Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Το Διάστημα κρύβει τις γήινες αδυναμίες μας. Η ανθρωπότητα καθοδηγείται να συμπεριφέρεται όπως ο κάθε άνους και γεμάτος αδυναμίες και πάθη άνθρωπος. Είναι εξωστρεφής, για να μην απασχολείται με τα ζωτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει, φτώχεια, ανισότητα, αδικίες, ισχύς του δικαίου του ισχυροτέρου, έλλειψη σεβασμού στον άνθρωπο και στο περιβάλλον του.
Η υπόσχεση της τεχνολογίας, μας είπαν κάποτε, είναι να μας ελευθερώσει για να επιτύχουμε τις πραγματικές μας δυνατότητες. Αλλά γίνεται ξεκάθαρο ότι η τρέχουσα τεχνολογική μας κατεύθυνση, μας κάνει μόνο εξαρτημένους από την τεχνολογία.
Για ένα μεγάλο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας της μεταβιομηχανικής επανάστασης, η τεχνολογία είναι συνώνυμη με την πρόοδο που έχει αναδειχθεί ως το κλειδί για την απελευθέρωση της ανθρωπότητας από την καθημερινότητα της ζωής. Η τεχνολογία έχει υποσχεθεί να διευκολύνει τα πράγματα και να ανυψώσει τα είδη.
Αλλά η τεχνολογία που αναδύεται σήμερα αυξάνει μόνο την εξάρτησή μας από αυτήν, καθιστώντας παρωχημένες πολλές από τις ικανότητες στις οποίες κάποτε βασιζόμασταν.
Στις ΗΠΑ, πολλοί οδηγοί δεν μπορούν να χειριστούν αυτοκίνητο με χειροκίνητο κιβώτιο ταχυτήτων. Λιγότερο από το 3% των αυτοκινήτων που πωλούνται έχουν χειροκίνητο κιβώτιο, μια στροφή που πραγματοποιήθηκε σε λιγότερο από μια γενιά, έτσι ώστε πλεόν οι περισσότεροι άνθρωποι που μαθαίνουν να οδηγούν στις ΗΠΑ το 2019 δεν έχουν ιδέα πώς να χειρίζονται ένα χειροκίνητο κιβώτιο και δεν μπορούν να δουν γιατί να θέλουν – μέχρι να επισκεφθούν την Ευρώπη ή την Ασία και να διαπιστώσουν ότι το 80% των αυτοκινήτων εξακολουθούν να χρησιμοποιούν χειροκίνητη αλλαγή ταχυτήτων.
Πολλά αυτοκίνητα που κυκλοφορούν επί του παρόντος στην αγορά είναι εξοπλισμένα με τεχνολογία που προειδοποιεί τον οδηγό όταν ένα αντικείμενο βρίσκεται κοντά στο εμπρόσθιο ή οπίσθιο τμήμα, για να αποφευχθεί η σύγκρουση. Τα περισσότερα περιλαμβάνουν κάμερες οπισθοπορείας για να βοηθήσουν το παρκάρισμα, ή “έλεγχο σύγκρουσης” που εφαρμόζεται αυτόματα στα φρένα όταν πλησιάσουν πολύ κοντά σε άλλο αυτοκίνητο, ενώ μερικά αυτοκίνητα μπορούν να παρκάρουν μόνα τους.
Κάποια βγαίνουν με προειδοποιήσεις “αφηρημένου οδηγού” με στόχο να σταματήσουν τον οδηγό από το να χρησιμοποιεί το τηλέφωνό του ή να πάρει τα μάτια του από το δρόμο. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν το “όφελος” να διευκολύνουν την οδήγηση – αλλά και να δώσουν στον οδηγό μικρότερο έλεγχο του αυτοκινήτου. Και ορισμένα χαρακτηριστικά, όπως οι συσκευές εντοπισμού που βρέθηκαν πρόσφατα εγκατεστημένες στη Mercedes, είναι εντελώς κακόβουλες.
Καθώς τα αυτοκίνητα φεύγουν χωρίς οδηγό, η επόμενη γενιά των χειριστών (που δεν μπορούμε πραγματικά να τους αποκαλούμε οδηγούς) θα αναρωτιέται γιατί κάποιος θα ήθελε να μάθει πώς να οδηγεί ένα όχημα, όταν η AI μπορεί να το κάνει τέλεια.
Μέχρι την ημέρα που το αυτοκίνητο δεν θα ξεκινάει και η απειλητική φωνή του θα εκπέμπει από τα ηχεία: «Φοβάμαι ότι δεν μπορώ να σε αφήσω να το οδηγήσεις».
Τα σημερινά οχήματα που συνδέονται με το διαδίκτυο μπορούν να απομακρύνονται από απόσταση και να ελέγχονται από απόσταση – αλλά θα μπορούσε ένας οδηγός να ξέρει πώς να τα χειρίζεται, χωρίς τα οφέλη που έρχονται μέσω μιας σύνδεσης στο διαδίκτυο;
Ακόμα και απλές δεξιότητες όπως ο προσανατολισμός έχουν ανατεθεί στην τεχνολογία. Μια ματιά στο Twitter κατά τη διάρκεια προβλήματος των Google Maps είναι ένα παράθυρο σε μια υπαρξιακή κρίση, καθώς οι άνθρωποι, ακόμη και στις δικές τους πόλεις, φαίνεται ότι δυσκολεύονται να κινηθούν.
Η ανάθεση των αναμνήσεών μας στην Google έχει τους κινδύνους της. Οι αναζητήσεις της Google δεν βγάζουν πλέον τις πιο ακριβείς και σχετικές πληροφορίες, όπως αποκάλυψαν πολλοί πληροφοριοδότες, ωστόσο οι άνθρωποι εξακολουθούν να αναφέρονται στη μηχανή αναζήτησης για να διευθετήσουν επιχειρήματα, να φρεσκάρουν τη μνήμη τους και να διευρύνουν τις γνώσεις τους.
Αυτή είναι η “τρύπα μνήμης” του George Orwell: εάν googlαρεις ένα γεγονός που θυμάσαι και δεν εμφανιστεί τίποτα, συνέβη πραγματικά;
Οι ψυχολόγοι έχουν σημειώσει την ισχυρή συμβολή ρόλων στην δημιουργία ψευδών αναμνήσεων – αν η Google παρουσιάσει μια περιγραφή ενός παρελθόντος γεγονότος που γράφτηκε για να αποκρύψει και όχι για να αποκαλύψει την αλήθεια, ο ερευνητής είναι εξίσου πιθανό να το πιστέψει σαν να ήταν η αλήθεια.
Ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα με τους αλγορίθμους που υπαγορεύουν τόσο μεγάλο μέρος της ζωής μας είναι ότι θεωρούνται ως αμερόληπτα, μηχανογραφημένα πράγματα όταν είναι προϊόν πραγματικών ανθρώπων προγραμματιστών με τα δικά τους κίνητρα. Ενώ σε πολλές περιπτώσεις τα αποτελέσματα είναι αβλαβή, οι εφαρμογές εντοπισμού διαδρομής, αναζητούν τον πιο άμεσο δρόμο από το σημείο Α στο σημείο Β, χρησιμοποιώντας ένα συγκεκριμένο τρόπο μεταφοράς, χωρίς (μέχρι στιγμής) να επιχειρούν να σύρουν ένα άτομο να περνά από επιχειρήσεις που έχουν πληρώσει για το προνόμιο – τα προϊόντα του κράτους επιτήρησης αποκαλύπτουν μια σαφή προκατάληψη.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις επηρεάζουν ακόμη και τον τρόπο που σκεφτόμαστε επιλέγοντας τις λέξεις που χρησιμοποιούμε. Το Gmail θα ολοκληρώσει τις προτάσεις σας για εσάς, αν το αφήσετε. Γραμματικά θα σαρωθούν τα έγγραφά σας για να βεβαιωθείτε ότι η γραμματική σας είναι σωστή και ο ορθογραφικός έλεγχος είναι μια λειτουργία στην οποία στηριζόμαστε.
Πόσο δύσκολο θα ήταν αν αφαιρούσατε όλα αυτά τα εργαλεία;
Για να μην πούμε τίποτα για το 5G, για την τεχνολογία φωνής και για το Neuralink του Elon Musk – όλα αυτά θα επιτρέψουν την πραγματική εμφύτευση σκέψεων στο μυαλό κάποιου.
Η τεχνολογία μπορεί να είναι ένα μέσο για την επίτευξη μεγάλων πραγμάτων, αλλά χωρίς καθοδήγηση, μπορεί να δημιουργήσει μια κοινωνία που κινείται προς τη δυστοπία.
Μια περσινή έρευνα σε 2.000 Βρετανούς ενήλικες διαπίστωσε ότι οι ερωτηθέντες έχασαν την υπομονή τους μετά από μόλις 16 δευτερόλεπτα αναμονής για την φόρτωση μιας ιστοσελίδας και άρχισαν να φωνάζουν στον υπολογιστή τους, εάν μια τηλεοπτική εκπομπή, ή μια ταινία δεν «φόρτωνε» μέσα σε 22 δευτερόλεπτα. Δεν μπορούσαν να περιμένουν ούτε 28 δευτερόλεπτα για να βράσει ένα τσάι. Και αν σε ένα “σημαντικό” email δεν είχαν απάντησε σε 90 λεπτά, αυτό ήταν “πολύ”.
Οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες κατηγορούσαν την τεχνολογία για την απώλεια της υπομονής τους.
Οι άνθρωποι έχουν μικρότερη διάρκεια προσοχής από το χρυσόψαρο, σύμφωνα με μια μελέτη από το 2015 – που σημαίνει ότι τα 8 δευτερόλεπτα που βρέθηκαν μεταξύ αυτών των θεμάτων της μελέτης, πιθανότατα μειώθηκαν ακόμη περισσότερο τα επόμενα χρόνια. Στη μελέτη αυτή, το 77 τοις εκατό των ατόμων ηλικίας 18 έως 24 ετών απάντησε «ναι» στο αν πήραν το τηλέφωνό τους αν δεν είχαν τίποτα να τους απασχολήσει.
Αυτό είναι ίσως το πιο δυσοίωνο επίτευγμα της τεχνολογίας – μας έχει καταστήσει ανίκανους να είμαστε μόνοι με τους εαυτούς μας.
Και η τεχνολογία μπορεί επίσης να μας κρατήσει μακριά από τους άλλους. Καθώς η κοινωνική αλληλεπίδραση ξετυλίγεται σε πλατφόρμες όπως το Facebook και το Twitter, οι εξόριστοι από αυτές τις ήρεμες τεχνο-ουτοπίες δυσκολεύονται να επικοινωνήσουν με φίλους που βρίσκονται ακόμα στις πλατφόρμες.
Και η αλληλεπίδραση με τους φίλους στο διαδίκτυο δεν έχει τα ίδια οφέλη για την υγεία όπως η αλληλεπίδραση με τους φίλους στην πραγματική ζωή – ο υπερβολικός χρόνος στα κοινωνικά μέσα έχει συνδεθεί με την κατάθλιψη, το άγχος και τη μοναξιά, ενώ ο χρόνος με τους φίλους στην πραγματικότητα μειώνει τον κίνδυνο άνοιας .
Το Διαδίκτυο άρχισε ως τεχνολογία επιτήρησης και είναι σημαντικό να το θυμόμαστε αυτό κάθε φορά που παραχωρούμε τον έλεγχο κάποιας πτυχής της ζωής μας σε αυτό. Μια κυβέρνηση που επιθυμεί να εφαρμόσει ένα τεχνολογικό πλέγμα ελέγχου θα ήταν σοφό να πείσει εκείνους που πρέπει να ελέγχονται ότι το χρειάζονται, το θέλουν, δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτό – και αυτή η διαδικασία είναι ακόμα ευκολότερη εάν δεν μπορούν πραγματικά να ζήσουν χωρίς αυτό .
Ο αδιαμφισβήτητος εναγκαλισμός της τεχνολογίας θα μας στερήσει τελικά την ανθρωπιά μας – ένα χαρακτηριστικό, όχι ένα σφάλμα, σύμφωνα με εκείνους τους «Ευαγγελιστές» της Τεχνητής Νοημοσύνης που είναι πρόθυμοι να «συγχωνευθούν» με τα μηχανήματα.
Είναι αυτή μια ανταλλαγή που θέλουμε να κάνουμε;
Helen Buyniski, RT