Οι τουρκικές τράπεζες, συνήθως εύρωστος πυλώνας της τουρκικής οικονομίας, κινδυνεύουν από την εξαναγκαστική, μεγάλη έκθεσή τους στο τουρκικό χρέος, αποτέλεσμα της ανορθόδοξης πολιτικής Ερντογάν. Σε συνάντηση που είχαν τη Δευτέρα με τον υπουργό Οικονομικών Νουρεντίν Νεμπατί οι επικεφαλής των μεγάλων τουρκικών τραπεζών έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου για τις επιπτώσεις της κυβερνητικής πολιτικής στον τραπεζικό κλάδο. Διαμαρτυρήθηκαν για τους κανόνες που τις υποχρεώνουν στην κατοχή μεγάλου όγκου ομολόγων του τουρκικού δημοσίου και σε μια ασυνήθη κριτική τους στην πολιτική Ερντογάν προειδοποίησαν ότι η συσσώρευση τουρκικού χρέους στους ισολογισμούς τους εγκυμονεί μακροπρόθεσμους κινδύνους για το τραπεζικό σύστημα.
Πρόκειται για μια σειρά νέων κανόνων και ρυθμίσεων που έχει επιβάλει η Τράπεζα της Τουρκίας στις τουρκικές τράπεζες στη διάρκεια του έτους αναγκάζοντάς τες να αγοράζουν τουρκικό χρέος για να διευκολύνουν τον δανεισμό της κυβέρνησης, να μειώσουν το κόστος δανεισμού της χώρας και να στηρίξουν το νόμισμά της. Ο τελευταίος από αυτούς τους κανόνες επιβλήθηκε μόλις την περασμένη εβδομάδα και απαιτεί από όσες τράπεζες έχουν λιγότερο από το 50% των καταθέσεών τους σε τουρκικές λίρες να αυξήσουν κατά 7% τις τοποθετήσεις τους σε τουρκικά ομόλογα. Ο εν λόγω κανόνας έχει δημιουργήσει κατά κάποιον τρόπο τεχνητή ζήτηση για ομόλογα του τουρκικού δημοσίου αξίας 88 δισ. τουρκικών λιρών, ποσό αντίστοιχο των 4,73 δισ. δολ. Το ποσό αυτό είναι ενδεχομένως διπλάσιο για όσες τουρκικές τράπεζες έχουν το 50% έως 60% των καταθέσεών τους σε τουρκικές λίρες.
Οι επικεφαλής των μεγάλων τουρκικών τραπεζών διαμαρτυρήθηκαν για τους νέους κανόνες που τις υποχρεώνουν στην κατοχή μεγάλου όγκου ομολόγων του τουρκικού δημοσίου.
Αλλοι κανόνες υποχρεώνουν τις τράπεζες να κρατούν τουρκικό χρέος ως ενέχυρο. Οι αναγκαστικές αυτές αγορές τουρκικού χρέους έχουν κατορθώσει να συμπιέσουν τις αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων του τουρκικού δημοσίου κατά 1.550 μονάδες βάσης στο 10,5%, από το ρεκόρ του 26% που σημείωσαν φέτος. Εχουν εν ολίγοις μειώσει έτσι το κόστος του δανεισμού της κυβέρνησης, που στον προϋπολογισμό του επόμενου έτους προβλέπεται να φθάσει στα 4,47 τρισ. τουρκικές λίρες, ποσό αντίστοιχο των 240 δισ. δολαρίων. Ολοι αυτοί οι κανόνες εντάσσονται στη γενικότερη τακτική της κυβέρνησης Ερντογάν να διατηρεί χαμηλό το κόστος δανεισμού για επιχειρήσεις και νοικοκυριά προκειμένου να διασφαλίζει τη δημοτικότητα του Τούρκου προέδρου, ιδιαιτέρως τώρα που η χώρα μπαίνει σε προεκλογική περίοδο0.
Και βέβαια να αποθαρρύνει την κατοχή συναλλάγματος και τη μετατροπή των αποταμιεύσεων νοικοκυριών και επιχειρήσεων σε συνάλλαγμα, ώστε να περιορίζει την αναπόφευκτη και συνεχιζόμενη διολίσθηση του τουρκικού νομίσματος. Μετά τη συνάντηση της Δευτέρας, στην οποία συμμετείχαν και στελέχη της ρυθμιστικής αρχής τραπεζών, το υπουργείο Οικονομικών ανέφερε πως οι συμμετέχοντες συζήτησαν θέματα γύρω από τη συμμόρφωση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων με την επίσημη πολιτική και τη συνδρομή τους στην οικονομία.
Σχετικό ρεπορτάζ του Reuters επικαλείται πηγή προσκείμενη στη συνάντηση και στις σχετικές συνομιλίες, που όμως προτίμησε την ανωνυμία, σύμφωνα με την οποία τα ανώτερα τραπεζικά στελέχη «διαμαρτυρήθηκαν για πρώτη φορά». Δύο άλλες πηγές, επίσης ανώνυμες, εξέφρασαν φόβους για τους μακροπρόθεσμους «συστημικούς κινδύνους» που εγκυμονεί αυτή η πολιτική. Ενδεικτική περίπτωση αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες τουρκικές τράπεζες, η Akbank, που ανακοίνωσε καθαρά κέρδη γ΄ τριμήνου ύψους 17,07 δισ. τουρκικών λιρών έναντι 3,2 δισ. τουρκικών λιρών την αντίστοιχη περίοδο του περασμένου έτους. Δεδομένου, όμως, του υπερβολικά μεγάλου όγκου χρέους στους ισολογισμούς της, η τράπεζα εκτιμά ότι διατρέχει μεγάλο κίνδυνο αν η κεντρική τράπεζα αλλάξει ρότα και αρχίσει να αυξάνει τα επιτόκια, ακολουθώντας το παράδειγμα των μεγάλων κεντρικών τραπεζών ανά τον κόσμο.
Προς το παρόν, πάντως, η Τράπεζα της Τουρκίας μόνο τέτοιες διαθέσεις δεν έχει δείξει, καθώς έπειτα από αλλεπάλληλες μειώσεις των επιτοκίων από τον Ιούλιο και μετά έχει μειώσει τα επιτόκια συνολικά κατά 350 μονάδες βάσης και τα έχει περιορίσει στο 10,5%. Σύμφωνα, δε, με όλες τις εκτιμήσεις, ο διοικητής της Σαχάπ Καβτσίογλου αναμένεται να ανακοινώσει νέα μείωση επιτοκίων τον επόμενο μήνα και να περιορίσει το κόστος του δανεισμού σε μονοψήφιο ποσοστό. Κι αυτό ενώ ο πληθωρισμός στην Τουρκία έχει φθάσει αισίως στο 83% τον Σεπτέμβριο και μάλιστα με τα επίσημα στοιχεία που συχνά αμφισβητούνται από ανεξάρτητους οικονομολόγους.
Ο κ. Καβτσίογλου έδωσε, άλλωστε, χθες στη δημοσιότητα τις εκτιμήσεις της κεντρικής τράπεζας πως στο σύνολο του έτους ο πληθωρισμός θα διαμορφωθεί στο 65,2%. Σε ό,τι αφορά την τουρκική λίρα, έχει χάσει σχεδόν το 50% της αξίας της έναντι του δολαρίου στη διάρκεια του περασμένου έτους. Διακηρυγμένη πολιτική του Ερντογάν είναι τώρα ένα είδος «κινεζοποίησης» της τουρκικής οικονομίας με την αποδυνάμωση του νομίσματος, που θα καταστήσει πιο ελκυστικές τις τουρκικές εξαγωγές, αλλά το τίμημα είναι ο ιλιγγιώδης πληθωρισμός και η δραματική πτώση του βιοτικού επιπέδου των Τούρκων.