Είναι εθνικός στόχος η ενεργειακή αυτονομία της Ελλάδος;

Ο στόχος της ενεργειακής αυτονομίας της Ελλάδος απουσιάζει σχεδόν από όλα τα προγράμματα ενεργειακής πολιτικής όλων των κομμάτων εξουσίας, τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια. Για να είμαι πιο δίκαιος, τα κόμματα εξουσίας μέχρι σήμερα έχουν δείξει ότι ευαγγελίζονται την ενεργειακή απεξάρτηση της χώρας, αλλά κατά βάσιν μένουν μόνο σε ευσεβείς πόθους, ευχολόγια και προεκλογικές εξαγγελίες. Οι ενεργειακές μας πολιτικές τις τελευταίες δεκαετίεςστηρίζονται κυρίως στην ασφάλεια εφοδιασμού και στην ενεργειακή επάρκεια της χώρας μας μέσα από την λογική της ανάδειξης της χώρας μας σαν ενεργειακός κόμβος και όχι σαν χώρα εξαγωγής ενέργειας μέσω τηςπαραγωγής αυτής από εγχώριες πηγές (πχ εξόρυξη υδρογονανθράκων, αύξηση λιγνιτικής παραγωγής, κλπ).

Xάρτης Νο1 : Ενεργειακή Εξάρτηση Ε.Ε (πηγή:EUROSTAT 2021)

Σύμφωνα με τον χάρτη της ενεργειακής εξάρτησης των κρατών μελών της ΕΕ (πηγή: Εurostat 2021) το ποσοστό ενεργειακής εξάρτησης της χώρας μας βρίσκεται στο 81,4% (εισαγόμενα υγρά καύσιμα, εισαγόμενο φυσικό αέριο), ενώ μόνο το 18,6% προέρχεται από εγχώριες ενεργειακές πηγές (πχ λιγνίτη και ΑΠΕ). Σημειώνεται ότι το αντίστοιχο μέσο ευρωπαϊκό ποσοστό εξάρτησης βρίσκεται στο 57,5%. Η χώρα μας δυστυχώς είναι από τις λίγες χώρες της ΕΕ που αύξησε κατά 12,30% το ποσοστό ενεργειακής εξάρτησης της μέσα στα τελευταία είκοσι χρόνια, όταν άλλες χώρες το ίδιο διάστημα μείωσαν την ενεργειακή τους εξάρτηση σε αξιοσημείωτα επίπεδα.

Στον χάρτη Νο2 απεικονίζεται η κυριότερη πηγή ενέργειας σε κάθε χώρα της ΕΕ για την ηλεκτροπαραγωγή της. Βλέπουμε ότι η Δανία παράγει κυρίως το ρεύμα της από ΑΠΕ, ενώ η Ελλάδα και οι υπόλοιπες χώρες της Νότιας Ευρώπης από φυσικό αέριο. Αξίζει όμως να αναφερθεί, ότι ενώ η χώρα μας έχει σχεδόν το ίδιο ποσοστό εγκατεστημένης ισχύος σε ΑΠΕ με την Δανία, αναφορικά με την συμμετοχή της στο μείγμα για την ηλεκτροπαραγωγή, το κόστος της χονδρεμπορικής τιμής του ρεύματος στην Ελλάδα είναι πάντα ακριβότερο από της Δανίας σε όλη την διάρκεια της ενεργειακής κρίσης.

Χάρτης Νο2 : H μεγαλύτερη πηγή ενέργειας σε κάθε χώρα της ΕΕ

Επίσης η Γερμανία, η Πολωνία και η Αυστρία παράγουντο ρεύμα τους κυρίως από γαιάνθρακα, ενώ παράλληλα έχουν πάρει παράταση λειτουργίας των λιγνιτικών μονάδων τους για μετά το 2040 και όχι μέχρι το 2028, όπως ‘’καλή’’ ώρα έχει δεσμευτεί η χώρα μας.

Το 2028 για την χώρα μας έχει αποφασιστεί ως έτος πλήρους διακοπής της ηλεκτροπαραγωγής από τον λιγνίτη μας, (απολιγνιτοποίηση), με ότι αυτό συνεπάγεται από πλευράς ενεργειακής εξάρτησης και υψηλού κόστους παραγωγής ενέργειας από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα.

Η Ελλάδα διαθέτει τεράστια λιγνιτικά κοιτάσματα (η εκτίμηση είναι πάνω από 3,5 δισ τόνους). Αποθέματα μετα οποία θα μπορούσαμε να παράγουμε φθηνότερορεύμα για τα επόμενα 30 έτη, όπως συμβαίνει στην Πολωνία, αν απλώς η συμμετοχή του λιγνίτη μας στην ηλεκτροπαραγωγή ήταν κοντά στο 30%-35% και όχι περίπου στο 10% που είναι σήμερα.

Πολλοί υπέρμαχοι της πράσινης ανάπτυξης εστιάζουν την ενεργειακή λύση κυρίως στις ΑΠΕ. Δυστυχώς καμία ΑΠΕ δεν μπορεί να εξασφαλίσει την αδιάληπτη ενεργειακή ασφάλεια και επάρκεια της χώρας μας για τα επόμενα χρόνια, εάν δεν λειτουργούν παράλληλα θερμικές μονάδες ορυκτών καυσίμων (standby), με δεδομένο ότι η χώρα μας δεν διαθέτει ικανά συστήματα αποθήκευσης της ενέργειας που παράγεται από τον τσάμπα άνεμο και τον τσάμπα ήλιο.

Η λύση δεν είναι οι επενδύσεις σε μονάδες παραγωγής ρεύματος από εισαγόμενο αέριο, που μέχρι χθες το προμηθευόμασταν από την Ρωσία ή σήμερα υπό μορφή LNG από άλλες χώρες.

Η ενεργειακή αυτονομία πρέπει να βασίζεται σε συγκεκριμένους άξονες και δεν είναι άλλοι όπως:

✓ Επιτάχυνση των ερευνών- εξορύξεων των δικών μας υδρογονανθράκων (όχι μόνο σε φυσικό αέριο αλλά και σε πετρέλαιο), αξιοποιώντας όλες τις ερευνητικές μελέτες και όλα τα γεωφυσικά δεδομένα που έχουν περιέλθει κατά καιρούς στους αρμόδιους φορείς της χώρας, δεδομένα πουαφορούν εκ πρώτης όψεως συγκεκριμένα χερσαία και θαλάσσια οικόπεδα.

✓ Οικολογική εξυγίανση των υφιστάμενων λιγνιτικών μας μονάδων με CCUS τεχνολογίες για δραστική μείωση των παραγόμενων αερίων θερμοκηπίου, όπως ήδη εκσυγχρονίστηκε η Πτολεμαΐδα IV, αυτό πρέπει να γίνει και στις άλλες έξι εν λειτουργία συμβατικές λιγνιτικές μονάδες.

✓ Επενδύσεις σε συστήματα εξοικονόμησης ενέργειας, για να μειωθεί η ενεργειακή ζήτηση, όπως για παράδειγμα η ενεργειακή θωράκιση του ενεργοβόρου κτηριακού αποθέματος της χώρας. Τέτοιες επενδύσεις γίνονται αργά αλλά σταθερά με τα διάφορα επιδοτούμενα προγράμματα ΕΣΠΑ εξοικονόμησης ενέργειας. Επισημαίνεται ότι αυτά τα προγράμματα έχουν ξεκινήσει από το 2010 και μέχρι σήμερα μόνο το 10% των ενεργοβόρων κτηρίων έχουν αναβαθμιστεί, όταν σε άλλες χώρες το ποσοστό αυτό είναι τριπλάσιο.

✓ Στροφή κυρίως σε ΑΠΕ μεγάλης κλίμακας σταθερού ενεργειακού φορτίου (πχ Μονάδες παραγωγής θερμότητας ή ηλεκτρισμού από συστήματα αξιοποίησης των υψηλών σε ενθαλπία γεωθερμικών πεδίων, ή από την βιομάζα, κλπ). Το ποσοστό αξιοποίησης της γεωθερμίας για παραγωγή ενέργειας στην Ελλάδα δεν υπερβαίνει σήμερα ούτε το 1%, όταν ο μέσος όρος στα κράτη μέλη της ΕΕ είναι πάνω από 10% .

✓ και τέλος γιατί όχι και η κατασκευή ενός πυρηνικού σταθμού παραγωγής ενέργειας, με δεδομένο η χώρα μας διαθέτει πλούσια πυρηνικά καύσιμα στην Βόρεια Ελλάδα και η ΕΕ έδω και ένα έτος έχει εντάξει την πυρινική ενέργεια στις πράσινες μορφές ενέργειας.

Είναι γεγονός ότι εάν η Ελλάδα αποφασίσει να κινηθεί προς την σωστή κατεύθυνση με πολιτικό θάρρος, χωρίς ιδεολογικές αγκυλώσεις και εξαρτήσεις στην βάση αυτών των αξόνων, είναι μονόδρομος το ποσοστό της ενεργειακής της εξάρτησης της να πέσει πολύ κάτω από το σημερινό μέσο όρο της ΕΕ.

Μιχάλης Χριστοδουλίδης

Μηχανολόγος Μηχανικός ΑΠΘ

Μέλος του Δ.Σ του Π.ΣΥ.Π.ΕΝ.ΕΠ (Πανελλήνιος Σύλλογος Πιστοποιημένων Ενεργειακών Επιθεωρητών)