Το υπουργείο Οικονομικών της Τουρκίας απέκτησε πέρυσι τον έλεγχο στην τρίτη μεγαλύτερη κρατική τράπεζα της χώρας, τη Vakıfbank, σύμφωνα με προεδρικό διάταγμα που δημοσιεύθηκε στην επίσημη εφημερίδα της κυβέρνησης την Τετάρτη.
Η απόφαση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα σημαίνει ότι οι μετοχές ποσοστού 58,6% που κατέχει το διοικητικό συμβούλιο της τράπεζας θα μεταβιβαστούν στο δημόσιο ταμείο, του οποίου τον έλεγχο έχει ο γαμπρός του και υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών, Μπεράτ Αλμπαϊράκ.
Το διάταγμα ανέφερε ότι οι μετοχές αποτιμήθηκαν σε 13,9 δισεκατομμύρια τουρκικές λίρες, περίπου 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι υπόλοιπες μετοχές περιλαμβάνουν το 25,22% των μετοχών που εκδίδονται δημόσια, καθώς και το 15,45% που κατέχει το ταμείο συντάξεων της τράπεζας.
Μια δήλωση της τράπεζας ξεκαθάριζε ότι τα δύο τελευταία πακέτα μετοχών δεν περνούσαν στον κυβερνητικό έλεγχο.
Τι είναι η Vakıfbank
Αν και θεωρείται δημοφιλής ως δημόσια τράπεζα, η Vakıfbank είχε ένα ειδικό, ημιαυτόνομο καθεστώς χάρη σε μια ιστορία που χρονολογείται από τις οθωμανικές εποχές, κατά τις οποίες ο πλειοψηφικός έλεγχος των μεριδίων της, ανήκε στο διοικητικό συμβούλιο.
Καθώς το 15,45% των μετοχών ανήκει και στο ταμείο συντάξεων, οι υπάλληλοι της Vakıfbank εκπροσωπούνται επίσης στη διοίκησή του.
Αλλά το προεδρικό διάταγμα κατέστησε την τράπεζα καλή επιλογή από το Ταμείο Πλούτου της Τουρκίας, το ταμείο κρατικών επενδύσεων που τελεί υπό τον έλεγχο του Ερντογάν και του Αλμπαϊράκ. Το ταμείο ελέγχει ήδη τη μεγαλύτερη κρατική τράπεζα -τη Ziraat Bank- και κατέχει το 51,06% της Halkbank, της δεύτερης μεγαλύτερης.
Τα μυστικά οφέλη για τον Ερντογάν
Αλλά στην περίπτωση της Vakıfbank, η προοπτική μιας κρατικής εξαγοράς δημιουργεί μοναδικά ηθικά ζητήματα. Το «Vakıf» είναι τουρκικό όνομα για φιλανθρωπικό ίδρυμα και η τράπεζα αποκαλείται έτσι επειδή ιδρύθηκε αρχικά στα τέλη της οθωμανικής περιόδου για να διαχειριστεί την ταμειακή ροή αυτών των ιδρυμάτων. Ως εκ τούτου, έχει επίσης τον έλεγχο των παροχών που αφήνονται από άτομα για φιλανθρωπικούς σκοπούς.
Με άλλα λόγια, η ανάληψη ελέγχου της τράπεζας θα μπορούσε να αφήσει αυτά τα φιλανθρωπικά ιδρύματα και κληροδοτήματα στα χέρια της κυβέρνησης, ενάντια στις επιθυμίες εκείνων που τα ενίσχυσαν.
Εκτός αυτού, η εξαγορά θα τοποθετήσει το συνταξιοδοτικό ταμείο και τα δισεκατομμύρια λιρών συγκεντρωμένα από τις μηνιαίες κρατήσεις από τους δεκάδες χιλιάδες εργαζομένους της τράπεζας, υπό κυβερνητικό έλεγχο.
Τα περιουσιακά στοιχεία της τράπεζας περιλαμβάνουν σχεδόν ανεκτίμητης αξίας ακίνητα σε ολόκληρη τη χώρα, συμπεριλαμβανομένων των ακινήτων στο Μεγάλο Παζάρι της Κωνσταντινούπολης και την αγορά μπαχαρικών, καθώς και εργοστάσια, κοινοτικές εγκαταστάσεις, γραφεία ιδρυμάτων και πολλά άλλα.
Αυτά, επίσης, πρέπει να εμπίπτουν στον έλεγχο του Ερντογάν σύμφωνα με το διάταγμα.
Long-term plan
Οικονομικοί κύκλοι στην Άγκυρα συνέκριναν την εξαγορά της Vakıfbank με την απαίτηση του Ερντογάν για τα κέρδη και τα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας, νωρίτερα φέτος, όταν η οικονομία ήταν σε χαμηλό σημείο και ο προϋπολογισμός είχε εκτραχυνθεί.
Πολλοί πιστεύουν ότι τα περιουσιακά στοιχεία της Vakıfbank θα χρησιμοποιηθούν με παρόμοιο τρόπο για να καλύψουν τα κενά στον προϋπολογισμό. Τα άλλα περιουσιακά στοιχεία της τράπεζας είναι ένα μεγάλο μπόνους αξίας δισεκατομμυρίων λιρών και η κυβέρνηση θα μπορούσε να επιλέξει να τα πουλήσει.
Εναλλακτικά, οι μετοχές της Vakıfbank θα μπορούσαν να πωληθούν σε στενούς συμμάχους της Τουρκίας στο Κατάρ ή θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως εγγύηση για να δανειστούν περισσότερα από τις διεθνείς αγορές.
Εν τω μεταξύ, ο Ερντογάν έχει «κλειδώσει» τον στόχο του στο μερίδιο της μεγαλύτερης τράπεζας της Τουρκίας, İşbank, την οποία ο ιδρυτής της Τουρκικής Δημοκρατίας, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, κληροδότησε στο Δημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) της αντιπολίτευσης, που ίδρυσε ο ίδιος.
Αν και το κόμμα επιτρέπεται να χρησιμοποιήσει το επιτόκιο του στην τράπεζα για τη χρηματοδότηση γλωσσικών και πολιτιστικών ιδρυμάτων, ο Ερντογάν δήλωσε ότι τα πολιτικά κόμματα δεν θα πρέπει να συμμετέχουν σε τραπεζικές εργασίες και προειδοποίησε ότι θα μεταβιβάσει τις μετοχές στο δημόσιο ταμείο. Ορισμένοι πιστεύουν ότι η εξαγορά της Vakıfbank θα μπορούσε να αποτελέσει προοίμιο για την κατάσχεση των μετοχών της İşbank.
Πέτρος Κράνιας
capital