Μέχρι σήμερα, σε σχεδόν 129.000 αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα έχει χορηγηθεί από την ΕΕ ειδική κάρτα μετρητών για τις αγορές τους. Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της ΕΕ που ισχύει το μέτρο ως ένας τρόπος διαχείρισης και ένταξης των μεταναστών στη χώρα. Σύμφωνα με την Κομισιόν το μέτρο κρίνεται άκρως πετυχημένο αλλά ταυτόχρονα έχει προκαλέσει σοβαρές αντιδράσεις από τοπικές κοινωνίες. Μιλώντας με οργανώσεις, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, συλλογικότητες που αντιδρούν στην κάρτα και με τον διακεκριμένο καθηγητή Δημήτρη Σκιαδά από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας κάνουμε μια απόπειρα να δούμε τι συμβαίνει με την επίμαχη αυτή κάρτα.
Το ύψος των χρημάτων που λαμβάνουν όσοι πληρούν τις προϋποθέσεις κυμαίνεται από 150 ευρώ και ξεπερνάει τα 550 μηνιαίως όταν πρόκειται για 7μελή οικογένεια. Από την Άνοιξη του 2017 μέχρι σήμερα, σχεδόν 129.000 μετανάστες έχουν “πριμοδοτηθεί” με τη συγκεκριμένη κάρτα.
Επιβαρύνεται ο Έλληνας φορολογούμενος από την κάρτα;
Όπως μας ανέφερε το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες «το ποσό της οικονομικής στήριξης χρηματοδοτείται από την ‘Υπάτη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες [δηλαδή από ΕΕ] χωρίς εμπλοκή ή επιβάρυνση της ελληνικής Πολιτείας». Πράγματι, ο κρατικός προϋπολογισμός, υπό την έννοια ότι δεν χρεώνει δαπάνες για το συγκεκριμένο πρόγραμμα, δεν επιβαρύνεται ούτε ένα ευρώ. Ωστόσο «ξεχνάει κανείς το εξής: Η ΕΕ που βρίσκει άραγε τα λεφτά για να κάνει τέτοια πολιτική; Δεν υπάρχει κάποιο μηχάνημα στην ΕΕ που κόβει χιλιάρικα» αναφέρει ο κ.Σκιαδάς ο οποίος ειδικεύεται στη διακυβέρνηση της ΕΕ με έμφαση στις οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές. Συνεπώς, τα λεφτά αυτά προέρχονται από το σύστημα των ιδίων πόρων στο οποίο συμβάλλουν και οι Έλληνες φορολογούμενοι.
Οπότε ο Γερμανός δικαιούται να “παραπονιέται” περισσότερο;
Ο Έλληνας φορολογούμενος δεν συμβάλλει το ίδιο στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό και υπό αυτή την έννοια, ο Γερμανός πολίτης μάλλον πληρώνει περισσότερα για τους μετανάστες στην Ελλάδα. Ωστόσο, ο Έλληνας πέραν του δημοσιονομικού βάρους αναγκάζεται, όπως προσθέτει ο Σκιαδάς «να συμβιώνει ξαφνικά με κοινωνίες που συχνά συμβαίνει να είναι αν όχι επιθετικές τουλάχιστον προβληματικές με αυτόν».
Η κάρτα δημιουργεί “βιομηχανία” εκμετάλλευσης ευρωπαϊκού χρήματος;
Το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες διαβεβαιώνει ότι τα χρήματα δίνονται κατόπιν αυστηρότατων ελέγχων από την Κομισιόν. Ωστόσο, υπάρχουν σοβαρές καταγγελίες ότι πρόκειται για ένα σύστημα που δημιουργεί μια “βιομηχανία” παραγωγής-άντλησης ευρωπαϊκού χρήματος.
Πράγματι, «είναι αλήθεια ότι η δημιουργία ενός κλίματος ανακυκλούμενης οικονομικής στήριξης δημιουργεί την ανάγκη ύπαρξης μηχανισμών, όπως οι ΜΚΟ, για την κατανομή αυτών των πόρων και υπηρεσιών». Βέβαια, πρόκειται για δομική πληγή της ΕΕ εδώ και δεκαετίες σε κάθε δημόσια πολιτική που τυγχάνει χρηματοδότησης. «Τα τελευταία 40 χρόνια, στα διαρθρωτικά ταμεία υπάρχει ένας σωρός από εταιρείες συμβούλων που ζούνε από την οικονομική βοήθεια αυτών των προγραμμάτων. Δηλαδή παρέχουν συμβουλές διαχείρισης σε δημόσιους φορείς για το πως θα απορροφήσουν τα προγράμματα» λέει ο καθηγητής. Ωστόσο, υποτίθεται ότι έχουν περάσει τόσα χρόνια και άρα υποτίθεται ότι έχει αποκτηθεί σχετική αυτογνωσία, άρα για ποιο λόγο υπάρχουν αυτοί οι σύμβουλοι;
Είναι κάτι που το προκαλεί η ίδια η ΕΕ! «Υπάρχουν περιπτώσεις όπου παρά το γεγονός ότι η ΕΕ απαιτεί πιστοποίηση ικανότητας διαχείρισης από τους δημόσιους φορείς, η ίδια η ΕΕ επιτρέπει στους δημόσιους φορείς να έχουν τεχνικούς συμβούλους για να κάνουν καλύτερη διαχείριση. Κάτι που είναι αντιφατικό». λέει ο Σκιαδάς.
Γιατί στην Ιταλία δεν υπάρχει ανάλογη κάρτα;
Η Ιταλία δεν ήταν στη δεινή οικονομική κατάσταση που ήταν η Ελλάδα η οποία έπρεπε να καλύψει πολύ μεγάλο αριθμό δικαιούχων. Μόνη της δεν μπορούσε.
Στην Ιταλία -που δεν χρησιμοποιείται η κάρτα- έχουν καταφέρει να μειώσουν εντυπωσιακά τις εισροές.
«Δεν συμφωνώ με τη ρητορική ούτε με το ύφος της προηγούμενης ιταλικής κυβέρνησης, του Σαλβίνι» αναφέρει ο Σκιαδάς. «Ωστόσο, η ΕΕ έπρεπε να επανεξετάσει το μοντέλο της για τους πρόσφυγες. Την ίδια στιγμή η Ιταλία υιοθετούσε ένα πολύ ουσιαστικό μοντέλο παρέμβασης, που έλεγε κοιτάξτε να δείτε να είμαστε όλοι στην ίδια βάρκα. Δηλαδή και αλληλεγγύη να έχουμε ως προς τις κατανομή των εισερχομένων ροών, και να έχουμε όλοι παρουσία στα θαλάσσια σύνορα για να μπορέσουμε να ελέγχουμε τις ροές. Το γεγονός όμως ότι κατέθεσε πρόταση η τρίτη ισχυρότερη οικονομία της Ευρωζώνης θα μπορούσε να αποτελέσει χρυσή ευκαιρία να επανεξεταστεί με το τι κάνει Ευρώπη».
Η ύπαρξη κάρτας ενθαρρύνει τους λαθρομετανάστες να έρθουν στην Ελλάδα;
Τα χρήματα που χορηγούνται για περιορισμένο διάστημα σίγουρα δεν είναι ένα σοβαρό ποσό, δεδομένου του τιμάριθμου στην Ελλάδα τη Ευρωζώνης. Ωστόσο, «η προοπτική ύπαρξης ενός χρηματικού επιδόματος και μιας σειράς παροχών σε είδος, στέγασης, διατροφής, ρουχισμού, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, εκπαίδευσης αποτελεί πόλο έλξης. Είναι ανάγκη να εξηγήσουν στους δικαιούχους ότι αυτό δεν μπορεί να υπάρχει εσαεί, αυτό κάποια στιγμή θα σταματήσει» τονίζει ο κ. Σκιαδάς.
Τι απέγιναν όσοι σταμάτησαν να έχουν το “προνόμιο” κατοχής της κάρτας;
Μέχρι σήμερα, σχεδόν 129.000 δικαιούχοι είχαν το “προνόμιο” της κάρτας. Οπότε έχει πάψει ένας αριθμός πλέον 50.000 να είναι δικαιούχοι. Σύμφωνα με το Ελληνικό Συμβούλιο, ειδικά ως προς τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας, το γεγονός ότι δικαιούνται αυτή την οικονομική στήριξη μόνο για ένα εξάμηνο μετά την χορήγηση σε αυτούς της διεθνούς προστασίας, σε συνδυασμό με τις δυσκολίες στην αγορά εργασίας στην Ελλάδα, καθιστά τη θέση τους εξαιρετικά επισφαλή ως προς διαβίωσή τους και εν τέλει δυσχεραίνεται η διαδικασία ένταξής τους στην ελληνική κοινωνία.
«Μετά τον τερματισμό της κάρτας οι πρώην δικαιούχοι είναι επί ξύλου κρεμάμενοι» λένε οι άνθρωποι του Ελληνικού Συμβουλίου. Πράγματι «όταν τελειώνει η επιδοματική πολιτική οι άνθρωποι βρίσκονται στην ίδια μοίρα ενώ τα πράγματα γίνονται ακόμα χειρότερα γιατί οι καταστάσεις είναι συγκρουσιακές με τοπικές κοινωνίες» συμπληρώνει ο Δημήτρης Σκιαδάς.
Για πόσο καιρό παίρνουν την κάρτα οι δικαιούχοι
Σύμφωνα με το Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες «η οικονομική στήριξη χορηγείται στους αιτούντες άσυλο για όσο χρόνο διαρκεί η διαδικασία εξέτασης του αιτήματος ασύλου τους. Εάν το αίτημα ασύλου απορριφθεί διακόπτεται αυτόματα η παροχή αυτή. Εάν αντιθέτως χορηγηθεί στους αιτούντες άσυλο διεθνής προστασία, η παροχή της οικονομικής στήριξης συνεχίζεται μόνο για χρονικό διάστημα 6 μηνών από την χορήγηση της προστασίας αυτής». Ωστόσο ο χρόνος εξέτασης της εκάστοτε περίπτωσης είναι αόριστος επιβαρύνοντας την κατάσταση.
Η κάρτα δεν φέρει ονοματεπώνυμο αλλά αριθμό. Αν πέσει κάποιος δικαιούχος θύμα κλοπής της κάρτας;
Αυτό μπορεί να συμβεί σε όλους όσους συναλλάσσονται με ηλεκτρονικό μέσο πληρωμής. Έτσι και με την συγκεκριμένη προπληρωμένη κάρτα, αν ενημερωθούν οι αρχές αυτομάτως ακυρώνεται.
Μπορεί ένας δικαιούχος κάρτας να φύγει στο εξωτερικό και να δώσει σε κάποιον άλλον την κάρτα του;
Όχι, υπάρχουν κάποιες προδιαγραφές ασφαλείας, επισημαίνει ο καθηγητής. Η κάρτα είτε απενεργοποιείται αυτόματα, καθώς οι δικαιούχοι είναι καταγεγραμμένοι από τις αρχές και “παρακολουθούνται” ηλεκτρονικά, είτε μετά την αναχώρησή τους από τη χώρα οι αρχές θα αναζητήσουν την κάρτα.
Τα χρήματα της κάρτας, λένε κάποιοι, προέρχονται από τον Τζορτζ Σόρος.
Πράγματι, κάποια στιγμή ανακυκλώθηκε ότι τα χρήματα πίσω από αυτή την κάρτα είναι χρήματα μαύρα, του Σόρος, πηγών αμφισβητήσιμης νομιμότητας κτλ.. Αυτό δημιούργησε ένα πολύ αρνητικό κλίμα, αλλά δεν ισχύει.
Το επίδομα είναι σύννομο με το ελληνικό Δίκαιο;
Ναι, γιατί προέρχεται από την ευρωπαϊκή νομοθεσία και η ελληνική το προβλέπει. Το σχετικό ΦΕΚ εδώ. Τίθεται βέβαια το θέμα της αρχής της ισότητας, “γιατί δηλαδή πληρώνουν τους ξένους και όχι Έλληνες”. Ωστόσο, δίνεται σε συγκεκριμένη κατηγορία με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά “έκτακτης ανάγκης”. Όπως αναφέρει το Ελληνικό Συμβούλιο «η κάρτα αποτελεί το μόνο μέσο που διασφαλίζει ένα ελάχιστο εισόδημα στους αιτούντες άσυλο, στο πλαίσιο της συμμόρφωσης της Ελλάδας με τις ευρωπαϊκές οδηγίες για τις συνθήκες υποδοχής των αιτούντων άσυλο. Πολλώ δε μάλλον που οι αιτούντες άσυλο δεν έχουν δικαίωμα σε επιδόματα που χορηγούνται από την ελληνική Πολιτεία».
Η κάρτα μπορεί να αποτελέσει είδος “πριμοδότησης” για να καταθέσει κάποιος αίτηση για άσυλο στην Ελλάδα;
Αν συγκρίνει κανείς το επίδομα που λαμβάνουν οι πρόσφυγες στην Τουρκία με αυτό της Ελλάδος θα δει ότι στην δεύτερη είναι πέντε φορές μεγαλύτερο (Τουρκία 72 λίρες για τετραμελή οικογένεια/Ελλάδα 400 ευρώ). Προφανώς είναι κίνητρο αν το δει κανείς αριθμητικά. «Ωστόσο δεν είναι εύκολη η απόφαση να έρθει κανείς Ελλάδα δίχως χαρτιά και με κίνδυνο της ζωής του. Δεν έρχεται στην Ελλάδα επειδή εδώ δίνουμε 400 ευρώ ενώ στην Τουρκία 72. Η Τουρκία έχει πετύχει να χαρακτηριστεί ως ασφαλής χώρα για να νομιμοποιηθεί η αποθήκευση 4.000.000 ανθρώπων. Έτσι εμφανίζεται ότι πληροί τα κριτήρια της ΕΕ αλλά από την άλλη αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ισχύουν και οι εκθέσεις των διαφόρων οργανισμών για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία. Οι συνθήκες ζωής γενικότερα στην Τουρκία είναι άσχημες. Και να σταματήσει η κάρτα άραγε θα εξαλειφθούν τα κύματα εισροών; Η κάρτα είναι το κερασάκι στην τούρτα» λέει ο καθηγητής Σκιαδάς.
Το σύστημα της κάρτας θεωρείται πετυχημένο;
Εξαρτάται, λέει ο Σκιαδάς, «για την ΕΕ είναι πετυχημένο. Για τους ανθρώπους που διαχειρίζονται την κατάσταση επι τόπου μπορεί να μην είναι και τόσο πετυχημένο. Για τους κατοίκους που πρέπει να συμβιώσουν με κάποια πράγματα μπορεί να είναι άκρως αποτυχημένο». Συνήθως, όταν τελειώνει η επιδοματική πολιτική οι άνθρωποι βρίσκονται πολλώ δε μάλλον όταν οι κοινωνικές καταστάσεις είναι συγκρουσιακές. Η κατάσταση διολισθαίνει σε συνθήκες που το πρόγραμμα Στήριξης Έκτακτης Ανάγκης για την Ένταξη και τη Στέγαση – ESTIA δεν θα μπορεί να κάνει τίποτα.