Το 2020 μπήκε πλέον στη ζωή μας. Μπορεί για ορισμένους η έξοδος της Ελλάδας από το τρίτο μνημόνιο το 2018 και η «πολιτική αλλαγή» του 2019 να έχει επαναφέρει τη χώρα σε τροχιά «κανονικότητας», εντούτοις η νέα χρονιά προδιαγράφεται ανοιχτή σε ενδιαφέρουσες εξελίξεις ακόμα και σε απρόοπτα.
Ευχάριστα ή και σε δυσάρεστα σε όλα τα επίπεδα. Γεωπολιτικό, εθνικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό. Αλλωστε, τα ελληνοτουρκικά βρίσκονται σε κρίσιμη καμπή και οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν είναι πολλοί και υπαρκτοί.
Σε κάθε περίπτωση το νέο έτος θα τελεί υπό τη σκιά διαφόρων εκτιμήσεων για τον κίνδυνο μιας νέας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Τους τελευταίους μήνες και εβδομάδες υπάρχει μια σχετική αρθρογραφία που περιλαμβάνει από προβλέψεις οικονομολόγων μέχρι τις επισημάνσεις για τις παρεμβάσεις από την ΕΚΤ και τη FED στη διατραπεζική αγορά για την αποτροπή ατυχήματος ανάλογου με αυτό της κατάρρευσης της Lehman Brothers που πυροδότησε την τελευταία παγκόσμια κρίση.
Το 2020 θα δείξει αν θα επιβεβαιωθούν ή θα διαψευστούν οι εκτιμήσεις αυτές και κατά πόσο και πως θα επηρεάσουν την Ελλάδα και τις εσωτερικές εξελίξεις.
Το δεύτερο γεγονός παγκόσμιας εμβέλειας που θα παίξει το δικό του ρόλο ως προς τις συνέπειες που μπορεί να έχει ή και να μην έχει για την Ελλάδα είναι οι αμερικανικές εκλογές. Θα ανανεώσει τη θητεία του ο Ντόναλντ Τραμπ ή θα υπάρξει αλλαγή φρουράς και ποιος θα είναι ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου; Ποια θα είναι η επίδραση των αποτελεσμάτων των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ για τη χώρα μας, με δεδομένο το ανοιχτό μέτωπο της Ανατολικής Μεσογείου και της ευρύτερης περιοχής;
Όλα αυτά είναι προς απόδειξη και οι απαντήσεις θα δίνονται καθημερινά από τα γεγονότα σε λίγες ώρες από τώρα.
Η Τουρκία, η Ανατολική Μεσόγειος και η Χάγη
Το βέβαιο είναι ότι στην πρώτη θέση της επικαιρότητας και της πολιτικής ατζέντας του 2020 για την Ελλάδα αναμένεται να βρεθούν τα εθνικά θέματα. Αιχμή του δόρατος είναι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και η ένταση που αναπτύσσεται από την προκλητικότητα της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Η επιθετική στρατηγική που αναπτύσσει τη φέρνει αντιμέτωπη όχι μόνο με την Ελλάδα αλλά με σειρά χωρών μικρότερης ή μεγαλύτερης ισχύος.
Στην Αθήνα, ουδείς είναι σε θέση να αποκλείσει με απόλυτη βεβαιότητα το ενδεχόμενο θερμού επεισοδίου. Με τα έως τώρα δεδομένα, η λογική λέει πως το πιθανότερο σενάριο είναι η κλιμάκωση της έντασης.
Ο πρώτος μήνας άλλωστε του νέου χρόνου αναμένεται να είναι καθοριστικός και κρίσιμος.
Η Ελλάδα βρίσκεται σε διπλωματικό οργασμό. Στην Αθήνα στις 2 Ιανουαρίου πέφτουν οι υπογραφές του Κυριάκου Μητσοτάκη και των ομολόγων του, του Ισραήλ και της Κύπρου για τον ενεργειακό αγωγό East Med. Όσο και αν διπλωματική γλώσσα είναι στρογγυλή όλοι καταλαβαίνουν ότι είναι μια κίνηση άκρως ανταγωνιστική και απαντητική στην προκλητικότητα της Τουρκίας που έχει κλιμακωθεί υπέρμετρα μετά τη συμφωνία με τη Λιβύη για την ΑΟΖ.
Η Γαλλία έχει μπει ακόμα πιο ενεργά στα τεκταινόμενα της Ανατολικής Μεσογείου, συσφίγγοντας τις σχέσεις της με την Ελλάδα έναντι της Τουρκίας. Στα ανοιχτά ερωτήματα του νέου χρόνου είναι αν θα επιτευχθεί η προσέγγιση της Ελλάδας με την Ιταλία και την οριοθέτηση της ΑΟΖ στο Ιόνιο.
Κρίσιμο ερώτημα για την ατζέντα του 2020 είναι πως θα εξελιχθούν οι ζυμώσεις δημόσιες και παρασκηνιακές για τη διαμόρφωση μιας νέας στρατηγικής έναντι της Τουρκίας, που ορισμένοι βλέπουν και ως καταληκτικό της σημείο την προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης και τη συνεκμετάλλευση του ενεργειακού πλούτου της Ανατολικής Μεσογείου. Ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης τάχθηκε υπέρ της προοπτικής της Χάγης θέτοντας ως προϋπόθεση τη συναίνεση του πολιτικού συστήματος.
Κυπριακό
Προς ώρας, τα δεδομένα δείχνουν ότι το Κυπριακό, ένα ακόμα ανοιχτό ζήτημα που επιβάρυνε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, δεν θα βρεθεί στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας για τους επόμενους μήνες. Η επανέναρξη των συνομιλιών μεταξύ των Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων φαντάζει αρκετά δύσκολη και κατά ορισμένες εκτιμήσεις, η δρομολόγηση τυχόν εξελίξεις αν υπάρξουν τοποθετείται για μετά το καλοκαίρι.
Βόρεια Μακεδονία, Αλβανία και Πρέσπες
Προς το παρόν τα Βαλκάνια μοιάζουν πιο ήρεμα με ότι αυτό σημαίνει για τα βόρεια σύνορα της Ελλάδας. Ουδείς όμως μπορεί να αποκλείσει απρόοπτες εξελίξεις ανάλογες με την ένταση που επικρατεί στα ανατολικά και νοτιοανατολικά σύνορά μας.
Η «ευρωπαϊκή προοπτική» Βόρειας Μακεδονίας και Αλβανίας παραμένει σε εκκρεμότητα. Αυτό είναι το δεύτερο σημαντικό εθνικό θέμα μετά τα ελληνοτουρκικά, που καλείται να χειριστεί η ελληνική διπλωματία ιδίως κατά το πρώτο εξάμηνο του 2020. Το γαλλικό και εν μέρει το ολλανδικό βέτο στην απόδοση ημερομηνίας για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων των δύο χωρών στην ΕΕ έχει μεταθέσει τις συζητήσεις στην ΕΕ τον Μάρτιο με ορίζοντα να έχει ξεκαθαρίσει η κατάσταση μέχρι τη Σύνοδο Κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων το Μάιο στο Ζάγκρεμπ.
Η ελληνική κυβέρνηση πορεύεται στη γραμμή της τήρησης της Συμφωνίας των Πρεσπών και προσπαθεί να ισορροπήσει στις συμπληγάδες των προστριβών που δημιουργεί ανάμεσα στο Παρίσι και το Βερολίνο, η διεύρυνση της ΕΕ στα Δυτικά Βαλκάνια.
Ειδικότερα η περίπτωση της Αλβανίας αφορά και σε ένα ζήτημα που καίει την Ελλάδα και δεν είναι άλλο παρά η οριοθέτηση της ΑΟΖ στο Ιόνιο και το οποίο συνδέεται και με την πορεία της οριοθέτησης της ΑΟΖ με την Ιταλία.
Από την άλλη πλευρά πρέπει κανείς να περιμένει και τα αποτελέσματα των πρόωρων εκλογών της 12ης Απριλίου στη Βόρεια Μακεδονία. Θα παραμείνει πρωθυπουργός ο Ζάεφ ή θα κερδίσει τις εκλογές το VMRO; Και τι θα σημάνει αυτό για την τύχη της Συμφωνίας των Πρεσπών και των όρων της ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ;
Η δίκη της Χρυσής Αυγής και η έκδοση απόφασης
Το 2020 θα είναι η χρονιά όπου θα κριθεί η τύχη της πολύκροτης και πολύχρονης δίκης της Χρυσής Αυγής. Στις 8 Ιανουαρίου η δίκη αναμένεται να συνεχιστεί με τις αγορεύσεις των συνηγόρων και όπως όλα δείχνουν το αργότερο μέχρι την Άνοιξη θα γνωρίσουμε την απόφαση του δικαστηρίου. Η έδρα θα κάνει δεκτή ή θα απορρίψει την εισαγγελική αγόρευση της Αδαμαντίας Οικονόμου που απαλλάσσει την εγκληματική οργάνωση της Χρυσής Αυγής από τα εγκλήματά της; Η Δικαιοσύνη θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων της σοβαρότερης πολιτικής δίκης από τη Μεταπολίτευση και μετά ή οι νεοναζί της Χρυσής Αυγής θα έχουν το άλλοθι μιας δικαστικής απόφασης για να κλιμακώσουν τις απειλές τους ότι «θα επιστρέψουμε και θα τρέμει η γη»;
Το βέβαιο είναι ότι μετά από 6 χρόνια απ’ όταν κινήθηκαν οι διαδικασίες των διώξεων με αφορμή τη δολοφονία Φύσσα θα κλείσει όχι μόνο ένας δικαστικός αλλά πρωτίστως ένας πολιτικός κύκλος. Το μέγα ερώτημα είναι αν αυτός ο κύκλος –μετά την έξοδο της Χρυσής Αυγής από τη βουλή- θα κλείσει με μια ακόμα ήττα του νεοφασισμού ή με μια ήττα του δημοκρατικού κόσμου.
Η προεδρική εκλογή
Θεωρητικά, ο Φεβρουάριος είναι ο μήνας κατά τον οποίο θα εκκινήσουν και τυπικά οι διαδικασίες της εκλογής προέδρου της Δημοκρατίας. Η θητεία του Προκόπη Παυλόπουλου ολοκληρώνεται στις 13 Μαρτίου 2020. Οι ανακοινώσεις του κ. Μητσοτάκη αναμένονται μετά την επιστροφή του από τις ΗΠΑ και τη συνάντηση του με τον Ντόναλντ Τραμπ στις 7 Ιανουαρίου.
Το θέμα του προσώπου που θα επιλεγεί τελικά αφορά στο πως ιεραρχεί τις προτεραιότητές του ο πρωθυπουργός. Θα ανανεώσει τη θητεία του κ. Παυλόπουλου επιλέγοντας έτσι τη συναίνεση με το ΣΥΡΙΖΑ και τις μικρότερες δυνατές αντιδράσεις στο εσωτερικό της ΝΔ; Θα επιλέξει άλλο πρόσωπο από την κεντροαριστερά στοχεύοντας στην σύμπλευση με το ΚΙΝΑΛ ή θα καταφέρει να βρει πρόσωπο ευρύτερης αποδοχής; Υπάρχει τέτοιο πρόσωπο ώστε να μην βάλει σε δοκιμασία τη συνοχή της ΝΔ; Θα είναι άνδρας ή γυναίκα; Πως θα επηρεάσουν τις αποφάσεις του πρωθυπουργού, τα ανοιχτά εθνικά μέτωπα της χώρας; Η συνέντευξη του κ. Μητσοτάκη στο «Βήμα της Κυριακής» στις 29 Δεκεμβρίου δεν ξεκαθάρισαν το τοπίο.
Οι απαντήσεις προσεχώς…
Ιανουάριο η κατάργηση της απλής αναλογικής
Σε παράλληλους δρόμους με το ζήτημα της εκλογής του προέδρου της Δημοκρατίας βρίσκεται και ο νέος εκλογικός νόμος. Κατά δήλωση του πρωθυπουργού το νομοσχέδιο με την επαναφορά του μπόνους (κλιμακωτά ώστε να είναι αυτοδύναμο το πρώτο κόμμα εφόσον έχει ένα 36-38%) κατατίθεται στη βουλή τον Ιανουάριο.
Με τα ως τώρα δεδομένα δεν υπάρχουν οι 200 ψήφοι οπότε οι διπλές εκλογές θα είναι μονόδρομος οψέποτε γίνουν. Το κρίσιμο ζήτημα εδώ είναι ποια στάση θα κρατήσει το ΚΙΝΑΛ. Θα ψηφίσει έναν εκλογικό νόμο ο οποίος θα δώσει το πάτημα στον ΣΥΡΙΖΑ να κατηγορεί τη Χαριλάου Τρικούπη ως ουρά του κ. Μητσοτάκη; Θα μείνει μόνος του ο κ. Μητσοτάκης; Θα κάνει μήπως παραχωρήσεις ο πρωθυπουργός στο ζήτημα του προέδρου της Δημοκρατίας για να εκμαιεύσει συναινετική επαναφορά της ενισχυμένης αναλογικής;
Η διαπραγμάτευση για τα πρωτογενή πλεονάσματα
Οι πρώτοι μήνες του 2020 και συγκεκριμένα το πρώτο τρίμηνο θα δείξει αν αποδίδουν τα φορολογικά και άλλα δημοσιονομικά μέτρα της κυβέρνησης καθώς από αυτό θα εξαρτηθεί και η πορεία της συζήτησης για τη μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων για το 2021. Στο σχεδιασμό της κυβέρνησης είναι να τεθεί από τις πρώτες εβδομάδες το ζήτημα σε επίπεδο Eurogroup.
Ο πρωθυπουργός έχει δεσμευτεί ότι θα θέσει και επισήμως το θέμα στο επίπεδο της Συνόδου Κορυφής των ηγετών της ΕΕ εντός του πρώτου εξαμήνου του 2020. Για τον Κυριάκο Μητσοτάκη είναι καθοριστικό ζήτημα καθώς θα κρίνει την αξιοπιστία του συνολικού αφηγήματός του για την πορεία της χώρας. Τα πρώτα στοιχεία άλλωστε των ρυθμών ανάπτυξης δεν είναι ικανοποιητικά με βάση την προεκλογική ρητορική της ΝΔ για επενδυτικό σοκ και 4% ρυθμούς ανάπτυξης.
Κόκκινα δάνεια και πρώτη κατοικία
Συναφές με την πορεία του οικονομικού αφηγήματος της κυβέρνησης είναι το ζήτημα των τραπεζών και της κοινωνικής πολιτικής της κυβέρνησης. Δύο πεδία όπως το σχέδιο Ηρακλής αλλά και τα κόκκινα δάνεια καθώς και το νέο ασφαλιστικό θα μπορούσαν να γίνουν αφορμή για πολιτικές συγκρούσεις μέσα στο 2020.
Με βάση τις επίσημες δηλώσεις του Χρήστου Σταϊκούρα η παράταση της προστασίας της πρώτης κατοικίας με βάση το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο δεν θα συνεχιστεί μετά τον Απρίλιο του 2020. Αντίθετα θα τεθεί σε εφαρμογή ένα ενιαίο πλαίσιο ρύθμισης οφειλών για φυσικά και νομικά πρόσωπα. Το τι θα σημαίνει αυτό στην πράξη μένει να φανεί. Το βέβαιο είναι ότι αφορά εκατομμύρια κόσμου και σίγουρα το εν λόγω θέμα αποτελεί βαρόμετρο για την πολιτική συμπεριφορά της λεγόμενης μεσαίας τάξης, χάρη στην οποία η κυβέρνηση απολαμβάνει κοινωνική στήριξη με βάση τα δημοσκοπικά δεδομένα.
Νέο ασφαλιστικό
Στο ίδιο πλαίσιο, σε εκκρεμότητα βρίσκεται το νέο ασφαλιστικό σε ότι αφορά τους τρεις πυλώνες ασφάλισης. Θα έρθει μέσα στο 2020 ή αργότερα. Προς ώρας η κυβέρνηση μέσα στον Ιανουάριο φέρνει νομοσχέδιο στη βουλή που περισσότερο αφορά σε παρεμβάσεις πάνω στο νόμο Κατρούγκαλου. Το αν θα αρκεστεί σε αυτές ή θα ανοίξει ευρύτερα το ζήτημα μέσα στη χρονιά αυτή, μένει να φανεί.
Ειδικότερα, το θέμα του νέου ασφαλιστικού είχε αποτελέσει ένα από τα βασικά προεκλογικά πεδία αντιπαράθεσης με την αντιπολίτευση να επιτίθεται στη ΝΔ κατηγορώντας την για «ασφαλιστικό Πινοσέτ».
ΔΕΗ και μπουλντόζες στο Ελληνικό
Το 2020 βεβαίως είναι και η χρονιά κατά την οποία θα κριθούν παρεμβάσεις που τις έχει αναγάγει σε σύμβολά της η κυβέρνηση σε ότι αφορά την αγορά, τις ιδιωτικοποιήσεις και τις επενδύσεις.
Θα μπουν τελικά οι μπουλντόζες στο Ελληνικό το 2020; Οι αρχικές προσδοκίες που είχε καλλιεργήσει η κυβέρνηση ότι κάτι τέτοιο θα είχε γίνει μέχρι το τέλος του 2019 δεν επαληθεύτηκαν. Ποια στάση θα κρατήσει ο ΣΥΡΙΖΑ;
Στο ίδιο πλαίσιο, θα κριθεί και το αν θα προχωρήσουν «αναίμακτα» ή αν θα υπάρξουν σοβαρές αντιδράσεις στο σχέδιο για ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ. Διακηρυγμένος στόχος της κυβέρνησης είναι να κλείσουν τρεις λιγνιτικές μονάδες της εταιρείας μέσα στο 2020.
Ο μετασχηματισμός του ΣΥΡΙΖΑ
Το 2020 θα είναι σίγουρα και ένας χρονικό σημείο καμπής για την νέα (;) ταυτότητα του ΣΥΡΙΖΑ. Ο οδικός χάρτης του μετασχηματισμού του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης έχει μετατεθεί ως προς τη διάρκειά του καθώς η ολοκλήρωση των εσωκομματικών διαδικασιών θα επισφραγιστεί το Μάιο (και όχι το Μάρτιο όπως αρχικά υπολογιζόταν) με τη διεξαγωγή του 3ου συνεδρίου. Ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος θα είναι επίσης μήνες έντονων εσωκομματικών ζυμώσεων και διαδικασιών που θα αποτιμήσουν και τις αιτίες της εκλογικής ήττας σε επίπεδο κεντρικής επιτροπής, ενώ προβλέπεται και τριήμερο διεθνές συνέδριο στις 2-4 Απριλίου με θέμα την αποτίμηση της διακυβέρνησης της «πρώτης φοράς Αριστερά».
Το ερώτημα είναι που θα βρεθεί το σημείο ισορροπίας μεταξύ των γηγενών και των πασοκογενών στο νέο σχήμα ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία. Πως θα γεφυρωθούν και άλλες αντιθέσεις που ανακύπτουν μέσα από το κυρίαρχο δίπολο ανάμεσα στους παραδοσιακούς αριστερούς της Κουμουνδούρου και τη συμμαχία προεδρικών και πασοκογενών. Τι χειρισμούς θα κάνει ο Αλέξης Τσίπρας για να υπερκεράσει τις ενδογενείς αντιφάσεις του εγχειρήματος;
Το βέβαιο είναι ότι ο δρόμος προς το συνέδριο μόνο ανέμελος δεν μπορεί να είναι. Η εσωστρέφεια από τη μια και η πορεία των γενικότερων πολιτικών εξελίξεων όπου ο ΣΥΡΙΖΑ ακόμα δεν έχει βρει τα αντιπολιτευτικά του πατήματα στοιχειώνουν το κόμμα του Αλέξη Τσίπρα.
Κλειστές δομές και προσφυγικό. Ο κρίσιμος Ιούλιος
Ένα ακόμα ζήτημα όχι όμως ήσσονος σημασίας είναι το τι μέλει γενέσθαι με το προσφυγικό. Η κυβέρνηση έχει αλλάξει πολιτική σε σχέση με τους προκατόχους της σε ότι αφορά την εσωτερική διαχείριση του προσφυγικού – μεταναστευτικού ζητήματος. Βάλλεται πανταχόθεν. Τόσο εκ δεξιών της για ατολμία, όσο και εξ’ αριστερών της για ακροδεξιές πολιτικές. Οι κοινωνικές αντιδράσεις μερίδας της βάσης της ΝΔ πιέζει την κυβέρνηση για ακόμα σκληρότερες αντιμεταναστευτικές πολιτικές.
Με βάση το κυβερνητικό χρονοδιάγραμμα τον Ιούλιο θα πρέπει να έχουν τεθεί σε λειτουργία τα κλειστά προαναχωρησιακά κέντρα που προβλέπονται για όσους θεωρηθούν «παράτυποι μετανάστες» και δεν πάρουν άσυλο ως πρόσφυγες.
Τι θα γίνει με το ζήτημα των ροών από πλευράς Τουρκίας; Για την ώρα ο πρωθυπουργός δηλώνει ότι θα συνεχίσει την πολιτική που έχει χαράξει. Ο κ. Μητσοτάκης τονίζει ότι θα παραμείνει ανυποχώρητος στην υπεράσπιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και μάλιστα υπογραμμίζει ότι είναι έτοιμος να αναλάβει το πολιτικό κόστος της διαχείρισης τυχόν αύξησης των ροών μεταναστών και προσφύγων αν η Τουρκία ανοίξει κι άλλο την κάνουλα προκειμένου να εκβιάσει την Ελλάδα στα εθνικά ζητήματα.
Επίλογος
Αυτή είναι η ατζέντα με τα βασικά ζητήματα που αναμένεται να απασχολήσουν την πολιτική επικαιρότητα του 2020. Το πώς θα διαμορφωθεί τελικά το πολιτικό τοπίο της χρονιάς που έρχεται θα το αποφασίσουν τα ίδια τα γεγονότα τα οποία κανείς δεν μπορεί να προδικάσει.
Σε κάθε περίπτωση το 2020 είναι ο χρόνος κατά τον οποίο θα κριθεί κατά πόσο τελειώνει και με ποιον τρόπο η περίοδος χάριτος της κυβέρνησης και κατά πόσο ο ΣΥΡΙΖΑ θα μπορέσει να αμφισβητήσει την ως τώρα κυριαρχία της ΝΔ.