Η οικονομία της Ευρωζώνης βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στους μετανάστες εργάτες, διαπιστώνει η ΕΚΤ. Οι αλλοδαποί εργαζόμενοι συνέβαλαν στο 50% της αύξησης του εργατικού δυναμικού την τελευταία τριετία.
Eνώ η ΕΕ σκληραίνει τη μεταναστευτική της πολιτική, νέα ανάλυση της ΕΚΤ παραδέχεται ότι η έστω αργή ανάπτυξη, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στους μετανάστες εργάτες.
Σε κείμενο που υπογράφουν τέσσερις οικονομολόγοι και ειδικοί της εργασίας, καταγράφουν με ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία τη συμβολή της εργασίας των μεταναστών στο ΑΕΠ και στην αύξηση της απασχόλησης.
Όπως τονίζουν, παρά τα προβλήματα μετά την πανδημία, η οικονομία της ευρωζώνης σταθεροποιήθηκε χάρη στην αύξηση του πληθυσμού και την αυξημένη συμμετοχή στην αγορά εργασίας. Και οι δύο αυτοί παράγοντες ενισχύθηκαν σημαντικά από την εισροή ξένων εργαζομένων.
Σύμφωνα με την ανάλυση της ΕΚΤ, που βασίζεται σε στοιχεία από εθνικούς λογαριασμούς και την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού της Εurostat, το εργατικό δυναμικό της ευρωζώνης αυξάνεται παρά τη χαμηλή γεννητικότητα και τη συρρίκνωση του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας (15-64 ετών).
Πώς οι μετανάστες αυξάνουν το ΑΕΠ
Αν και οι ξένοι εργαζόμενοι αντιπροσώπευαν μόλις το 9% του συνολικού εργατικού δυναμικού το 2022, ευθύνονται για το 50% της ανάπτυξης του εργατικού δυναμικού τα τελευταία τρία χρόνια. Αυτό ισοδυναμεί με 3,1 εκατομμύρια επιπλέον εργαζομένους.
Οι οικονομολόγοι της ΕΚΤ κάνουν «ταληράκια» το πώς οι μετανάστες εργάτες συμβάλλουν στην αύξηση του ΑΕΠ.
Καταρχάς αναλύουν την τριμηνιαία αύξηση του ΑΕΠ σε τρεις παράγοντες: Τη συμβολή της παραγωγικότητας της εργασίας, του ποσοστού απασχόλησης και του ρυθμού αύξησης του πληθυσμού σε εργάσιμη ηλικία.
Στη συνέχεια αναλύουν τα ποσοστά απασχόλησης και τον ρυθμό αύξησης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας, ως προς τη συμβολή των ντόπιων και των αλλοδαπών εργαζομένων.
Παρατηρούν ότι οι ντόπιοι εργαζόμενοι έχουν αυξήσει τα ποσοστά απασχόλησής τους, γεγονός που αντισταθμίζει εν μέρει τις επιπτώσεις της στασιμότητας ή της μείωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας.
Επιπλέον, καθώς οι ξένοι εργάτες έχουν μεγάλη συμβολή στη συνολική αύξηση της απασχόλησης, συμβάλλουν αντίστοιχα στην αύξηση της παραγωγικότητας.
Η αύξηση των ποσοστών απασχόλησής τους, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη μετανάστευση, ενίσχυσε σημαντικά το πραγματικό ΑΕΠ της Ευρωζώνης.
Οι αλλοδαποί εργαζόμενοι συνέβαλαν στην επέκταση της προσφοράς εργασίας, στην άμβλυνση της έλλειψης εργατικού δυναμικού και στη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης, σε μια περίοδο που οι αγορές εργασίας στην Ευρωζώνη παραμένουν «σφιχτές».
Διαφορές μεταξύ των χωρών
Η θετική συμβολή των ξένων εργαζομένων ποικίλλει μεταξύ των μεγαλύτερων οικονομιών της ευρωζώνης.
Σε χώρες με σχετικά χαμηλά ποσοστά συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό, όπως η Ιταλία, η οικονομική ανάπτυξη βασίστηκε κυρίως στην αύξηση της συμμετοχής του ντόπιου εργατικού δυναμικού. Η συμβολή των μεταναστών εργατών στην αύξηση του ΑΕΠ κρίνεται δευτερεύουσα.
Αντίθετα, σε χώρες με υψηλά ποσοστά συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό, όπως η Γερμανία, που αντιμετωπίζουν μείωση του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας, οι ξένοι εργαζόμενοι βοήθησαν στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της γήρανσης του πληθυσμού και της συρρίκνωσης του εθνικού εργατικού δυναμικού.
Σε χώρες όπως η Ισπανία, η εισροή ξένων εργαζομένων συνέβαλε σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη, συμπληρώνοντας τη θετική αλλά μέτρια συμβολή του ντόπιου πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας.
Σε Γαλλία κα Ολλανδία οι ξένοι εργαζόμενοι είχαν επίσης αξιοσημείωτη συνεισφορά στην οικονομική ανάπτυξη, αν και σχετικά μικρότερη από ό,τι στη Γερμανία και την Ισπανία.
Η έρευνα της ΕΚΤ δεν αναφέρει την Ελλάδα, αλλά είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι μοιράζεται κοινά χαρακτηριστικά με τις παραπάνω χώρες.
Άλλωστε και η Ελλάδα σημειώνει αύξηση των ξένων εργαζομένων, ιδίως σε εποχικά επαγγέλματα. Αυτό διαπιστώνει σχετική έρευνα του ΚΕΠΕ, που δείχνει ότι το ποσοστό αλλοδαπών-μεταναστών στον γενικό πληθυσμό αυξήθηκε κατά 44.000 το γ’ τρίμηνο του 2024 – περίοδος που συμπίπτει με την τουριστική σεζόν και με τις καλοκαιρινές αγροτικές εργασίες. Στο σύνολο του έτους οι μετανάστες στην Ελλάδα αυξήθηκαν μόνο κατά 11.000, δηλαδή πολλοί ήρθαν και έφυγαν.
Οι μετανάστες εργαζόμενοι είναι οι πλέον υπερπροσοντούχοι
Οι μετανάστες συνεχίζουν να απασχολούνται κυρίως σε χειρωνακτικές εργασίες και θέσεις χαμηλής ειδίκευσης. Ωστόσο, έχει αυξηθεί το μερίδιό τους σε θέσεις υψηλής ειδίκευσης, καθώς και το μερίδιο των μεταναστών εργαζομένων με τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Οι μετανάστες εργαζόμενοι στην Ευρωζώνη εξακολουθούν να έχουν πολύ υψηλά ποσοστά υπερειδίκευσης, αν και σταδιακά μειώνονται. Η υπερειδίκευση ή overqualification, αναφέρεται στο όταν ένας εργαζόμενος με προσόντα για καλύτερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας, απασχολείται σε κακοπληρωμένες δουλειές χαμηλής ειδίκευσης. Αυτό το ξέρουμε πολύ καλά όσοι έχουμε γνωρίσει μετανάστριες από το πρώην Ανατολικό μπλοκ, με πτυχία μηχανικού και κοινωνιολόγου, που καθαρίζουν σπίτια και φροντίζουν ηλικιωμένους.
Παράλληλα, οι μετανάστες εργάτες είναι πιο πιθανό να απασχολούνται με προσωρινές συμβάσεις εργασίας, γεγονός που υποδηλώνει μεγαλύτερες δυσκολίες στην εξασφάλιση μόνιμης απασχόλησης.
Τι θα κάναμε χωρίς μετανάστες;
Καθώς ο πληθυσμός της ευρωζώνης γερνάει, δημιουργούνται σοβαρές προκλήσεις για την επέκταση του εργατικού δυναμικού και την οικονομική ανάπτυξη. Τα δεδομένα δείχνουν ότι οι ξένοι εργαζόμενοι μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, καταλήγει η ΕΚΤ.
Σε κάποιες από τις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρωζώνης η ανάπτυξη θα ήταν πολύ πιο αργή χωρίς τους ξένους εργαζόμενους. Καταλήγει δε ότι υπάρχει μεγάλο περιθώριο βελτίωσης των εργασιακών συνθηκών για τους μετανάστες και καλύτερη αντιστοίχιση των προσόντων που έχουν με τις προδιαγραφές των θέσεων εργασίας. Αυτό θα βοηθήσει στη σταθερότητα της εργασίας τους και θα ενισχύσει περαιτέρω τη συμβολή των μεταναστών στην αύξηση της παραγωγικότητας.