Πως άραγε συμμετέχεις σε κάτι το οποίο εμπιστεύεσαι ελάχιστα ή σχεδόν καθόλου
Στο χθεσινό debate των πολιτικών αρχηγών η ενότητα «νέα γενιά», δεν ήταν αρχικά στο πρόγραμμα. Προστέθηκε τελευταία στιγμή… αφιερώνοντάς της ένα 20λεπτο. Αυτή η ένδειξη υποβάθμισης των νέων στη δημόσια ατζέντα, φαίνεται να επιβεβαιώνει τα ευρήματα νέας έρευνας για το πολιτικό προφίλ των νέων ψηφοφόρων μετά τα Τέμπη, ενόψει της 21ης Μαΐου.
Στη διάρκεια της έρευνάς -στο πλαίσιο του project του Eteron «Youth-Voice On» που εστιάζει σε ένα ηλικιακό εύρος νέων 17-34 ετών, οι συντελεστές δρ. Λουκία Κοτρωνάκη και Κώστας Γούσης, βρέθηκαν μπροστά σε κάτι περίεργο.
Το παράδοξο, δηλαδή, να ψηφίζουν οι Έλληνες νέοι, δίχως όμως να εμπιστεύονται σε τεράστιο βαθμό τα ίδια τα κόμματα εν γένει, που πάνε να ψηφίσουν.
«Το λογικό είναι να μην ασχολείσαι καν, αλλά»
Για του λόγου το αληθές, δεδομένης της αδιαμφισβήτητης σχέσης ανάμεσα σε πολιτική εμπιστοσύνη και (συμβατικές) μορφές πολιτικής συμμετοχής, αυτές οι ηλικίες δείχνουν να έχουν μικρή εμπιστοσύνη στους θεσμούς και ελάχιστη στα κόμματα, όπως φαίνεται στο γράφημα. 
Το παράδοξο της συμμετοχής σε συμβατικές μορφές δράσης παρά την κρίση αξιοπιστίας που διατρέχει οριζόντια των σύμπλεγμα των θεσμών γίνεται σχεδόν δυσεπίλυτος γρίφος όταν τίθεται το ερώτημα «Σκοπεύετε να ψηφίσετε στις βουλευτικές εκλογές που θα λάβουν χώρα στις 21 Μαΐου ή όχι;» και σε ποσοστό 82.1% δηλώνουν «ΝΑΙ».
Στο ίδιο πνεύμα, στην ερώτηση «Αν δεν σχηματιστεί κυβέρνηση μετά τις εκλογές της 21ης Μαΐου και γίνουν ξανά εκλογές στις 2 Ιουλίου, σκοπεύετε να ψηφίσετε ή όχι;», η απάντηση και πάλι είναι συντριπτικά υπέρ του «ΝΑΙ» σε ποσοστό 77.5%.
«Το λογικό λοιπόν, είναι πως αν δεν εμπιστεύεσαι κάτι, δεν ασχολείσαι καν» λέει στο in, η επιστημονική υπεύθυνη της έρευνας κα Λουκία Κοτρωνάκη, διδάσκουσα και μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
Ερμηνεύοντας αυτό το παράδοξο, εξηγεί ότι οι νέοι θα δώσουν ψήφο χαλαρή και είναι «είναι πολύ χαμηλών προσδοκιών. Δεν προσδοκούν τίποτα από τη ψήφο, ότι δηλαδή μπορούν πραγματικά μέσω αυτής να επηρεάσουν τη ζωή τους και να ληφθεί υπόψη».
Παρόλα αυτά, σημειώνει «υπάρχουν κάποιες τελευταίες προσμονές και ελπίδες, διότι λόγω του νεαρού της ηλικίας δεν έχουν βιώσει πολλές ματαιώσεις [να έχουν βιώσει πολλές εκλογικές αναμετρήσεις/απογοητεύσεις] όσο και αν είναι δύσκολη η πραγματικότητα. Εξάλλου, η αποχή στις μεγαλύτερες ηλικίες είναι μεγαλύτερη», λέει η κα Κοτρωνάκη και μας παραπέμπει στην άλλη μεγάλη πρόσφατη έρευνα για τους Έλληνες ψηφοφόρους.
«Αλλά σίγουρα αυτή η ψήφος δεν είναι ένδειξη υψηλής εμπιστοσύνης στους θεσμούς και της λειτουργίας τους. Δεν μπορεί να γίνει γραμμική σύνδεση συμμετοχής και εμπιστοσύνης» και έτσι η «ψήφος να αποτελεί μια αμυντική πολιτική πράξη και μια μορφή πολιτικής συμμετοχής χαμηλών προσδοκιών» εξηγεί η ερευνήτρια του Παντείου.
Η απάντηση των νέων: Αποπολιτικοποίηση, αλλά όχι απολιτίκ!
Εφόσον λοιπόν οι νέοι θα ρίξουν μια «χαλαρή» ψήφο, το ζήτημα είναι πως θα τα καταφέρουν να αλλάξουν την κατάσταση προς όφελός τους.
Εδώ έρχεται να ρίξει «φως» το γεγονός ότι οι νέοι ποντάρουν στην προσωπική προσπάθεια για να βελτιώσουν της ζωή τους κατά 66%, στη συμμετοχή σε κοινωνικά κινήματα κατά 33,2%, ακόμα και στην καλή μου δικτύωση και τις καλές τους γνωριμίες (24.1%) κάτι βέβαια που μπορεί να παραπέμπει σε διαιώνιση της πελατειακής παράδοσης.
Εδώ οι συνταγές των νέων έρχονται να επικυρώσουν την υπόθεση της εκ των θεσμών εκπορευόμενης διαδικασίας της αποπολιτικοποίησης. «Η αποπολιτικοποίηση είναι μια απομάκρυνση από τα κόμματα, καθώς δεν έχει πλέον ηθική με την έννοια ότι λένε ότι θα γίνει αυτό, αλλά κανείς δεν μπορεί να σου εξηγήσει ποιους βλάπτει, από πού προέρχεται» λέει η κα Κοτρωνάκη.
Η ίδια ξεκαθαρίζει ότι είναι μύθος ότι η αποπολιτικοποίηση σημαίνει ότι οι νέοι γεννιούνται και καλά απολίτικοι και ότι δεν ασχολούνται με την πολιτική και ότι αδιαφορούν. «Δεν ισχύει καθόλου αυτό, απλά η αποπολιτικοποίηση προκαλείται από το θεσμικό περιβάλλον (π.χ. τα κόμματα) που προτάσσει μια εξατομικευμένη αντίληψη του κοινωνικού μας εαυτού»
Γι’ αυτό και οι νέοι ουσιαστικά απλά περνάνε το μήνυμα ότι «θα τα καταφέρω μόνος μου» έχοντας κατά κάποιο τρόπο βαρεθεί τα κόμματα. «Ε ναι, αφού» το σύστημα «μου λέει ότι είμαι μόνος/η μου σε αυτό, πρέπει να το αποδείξω μόνος μου» και ο νέος «προσαρμόζεται με ένα τρόπο σε αυτή την κανονιστική θεσμική πραγματικότητα» τονίζει η κα Κοτρωνάκη.
Τι συνέβαινε παλαιότερα
Ένα ποσοστό 51.9% των ερωτηθέντων απάντησε πως έχει συμμετάσχει σε «Συγκεντρώσεις/Διαδηλώσεις/Διαμαρτυρίες».
Σχολιάζοντας την ευρύτερη συμμετοχή σε διαμαρτυρίες, η κα Κοτρωνάκη μας θύμισε τι συνέβαινε στο παρελθόν. «Στα προηγούμενα χρόνια μπορούμε να δούμε ότι φτιάχνονταν συλλογικοποιήσεις σε ένα πρωτοβάθμιο επίπεδο, πχ δίκτυα αλληλεγγύης, και συνδυάζονταν με μια διαδικασία ταυτόχρονης συγκρότησης κομμάτων ιδεολογικά συνεκτικών».
«Ήταν η «χρυσή εποχή» της διαμαρτυρίας στον δρόμο, ενώ ήταν ταυτόχρονα και η χρυσή εποχή των κομμάτων» τονίζει η ίδια καθώς τότε «υπήρχε πραγματικά εμπιστοσύνη, πίστη και ελπίδα από δημοκρατικές τέτοιου τύπου διαδικασίες, όπως η συγκρότηση των κομμάτων και η διεκδίκηση». Αυτά τα δύο ήταν «ιστορικά οι δύο δρόμοι του εκδημοκρατισμού».
Τα πολιτικά κόμματα και τα κοινωνικά κινήματα διεύρυναν τον χώρο τον πολιτικό. Αυτή ήταν η περίοδος της Μεταπολίτευσης, στην οποία γεννήθηκε η ελπίδα ότι αρχίζει και λειτουργεί δημοκρατικά πια η πολιτεία. Έκτοτε όμως φαίνεται να υποχώρησε εκείνη η ελπίδα ότι ξεθώριασε η «διαδικασία δούναι και λαβείν αιτήματος και πολιτείας».
Το πεζοδρόμιο έχει περιοριστεί, αλλά η διαμαρτυρία κάνει κύκλους
Ερωτηθείσα η κα Κοτρωνάκου εάν η έκφραση των ηλικιών αυτών στα ψηφιακά μέσα μπορεί να υποκαταστήσει, ή να λειτουργήσει κατευναστικά στις πραγματικές διαμαρτυρίες στους δρόμους, είπε ότι μπορεί να χρησιμοποιούν οι νέοι τις ψηφιακές κοινότητες, αλλά βγάινουν έξω από αυτές. «Είναι μιας λογικής δυναμικού μετασχηματισμού των συναισθημάτων» τονίζει.
«Δηλαδή οι άνθρωποι από μόνοι τους ως ατομικότητες δεν ξεχύνονται στους δρόμους έτσι, υπάρχουν διαδικασίες λογικές που δίνουν νόημα στη δράση τους».
«Όταν υπάρχει κάτι για να τους κινητοποιήσει βγαίνουν έξω, χρησιμοποιώντας τις ψηφιακές τους κοινότητες» αλλά για να γίνει αυτό χρειάζονται «οργανώσεις δίκτυα ανθρώπων όπου συνολικοποιούν και συνθέτουν τις δυσαρέσκειες και εμπειρίες και τις προσανατολίζουν προς έναν άλλο τύπο διεκδίκησης και πολιτικής παρέμβασης».
Βέβαια, σύμφωνα με την κα Κοτρωνάκου, αυτό σήμερα έχει υπονομευθεί και έχει υποχωρήσει πάρα πολύ.
Παρ’ όλα αυτά, για την ερευνήτρια, η διαμαρτυρία εν γένει απλά κάνει κύκλους, δεν είναι σε μια διαρκή κλιμάκωση. «Η κινηματική δράση μπαίνει σε κύκλους ανάδυσης, ύπνου και ξαναανεβαίνει σαν καρδιογράφημα αν θέλετε».
Αυτό που έχει ενδιαφέρον λέει η ίδια «είναι πως επηρεάζονται στον χρόνο οι μορφές διαμαρτυρίας από το περιβάλλον, από το πόσο ανοιχτό είναι το πολιτικό σύστημα να ακούει, από τις μορφές καταστολής, από τους τρόπους που επικοινωνούν οι άνθρωποι. Δεν επηρεάζεται ποσοτικά, αν υπάρχει διαμαρτυρία ή όχι».
Το εύλογο κριτήριο πως θα ψηφίσουν οι 20αρηδες και 30ρηδες
Είναι γεγονός ότι δεν υπάρχει και τόσο ξεκάθαρη εικόνα, πως ψηφίζουν οι νέοι. Όπως υπογραμμίζει η κα Κοτρωνάκου, στην Ελλάδα δεν υπάρχουν τέτοιες έρευνες και υπό αυτή την έννοια έρχεται να συνεισφέρει και η μελέτη του eteron.
Στην σχετική ερώτηση για τα ζητήματα που θα επηρεάσουν την ψήφο των νέων η ακρίβεια και η οικονομία ποζάρουν στις πρώτες θέσεις. «Κοιτάμε με ποσοτικούς όρους ποιοτικά γνωρίσματα θα λέγαμε, τα οποία προσέχεις όμως να μην είναι κάποιες εικασίες απλώς» λέει.
Σημειώνει μάλιστα, ότι το πως ψηφίζουν οι νέοι δεν είναι εθνικό ερώτημα, αλλά παγκόσμιο.
