Η ακρίβεια και η ραγδαία αύξηση του κόστους της ενέργειας δεν ξεκίνησε τους τελευταίους μήνες, όπως ο πρωθυπουργός υποστηρίζει επιρρίπτοντας τις ευθύνες στις τραγικές συνέπειες της καταδικαστέας εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Σύμφωνα με νέα ειδική έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη (ΣτΠ) για την «ενεργειακή κρίση» την οποία αποκαλύπτει το antinews, σε αντίθεση με όσα υποστηρίζει ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης και η κυβέρνησή του, προκύπτει ότι «από το καλοκαίρι του 2021, παρατηρείται ραγδαία αύξηση της τιμής ενέργειας η οποία από τον Ιούνιο του 2021 διπλασιάστηκε και συνέχισε την ανοδική της πορεία κυμαινόμενη πλέον στο υπερτετραπλάσιο και ενίοτε στο υπερπενταπλάσιο του κόστους, που είχε πριν την έλευση του μοντέλου στόχου».
Ο ΣτΠ επί της ουσίας διαψεύδει το κυβερνητικό αφήγημα επιβεβαιώνοντας, με στοιχεία, το γεγονός ότι οι λογαριασμοί ενέργειας δεν αυξήθηκαν με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, φέτος, αλλά από τα μέσα του 2021. Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται στο ενημερωτικό σημείωμα του Συνηγόρου για την έκθεση, τα αίτια της «έκρηξης» των τιμών στους λογαριασμούς «κρύβονται» πίσω από το… Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας το οποίο νομοθετήθηκε το 2012 και τέθηκε σε λειτουργία από το… 2021.
«Το Ε.Χ.Ε. διαχειρίζεται σήμερα το μεγαλύτερο μέρος του μοντέλου στόχου, όπως είναι πλέον γνωστή η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας», αναφέρεται στην ειδική έκθεση του ΣτΠ, «η οποία εγκαινιάστηκε επισήμως την 1η Νοεμβρίου 2020 και ξεκίνησε τη λειτουργία της τον Μάρτιο 2021». Ως αποτέλεσμα, σύμφωνα με τον Συνήγορο του Πολίτη, «από το καλοκαίρι του 2021, παρατηρείται ραγδαία αύξηση της τιμής ενέργειας, η οποία από τον Ιούνιο του 2021 διπλασιάστηκε και συνέχισε την ανοδική της πορεία κυμαινόμενη πλέον στο υπερτετραπλάσιο και ενίοτε στο υπερπενταπλάσιο του κόστους, που είχε πριν την έλευση του μοντέλου στόχου»!
Πιο αναλυτικά, στην ειδική έκθεση αναφέρεται ότι «από 50 – 60 €/MWh στις αρχές του 2021, έφτασε στα 235 – 245 €/MWh στο τέλος του 2021 και συνεχίζει στα υψηλά αυτά επίπεδα και το 2022». Αν και η αύξηση της ΤΕΑ ξεκίνησε με τη θέση σε εφαρμογή του μοντέλου στόχου, η εκθετική αύξησή της στο τέλος του 2021, σύμφωνα με τον ΣτΠ, συμπίπτει με τη μεγάλη αύξηση (πενταπλασιάστηκαν) των τιμών του Φυσικού Αερίου (ΦΑ) στο χρηματιστήριο της Ολλανδίας (TTF), όπου από 20 €/MWh περίπου τη δεκαετία 2010-2020, έφτασαν τα 100 €/MWh στο τέλος του 2021.
Η συμμετοχή των μονάδων φυσικού αερίου στην αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα κυμαίνεται περίπου στο 38%, ενώ οι υπόλοιπες ανάγκες καλύπτονται από τις ΑΠΕ, συμπεριλαμβανομένων των υδροηλεκτρικών, κατά 37% περίπου, των λιγνιτικών μονάδων, των οποίων η συμμετοχή έχει περιοριστεί λόγω της ενεργειακής μετάβασης στο 10%, ενώ το υπόλοιπο 15% περίπου καλύπτεται από εισαγωγές. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η παραγωγή από Α.Π.Ε. (κατά βάση αιολικά, φωτοβολταϊκά και υδροηλεκτρικά) έχει σταθερό κόστος παραγωγής, όπως και η παραγωγή από εγχώριους λιγνίτες, παρατηρείται ότι η διακύμανση των τιμών του φυσικού αερίου στο χρηματιστήριο (TTF) μεταφέρεται και στις τιμές εκκαθάρισης ηλεκτρικής ενέργειας του ελληνικού χρηματιστηρίου (σαν να παραγόταν όλη η ηλεκτρική ενέργεια από μονάδες ΦΑ).
Προκύπτει, συνεπώς, ότι από τη λειτουργία του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας, όπου η Τιμή Εκκαθάρισης της Αγοράς (ΤΕΑ) διαμορφώνεται βάση των υψηλότερων τιμών προσφοράς, η τιμή εκκαθάρισης καταλήγει σε τιμή που δεν αντιπροσωπεύει το πραγματικό μείγμα ηλεκτροπαραγωγής.
Στα άλλα κράτη οι καταναλωτές προστατεύονται – Στην Ελλάδα… όχι!
«Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ίδιες υψηλές τιμές παρατηρούνται και στα γειτονικά χρηματιστήρια των Βαλκανικών κρατών και της Ιταλίας, με αποτέλεσμα και η εισαγόμενη ηλεκτρική ενέργεια να είναι εξ ίσου ακριβή», αναφέρει ο Συνήγορος. Σε αντίθεση, όμως, με τις άλλες χώρες, σύμφωνα με τον ΣτΠ, η ελληνική ενεργειακή αγορά δε διαθέτει κανέναν μηχανισμό περιορισμού των αναταράξεων, ενώ οι καταναλωτές απειλούνται και από τις πρακτικές που ακολουθούνται στη λιανική, δηλαδή στα συμβόλαια που υπογράφουν για ρεύμα στα σπίτια και τις επιχειρήσεις.
Το συμπέρασμα του ΣτΠ ως προς τον χρόνο έναρξης της «έκρηξης των τιμών» (μέσα του 2021) και τα αίτια (επιπτώσεις από τη λειτουργία του ΕΧΕ) διαψεύδει πλήρως το αφήγημα του πρωθυπουργού και της κυβέρνησής του, βάσει του οποίου οι αυξήσεις παρατηρήθηκαν φέτος και ο λόγος είναι η έναρξη του καταδικαστέου πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η ρήτρα αναπροσαρμογής
Μέσα από τη νέα ειδική έκθεση του για την «ενεργειακή κρίση», ο ΣτΠ «ρίχνει φως» και στη… ρήτρα αναπροσαρμογής. Όπως αναφέρει, «εξαιτίας των ανωτέρω, τον Αύγουστο του 2021 ενεργοποιήθηκε η ρήτρα αναπροσαρμογής, οδηγώντας σε ιδιαιτέρως σοβαρή αύξηση των τιμολογίων στον τελικό καταναλωτή. Η ύπαρξη και εφαρμογή της ρήτρας αναπροσαρμογής δεν αντίκειται ευθέως σε κάποια διάταξη νόμου, ωστόσο ο συνολικός τρόπος διαχείρισής της δημιούργησε ένα καθεστώς ασάφειας και ελλιπούς ενημέρωσης του καταναλωτή καθιστώντας την ακολουθούμενη εμπορική, συναλλακτική συμπεριφορά αντίθετη με τις γενικές αρχές της καλής πίστης και των συναλλακτικών ηθών. Οδήγησε, μάλιστα, σε στρεβλώσεις με συνέπειες και στο πεδίο του ανταγωνισμού, αφού ο καταναλωτής δεν είχε την ευχέρεια να συγκρίνει τα προτεινόμενα τιμολόγια, καθώς η τελική χρέωση είναι προϊόν μιας διαδικασίας την οποία αδυνατεί να κατανοήσει»!
Ο ΣτΠ κάνει προτάσεις αλλά το… Μαξίμου δεν ακούει
Μέσα από τη νέα ειδική έκθεση, ο Συνήγορος του Πολίτη κάνει προτάσεις προς την κυβέρνηση αλλά, όπως όλα δείχνουν, οι «άριστοι» δεν έχουν ευήκοα ώτα… Σύμφωνα με τον ΣτΠ, «το κράτος οφείλει να επιτελέσει έναν ουσιαστικό ρόλο στα ζητήματα της ενέργειας, καθώς αποτελεί καθήκον του η διασφάλιση της ανεμπόδιστης παροχής του αγαθού της ηλεκτρικής ενέργειας».
Στο πλαίσιο αυτό, ο Συνήγορος θεωρεί ότι «η αποκρατικοποίηση υπηρεσιών στο πεδίο της ενέργειας δε μπορεί παρά να πραγματοποιείται σε εναρμόνιση με το συνταγματικά καθορισμένο ειδικό καθεστώς προστασίας των επιχειρήσεων δημοσίου χαρακτήρα ή κοινής ωφελείας, που η λειτουργία τους έχει ζωτική σημασία για την εξυπηρέτηση βασικών αναγκών του κοινωνικού συνόλου, στη βάση του ‘’λελογισμένου κρατικού παρεμβατισμού’’, που μπορεί να εκφραστεί και με πρωτοβουλίες για τη συγκράτηση των τιμών της ενέργειας».
Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τον ΣτΠ, απαιτείται ενδυνάμωση της κρατικής εποπτείας μέσω της συνεργασίας της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και της ΡΑΕ για τον εποπτικό έλεγχο του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας. Ο μακροπρόθεσμος εθνικός ενεργειακός σχεδιασμός θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα υπάρχοντα και πιθανολογούμενα ενεργειακά αποθέματα σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο. Αναγκαία κρίνεται, επίσης, η ανάπτυξη των ΑΠΕ με την απαρέγκλιτη τήρηση των προβλεπόμενων διατάξεων τόσο στη χωροθέτηση όσο και στην περιβαλλοντική αδειοδότησή τους, αλλά και η περαιτέρω αξιοποίηση και προτεραιοποίηση των υδροηλεκτρικών στην πορεία της απανθρακοποίησης.
Δείτε την Έκθεση του ΣτΠ