Το κάπνισμα ήταν και παραμένει η κυριότερη αιτία αποτρέψιμων θανάτων στον ανεπτυγμένο κόσμο, με σχεδόν 1 δισεκατομμύριο καπνιστές παγκοσμίως. Σχεδόν οι μισοί από τους ανθρώπους που κάπνισαν μακροχρόνια θα πεθάνουν από νοσήματα που σχετίζονται με το τσιγάρο και πολλοί άλλοι θα ζήσουν με κακή ποιότητα ζωής.
Παράλληλα, αυξάνονται συνεχώς τα επιστημονικά δεδομένα και οι φωνές όσων υποστηρίζουν ότι οι εναλλακτικοί τρόποι καπνίσματος-ατμίσματος όχι μόνο είναι πολύ λιγότερο βλαπτικοί για τον άνθρωπο, αλλά μπορούν να συμβάλλουν στην οριστική διακοπή του καπνίσματος.
Τα νεότερα επιστημονικά δεδομένα για τους εναλλακτικούς τρόπους καπνίσματος και τα ζητήματα που διχάζουν τον επιστημονικό και πολιτικό κόσμο συζητήθηκαν στην 6η Ετήσιο Σύνοδο για το Ηλεκτρονικό Τσιγάρο, που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο.
Στη διάρκειά της, οι συμμετέχοντες ομιλητές παρουσίασαν συντριπτικά στοιχεία για το κάπνισμα και τις επιπτώσεις του παγκοσμίως, αλλά και τι έχει συμβεί τα τελευταία 6-7 χρόνια με την έλευση των εναλλακτικών τρόπων καπνίσματος.
Παρά τις ατέρμονες προσπάθειες που έγιναν επί δεκαετίες για να τεθεί υπό έλεγχο το κάπνισμα και να ενημερωθεί ο κόσμος για τους κινδύνους που κρύβει για την υγεία, η μείωση στα ποσοστά των καπνιστών ήταν απελπιστική αργή. Και παρότι επιταχύνθηκε κάπως όταν άρχισε να απαγορεύεται το κάπνισμα στους δημόσιους χώρους, δεν παρατηρήθηκε η προσδοκώμενη μαζική διακοπή του καπνίσματος.
Η κατάσταση όμως μπορεί να αλλάξει με τη βοήθεια του ηλεκτρονικού τσιγάρου και των νεότερων προϊόντων θέρμανσης καπνού, τα οποία πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν για να απαλλαγούν από το τσιγάρο.
Η Νέα Ζηλανδία
Το παράδειγμα της Νέας Ζηλανδίας είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παγκοσμίως. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε ο Ben Youdan, από τον οργανισμό Action for Smokefree 2025 (ASH New Zealand), τη δεκαετία του ’80 ένας στους τρεις ενήλικες Νεοζηλανδούς ήταν καπνιστές.
Σήμερα, μόνο το 14% των ενηλίκων (περίπου 600.000 άνθρωποι) καπνίζουν καθημερινά. Η Νέα Ζηλανδία, όμως, έχει θέσει ως εθνικό στόχο το ποσοστό των καπνιστών να είναι 5% έως το 2025. Ωστόσο με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία ο στόχος αυτός δεν θα επιτευχθεί, διότι κάθε χρόνο το ποσοστό τους μειώνεται κατά μόλις 0,5%.
Η Νέα Ζηλανδία έχει από τους αυστηρότερους αντικαπνιστικούς νόμους παγκοσμίως. Στους χώρους εργασίας, λ.χ., το κάπνισμα έχει απαγορευθεί εδώ και 15 χρόνια, ενώ τα τσιγάρα είναι τα πιο ακριβά στον κόσμο. Μέχρι τον Ιούνιο, εξάλλου, ίσχυαν πολύ σοβαρές απαγορεύσεις και για το ηλεκτρονικό τσιγάρο, διότι εθεωρείτο προϊόν καπνού.
Για το τελευταίο, όμως, έχουν αρχίσει να αναπτύσσονται δεύτερες σκέψεις, αφού οι Αρχές ανακάλυψαν πως παρότι υπήρξε μαζική αύξηση στην αγορά των ηλεκτρονικών τσιγάρων το τελευταίο έτος, ο αριθμός των καπνιστών μειώθηκε.
Στην πραγματικότητα, στοιχεία του περασμένου Αυγούστου δείχνουν ότι συστηματικοί «ατμιστές» ήταν το 6% των ενηλίκων Νεοζηλανδών (περίπου 200.000 άνθρωποι), σύμφωνα με τον κ. Youdan. Το περίπου 55% από αυτούς, όμως, είναι πρώην καπνιστές και μόνο το 36% είναι διπλοί καπνιστές, δηλαδή καπνίζουν και κανονικά τσιγάρα και ηλεκτρονικά.
Επιπρόσθετα, απ’ όσους ατμίζουν επί περισσότερο από 2 χρόνια, το 91% είναι πια πρώην καπνιστές.
Όσον αφορά τους νέους, έρευνα του ASH New Zealand σε 30.000 εφήβους, ηλικίας 15-16 ετών, έδειξε ότι ελάχιστοι καπνίζουν κανονικά τσιγάρα. Και μολονότι το ένα τρίτο των 16χρονων έχουν δοκιμάσει το άτμισμα, μόλις το 2% είναι καθημερινοί ατμιστές.
«Το ποσοστό αυτό έχει αλλάξει ελάχιστα τα τελευταία χρόνια», είπε ο κ. Youdan. «Συνεκτιμώντας όλ’ αυτά τα στοιχεία καταλήξαμε στο συμπέρασμα πως την περίοδο 2017-2018 ποσοστό 1% των καπνιστών διέκοψαν το κάπνισμα χάρη στο ηλεκτρονικό τσιγάρο, χωρίς ταυτοχρόνως να υπάρξει αύξηση στους καπνιστές μεταξύ των νεαρών Νεοζηλανδών. Επομένως ο κόσμος έχει καταλάβει τι μπορεί να προσφέρει το ηλεκτρονικό τσιγάρο. Ήρθε η ώρα να το αντιληφθούν και οι πολιτικοί μας».
Η Βρετανία
Ο μεγαλύτερος θιασώτης των εναλλακτικών τρόπων καπνίσματος-ατμίσματος είναι χωρίς αμφιβολία η Βρετανία. Ήδη από το 2015, η αγγλική υγειονομική Αρχή Public Health England έχει διακηρύξει ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι 95% πιο ασφαλή από τα κανονικά και συνιστά να συνταγογραφούνται για την διακοπή του καπνίσματος.
Παρότι όμως εδώ και χρόνια ισχύουν σε όλη τη χώρα αυστηρότατοι αντικαπνιστικοί νόμοι, μόνο στην Αγγλία πεθαίνουν ετησίως 79.000 άνθρωποι εξαιτίας του καπνίσματος. Παρατηρούνται επίσης πολύ υψηλά ποσοστά καπνιστών σε ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες. Για παράδειγμα, το 40% των Βρετανών με προβλήματα ψυχικής υγείας είναι καπνιστές (έναντι του 16% στον πληθυσμό χωρίς νοσήματα ψυχικής υγείας).
Και όμως, το ένα τρίτο των νοσηλευτικών οργανισμών ψυχικής υγείας απαγορεύει ρητά το ηλεκτρονικό τσιγάρο στους χώρους του. «Αυτό είναι σκανδαλώδες», είπε στη διάρκεια της Συνόδου ο βρετανός βουλευτής Hon Norman Lamb, επικεφαλής της Επιτροπής Επιστήμης & Τεχνολογίας της Βουλής των Κοινοτήτων.
«Η Αγγλία βρίσκεται σε καλό δρόμο, αλλά πολλά πρέπει ακόμα να γίνουν για να αποφευχθούν οι πρόωροι θάνατοι εξαιτίας του καπνίσματος», είπε. «Φυσικά ένα από αυτά είναι να εστιαστούν οι προσπάθειες για διακοπή στους πληθυσμούς με υψηλά ποσοστά καπνιστών, όπως είναι οι πάσχοντες από νοσήματα ψυχικής υγείας».
Αφού όμως οι εναλλακτικοί τρόποι καπνίσματος είναι τόσο αποτελεσματικοί, γιατί υπάρχουν ακόμα νομοθετικά εμπόδια στη χρήση τους; «Η αποτελεσματική ρύθμιση της χρήσης ηλεκτρονικών τσιγάρων είναι πολύπλοκη, απαιτητική και απαιτεί αναδιανομή των πόρων», εξήγησε η κυρία Judith Watt, σύμβουλος στον οργανισμό International Tobacco Control. «Γι’ αυτό τον λόγο, σε πολλές περιπτώσεις είναι πιο εύκολο να ακολουθεί μία χώρα τις αποφάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και να θέτει απαγορεύσεις στους εναλλακτικούς τρόπους καπνίσματος».
«Για να θεμελιωθεί μία λογική στρατηγική μείωσης του κινδύνου απαιτείται ολιστική πολιτική στον έλεγχο του καπνίσματος», είπε η κυρία Deborah Arnott, από τον βρετανικό οργανισμό Action on Smoking and Health. «Η Βρετανία τα πηγαίνει πολύ καλά διότι έχει επιθετικά μέτρα ελέγχου του καπνίσματος, αλλά πρέπει να κάνει περισσότερα για να διαλύσει τις λανθασμένες αντιλήψεις που έχουν κοινό και γιατροί για το ηλεκτρονικό τσιγάρο».
Και κατέληξε: «Το ηλεκτρονικό τσιγάρο ασφαλώς δεν είναι πανάκεια, αλλά μπορεί να συμβάλλει στην διακοπή του καπνίσματος, όχι ως εναλλακτική λύση, αλλά ως ένα πρόσθετο μέσον στη θεραπευτική φαρέτρα κατά του καπνίσματος».