«Εργάζεσαι για 30 ώρες και αμείβεσαι για 40 ώρες»: Το πιλοτικό πρόγραμμα εργασίας, το οποίο εφαρμόζεται ολοένα και περισσότερο από διάφορες επιχειρήσεις ανά τον κόσμο. Ποια τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα. Μπορεί να εφαρμοστεί στην Ελλάδα;
«Εξάωρη εργασία. Δηλαδή 30 ώρες απασχόλησης εβδομαδιαίως. Και οι μισθοί αμετάβλητοι». Αυτό ήταν το πείραμα που εφαρμόστηκε προσφάτως στη Σουηδία — και όχι μόνο. Τα αποτελέσματα του πιλοτικού προγράμματος; Αύξηση της παραγωγικότητας, βελτίωση των συνθηκών εργασίας, ενίσχυση των δεικτών ικανοποίησης και ευτυχίας των εργαζομένων.
Ωστόσο δεν είναι όλα ρόδινα: Το κόστος για τον εργοδότη αυξήθηκε, καθώς το οικονομικό όφελος της εξάωρης εργασίας για μία επιχείρηση μπορεί να καταστεί ορατό μόνο σε μεσοπρόθεσμο ή μακροπρόθεσμο επίπεδο. Και αυτό δεν είναι βέβαιο.
Το ερώτημα, επομένως, που προκύπτει ανερυθρίαστα είναι ένα: Συμφέρει την οικονομία, την επιχείρηση και τον εργαζόμενο «η εργασία 30 ωρών, με αμοιβή 40 ωρών»; Και αν ναι, αυτό μπορεί να εφαρμοστεί στην περίπτωση της Ελλάδας; Στην Ελλάδα του 2018, στην Ελλάδα της πολυετούς οικονομικής κρίσης, στην Ελλάδα της υψηλής ανεργίας;
Το «πείραμα» της Σουηδίας
Η κυβέρνησης της Στοκχόλμης αποφάσισε να προχωρήσει σε ένα πιλοτικό πρόγραμμα. Τι έκανε; Επέλεξε μία ομάδα 70 νοσοκόμων, οι οποίοι εργάζονταν για 30 ώρες και αμείβονταν για 40 ώρες.
Το πρόγραμμα διήρκησε για περίπου δύο χρόνια, από τον Φεβρουάριο του 2016 έως τον Δεκέμβριο του 2017. Το αποτέλεσμα; Σύμφωνα με τα ευρήματα, οι εργαζόμενοι αρρώστησαν λιγότερες ημέρες, αισθάνθηκαν πιο υγιείς και χαρούμενοι και κυρίως, ήταν πιο παραγωγικοί.
Συγκεκριμένα, ο δείκτης ευτυχίας ενισχύθηκε κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες, χάρη στον περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη διοχέτευση περισσότερης ενέργειας στα εργασιακά καθήκοντα, εξέλιξη που συνεπαγόταν τη βελτίωση της παραγωγικότητας.
Ωστόσο, το υψηλό κόστος αποτέλεσε το μελανό σημείο του πιλοτικού προγράμματος. καθώς οι σουηδικές αρχές αναγκάστηκαν να προχωρήσουν στην πρόσληψη τουλάχιστον 12 επιπλέον ατόμων, προκειμένου να… «βγει» η δουλειά. Ως αποτέλεσμα, το κόστος μισθοδοσίας ενισχύθηκε κατά 22%.
Ωστόσο, εφόσον ληφθεί υπόψη η δαπάνη για το επίδομα ανεργίας των 12 ατόμων, το οποίο θα είχαν δικαίωμα να λάβουν σε περίπτωση μη πρόσληψης, το συνολικό κόστος της εξάωρης εργασίας περιορίστηκε στις 10 ποσοστιαίες μονάδες.
Το 4ήμερο της Νέας Ζηλανδίας
Η Σουηδία δεν είναι η πρώτη περίπτωση εφαρμογής αντίστοιχων πιλοτικών εργασιακών συνθηκών. Τα παραδείγματα είναι πολλά και ολοένα πιο συχνά.
Η εταιρεία «Perpetual Guardian», η οποία απασχολεί 240 άτομα, προχώρησε στην κατάργηση του πενθημέρου και την υιοθέτηση του τετραημέρου. Οι ώρες εργασίας περιορίστηκαν από 40 ανά εβδομάδα σε μόλις 32 ανά εβδομάδα. Και φυσικά, οι αποδοχές έμειναν στα ίδια επίπεδα.
Το αποτέλεσμα;
— Το ποσοστό όσων δηλώνουν ικανοποιημένοι από την ισορροπία στο ισοζύγιο εργασία-προσωπική ζωή, αυξήθηκε κατά 24 ποσοστιαίες μονάδες στο 78%.
— Το ποσοστό όσων νιώθουν στρεσαρισμένοι και αγχωμένοι, μειώθηκε κατά επτά ποσοστιαίες μονάδες.
— Το ποσοστό όσων δηλώνουν ικανοποιημένοι από την εργασία τους, ενισχύθηκε κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες.
Το «πείραμα» διήρκησε δύο μήνες. Οι ιθύνοντες της εταιρείες έμειναν απολύτως ικανοποιημένοι και πλέον, σκέφτονται να μονιμοποιήσουν το καθεστώς της τετραήμερης εργασίας.
Η πρωτοπορία της Toyota
Στις αρχές της δεκαετίες του ’00, το εργοστάσιο της Toyota στο Γκέτενμποργκ της Σουηδίας, έλαβε μία πραγματικά πρωτοποριακή απόφαση. Μείωσε τις ώρες εργασίας κατά δύο ημερησίως. Ευτυχέστεροι υπάλληλοι, μείωση των παραιτήσεων, αύξηση της κερδοφορίας. Αυτά ήταν τα άμεσα αποτελέσματα της πρωτοβουλίας της ιαπωνικής αυτοκινητοβιομηχανίας.
Οι έρευνες κατέδειξαν μάλιστα, ότι η μείωση του ωραρίου είχε ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του λεγόμενου «περιττού χρόνου», δηλαδή του χρόνου κατά τον οποίο οι εργαζόμενοι χαζεύουν, κοιτούν τα social media και εν ολίγοις… δεν δουλεύουν.
Το «πείραμα» της Amazon
Τον Αύγουστο του 2016, η Amazon ανακοίνωσε ένα πιλοτικό πρόγραμμα εργασίας 30 ωρών εβδομαδιαίως. Όσοι συμμετείχαν σ’ αυτό, δέχθηκαν να αμείβονται με το 75% των αρχικών αποδοχών τους.
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα βρίσκεται ακόμη σε ισχύ και μέχρι στιγμής, δεν έχουν δημοσιευθεί τα πορίσματα από την εφαρμογή του. Θετικό κρίνεται πάντως, το γεγονός ότι η αμερικανική εταιρεία προχώρησε στην προκήρυξη και νέων θέσεων εργασίας, αντίστοιχων συνθηκών.
Ποτέ την… Παρασκευή
Η αμερικανική «Reusser Design», το 2013, αποφάσισε να περιορίσει τις ημέρες εργασίας κατά μία. Έτσι, οι υπάλληλοι σταμάτησαν να εργάζονται τις Παρασκευές, χωρίς ωστόσο, να υποστούν μειώσεις μισθών.
Η εταιρεία, η οποία ειδικεύεται στον κλάδο του διαδικτύου, κατέληξε στο συμπέρασμα πως «το στοίχημα έπιασε». Η παραγωγικότητα όχι μόνο δεν περιορίστηκε, αλλά αντίθετα εμφάνισε οριακή αύξηση.
Τετραήμερη εργασία στη Γιούτα
Η Γιούτα ήταν η πρώτη πολιτεία των ΗΠΑ, η οποία καθιέρωσε την τετραήμερη εργασία για τους δημόσιους υπαλλήλους. Εμπνευστής αυτής της πρωτοβουλίας ήταν ο πρώην κυβερνήτης, Τζον Χάντσμαν.
Μετά από τρεις μήνες πιλοτικής εφαρμογής, οι ιθύνοντες κατέληξαν στα εξής συμπεράσματα:
— Αύξηση της αποδοτικότητας
— Μείωση των λειτουργικών δαπανών
— Ενίσχυση του δείκτη αισιοδοξίας των υπαλλήλων
Ωστόσο, το ύψος της εξοικονόμησης δεν ήταν το προσδοκώμενο, με αποτέλεσμα η πολιτεία να εγκαταλείψει το «πείραμα» και να υιοθετήσει εκ νέου την πενθήμερη εργασία.
Τι λέει το ΔΝΤ
Σε πρόσφατη έρευνά του, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναλύει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της ιδέας της εξάωρης εργασίας:
— Όσες περισσότερες ώρες εργάζεται κάποιος, τόσο μειώνεται η παραγωγικότητα. Έτσι, το κόστος της μείωσης των ωρών εργασίας αντισταθμίζεται από την αύξηση της παραγωγικότητας και της ενεργητικότητας των εργαζομένων.
— Μία μικρότερη εργασιακή ημέρα καθίσταται ελκυστικότερη για τους εργαζόμενους, περιορίζοντας τη μάστιγα των παραιτήσεων και της συνεχούς εργασιακής μετακίνησης.
— Ένα υγιέστερο εργασιακό δυναμικό συνεπάγεται α) λιγότερες «χαμένες» ημέρες λόγω ασθενειών και β) ευτυχέστερο εργασιακό περιβάλλον.
— Η ενασχόληση με εξω-εργασιακές δραστηριότητες, όπως η ανατροφή των παιδιών, καθίσταται ευκολότερη, με αποτέλεσμα τη βελτίωση της ψυχολογίας των εργαζομένων.
Ωστόσο:
— Η εφαρμογή του καθεστώτος της εξάωρης εργασίας αποδεικνύεται ακριβέστερη για τον εργοδότη, ιδίως στα αρχικά στάδια. Τα όποια οφέλη εκδηλώνονται μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, χωρίς να υπάρχει μάλιστα, ακριβές και εξασφαλισμένο οικονομικό αποτέλεσμα.
— Για αρκετές θέσεις εργασίας, το εξάωρο δεν καθίσταται αρκετό, προκειμένου να διεκπεραιωθούν πλήρως τα εργασιακά καθήκοντα.
— Κατά τη διάρκεια του οκταώρου έχει αποδειχθεί ότι τουλάχιστον οι δύο ώρες είναι μη παραγωγικές, καθώς ο εργαζόμενος αποσπάται από τα καθήκοντά του. Εφόσον αυτό το δίωρο «μεταφερθεί» και στο καθεστώς της εξάωρης εργασίας, οι παραγωγικές ώρες εργασίας περιορίζονται σε μόλις τέσσερις.
— Δημιουργούνται ζητήματα ανταγωνιστικότητας, καθώς οι εταιρείες και οι επιχειρήσεις που διατηρούν το παραδοσιακό οκτάωρο, απολαμβάνουν συγκριτικό πλεονέκτημα ως προς την εξυπηρέτηση των πολιτών, δεδομένου ότι το ωράριο λειτουργίας είναι μεγαλύτερο.
Το πρόβλημα της… συγκέντρωσης
Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, οι οποίες διεξήχθησαν στο Ηνωμένου Βασίλειο, ανάμεσα σε 2.000 υπαλλήλους, οι εργαζόμενοι μπορούν να αποδώσουν αποτελεσματικά και να ανταπεξέλθουν πλήρως στα καθήκοντά τους μόλις τις πέντε από τις συνολικά οκτώ, ώρες εργασίας. Έτσι, σχεδόν τρεις ώρες πετιούνται κάθε μέρα στα… σκουπίδια.
Την ίδια ώρα, μελέτη του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου του Λονδίνου, ανάμεσα σε 600.000 εργαζόμενους, ισχυρίζεται ότι όσοι εργάζονται πάνω από 35-40 ώρες εβδομαδιαίως έχουν 13% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κάποιο καρδιακό νόσημα.
Μπορεί να εφαρμοστεί στην Ελλάδα;
Όλα τα παραπάνω, μπορούν να εφαρμοστούν στην Ελλάδα;
Μιλώντας στη dynatielladanews.gr, o καθηγητής του τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθανάσιος Μανιάτης, εκτιμάει ότι η καθιέρωση του εξαώρου συνεπάγεται τόσο την αύξηση του κόστους για τους εργοδότες, μέσω της ενίσχυσης των ωρομισθίων, όσο και τη βελτίωση των δεικτών απασχόλησης.
«Ανάλογα με τη δομή της οικονομίας, η μείωση των εταιρικών κερδών και η αύξηση της καταναλωτικής ζήτησης, μέσω της αύξησης των μισθών, μπορούν να επενεργήσουν είτε θετικά είτε αρνητικά» σπεύδει να προσθέσει.
Και εξηγεί: «Θεωρητικά υπάρχει η περίπτωση, η αύξηση των μισθών και της απασχόλησης να δημιουργήσει το φαινόμενο των “μισθών αποδοτικότητας”». Ποιο είναι αυτό; «Δηλαδή, να αυξηθεί η παραγωγικότητα των εργατών περισσότερο ή και ισόποσα με την αύξηση των μισθών. Ετσι, μπορεί να προκύψει αύξηση του προϊόντος, των κερδών και των μισθών».
Ωστόσο, το παραπάνω δεν αποτελεί θέσφατο. Τρανό παράδειγμα η ελληνική οικονομία. «Σε μια οικονομία, η οποία βρίσκεται στις τρέχουσες συνθήκες της ελληνικής οικονομίας, όλα τα παραπάνω δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα» τονίζει ο κ. Μανιάτης.
Και συμπληρώνει: «Υπάρχει ένα τεράστιο απόθεμα αχρησιμοποίητης εργασίας, ένας δηλαδή “εφεδρικός στρατός εργασίας” και επειδή επιχειρήσεις και μισθωτοί τυπικά έχουν αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα δεν υπάρχει καμία πιθανότητα και λογική εκ μέρους της εργοδοσίας να παραχωρήσει τέτοιες αυξήσεις μισθών».
Σ’ αυτό σημαίνοντα ρόλο διαδραματίζει, όπως ισχυρίζεται ο Έλληνας καθηγητής, και «η εξασθενημένη διαπραγματευτικά εργατική τάξη, η οποία δεν μπορεί να πιέσει και να τις επιβάλλει».