το αμυντικό δόγμα του ΝΑΤΟ και να μην έχει η ΕΕ και το δικό της αμυντικό δόγμα με δικά της κριτήρια απειλής, κανόνες εμπλοκής και διοίκηση.
Ο τομεάρχης Εθνικής Άμυνας του ΠΑΣΟΚ ανέδειξε ουσιαστικά το ζήτημα της αξιοπιστίας του ευρωπαϊκού αμυντικού μηχανισμού ως το μείζον ζήτημα που αφορά σήμερα την Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας, αφού όπως τόνισε «χωρίς έμπρακτη αλληλεγγύη απέναντι στις απειλές που αντιμετωπίζουν τα κράτη-μέλη δεν υπάρχει ούτε κοινή ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική ούτε μια ΕΕ που να λογίζεται μεγάλη και αξιοσέβαστη δύναμη».
Τόνισε με έμφαση ότι «τα σύνορα, τα κυριαρχικά δικαιώματα και η ασφάλεια κάθε κράτους-μέλους είναι σύνορα, δικαιώματα και ασφάλεια της ίδιας της ΕΕ», υπογραμμίζοντας ουσιαστικά την ευθύνη της ΕΕ να προστατεύσει την ίδια της τη υπόσταση και συνοχή, προστατεύοντας απέναντι σε εξωτερικές απειλές τα κράτη που την απαρτίζουν.
Η παρέμβαση αυτή έρχεται σε συνέχεια προηγούμενων παρεμβάσεων, στις οποίες είχε θέσει το ζήτημα της συμμετοχής της Τουρκίας στον ευρωπαϊκό αμυντικό μηχανισμό, μιας χώρας που απειλεί την Ελλάδα με πόλεμο και κατέχει ένα σημαντικό μέρος της Κύπρου.
Σημειώνεται, ότι στη συγκεκριμένη θεματική ενότητα προεδρεύουσα ήταν η Marie-Agnes Strack-Zimmermann, Πρόεδρος της Επιτροπής Ασφάλειας και Άμυνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ενώ ομιλητής ήταν ο Αντιπροέδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Άμυνας της Δανίας Troels Lund Poulsen, μιας χώρας που ασκεί την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τον Ιούλιο μέχρι και το Δεκέμβριο του 2025.
Η ανάσχεση της Τουρκίας
Όπως εξηγούσαν στο enikos.gr στρατιωτικοί κύκλοι, με ιδιαίτερες γνώσεις των ευρωπαϊκών κανόνων, δύο είναι οι κινήσεις που μπορούν να γίνουν ώστε να διασφαλιστεί ότι η Ευρώπη, συνεπώς οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι, δεν θα γίνει το δεκανίκι της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας ή άλλης τρίτης χώρας που προσβάλλει τα αξίες και την εδαφική ακεραιότητα της ΕΕ.
Η πρώτη είναι η πιστοποίηση φερεγγυότητας και μετοχικής σύνθεσης των εταιρειών της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να συσταθεί ένας ευρωπαϊκός οργανισμός αμυντικών βιομηχανιών, που θα πιστοποιεί ποιες εταιρείες τελικά πραγματικά είναι 100% ευρωπαϊκές, βάσει μετοχική τους σύνθεσης και δεν έχουν συμμετοχή τρίτες χώρες, οι οποίες ακόμη κι αν απειλούν την ΕΕ ή κάποιο κράτος – μέλος, θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε ευρωπαϊκή τεχνολογία και χρήματα των ευρωπαίων φορολογουμένων.
Η υιοθέτηση μίας τέτοιας απόφασης, ως μέρος του SAFE, δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο. Υπάρχει ήδη ως νόμος σε πολλές χώρες, για τη διασφάλιση του εθνικού τους συμφέροντος και βεβαίως στις ΗΠΑ, όπου ακόμη και εταιρείες όπως τα ιταλικά ναυπηγεία που έχουν ιδρύσει θυγατρικές, απαγορεύεται να εξάγουν χρήματα για προγράμματα των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων.
Το δεύτερο είναι η ρητή αναφορά με ομόφωνη απόφαση, σε ό, τι αφορά την συμμετοχή τρίτων χωρών, στην οποία χώρες που αμφισβητούν την εδαφική ακεραιότητα κράτους – μέλους, κατέχουν παράνομα ευρωπαϊκό έδαφος, δεν αναγνωρίζουν το δίκαιο της θάλασσας και αποδεδειγμένα – βάσει των εκθέσεων του ευρωκοινοβουλίου – δεν υιοθετούν το αξιακό σύστημα, τις αρχές και τους δημοκρατικούς θεσμούς που διέπουν την ΕΕ, να μην μπορούν να συμμετέχουν με κανέναν τρόπο σε βιομηχανική συμπαραγωγή αμυντικών συστημάτων εντός χωρών – μελών της ΕΕ.
Ουσιαστικά, με αυτούς τους τρόπους, κλείνει οριστικά ο δρόμος πρόσβασης της Τουρκίας σε χρήμα των Ευρωπαίων φορολογουμένων, ακόμη κι αν έχει εταιρείες με ευρωπαϊκό ΑΦΜ, που της ανοίγει την πίσω πόρτα συμμετοχής στον SAFE ακόμη και στο 100%.